12 Eylül darbesi üzerine en kapsamlı sergi açılıyor

12 Eylül darbesinin 43. yıldönümünde Tophane’deki Tütün Deposu bir sergiye ev sahipliği yapıyor. Türkiye’nin ilk dijital müzesi ve insan hakları arşivi olan Tarihsel Adalet için Bellek Müzesi’nin “Geçmiş Bugündür” isimli sergisi 12 Eylül – 8 Kasım 2023 tarihleri arasında ziyaretçilerini ağırlayacak. “Geçmiş Bugündür”, şimdiye kadar 12 Eylül Darbesi üzerine yapılmış en kapsamlı sergi olma niteliğini taşıyor.

Tarihsel Adalet için Bellek Müzesi’nin de sloganı olan “Geçmiş Bugündür” temasıyla açılan serginin ana çatısını, Müze’nin dijital alandan fiziksel alana taşıdığı koleksiyonlar ile arşiv malzemesinden parçalar ve içerikler oluşturuyor. 1960-1991 arası döneme odaklanan ve 12 Eylül’den doğrudan etkilenmiş öznelerin kolektif katkılarıyla kurgulanan sergi, Bellek Müzesi koleksiyonları ile etkileşim içinde kolektif veya bireysel olarak üretilmiş sanat eserlerini; yazar, gazeteci ve araştırmacıların çalışmalarını da biraraya getiriyor.

İnsanlığa karşı işlenen suçlar
Darbe sürecinde insanlığa karşı işlenen suçların kaydını tutarak hak ihlallerini görünür kılmayı amaçlayan Tarihsel Adalet için Bellek Müzesi, 12 Eylül’den bugüne 43 yıldır devam eden adalet mücadeleleri ve geçmişle yüzleşme pratiklerine Sözlü Tarih, Dava Dosyaları, Bellek Nesneleri ve Adalet Arayışı koleksiyonlarını kapsayan bir insan hakları arşiviyle ışık tutuyor. Koleksiyonlarda; devrimci mücadelenin yükselişinden öğrenci hareketlerine, sendikal örgütlenmeden kadınların siyasi mücadelesine ve anti-faşist direnişe kadar birçok tanıklığın yanında darbenin kolektif belleği, askerî rejim ve hukuk sistemi, insan hakları ihlalleri, adalet mücadelesi, uluslararası dayanışma, cezasızlık, yüzleşme ve hesap sorma pratiklerine dair bilgiler de yer alıyor.

Bellek Müzesi’nin daimî koleksiyonlarında 235 dijital, 93 fiziki dava dosyası, binlerce sayfalık hukuki belge, 35 ayrı bağışçıdan edinilen 40 bin bellek nesnesi, 300 saati aşan 120 sözlü tarih kaydı, 518 fiziki belge, 65 gazete ve 150 kitap bulunuyor. Bellek Müzesi, çeşitli kurumlar, insan hakları örgütleri, hak savunucuları, hukukçular, tanıklar, akademisyenler ve yazarların katkılarıyla aşağıdan yukarıya bir tarih anlatımı, açık ve erişilebilir arşivler ve 12 Eylül’ün muhataplarının aktif katılımıyla yaratılacak dinamik bir süreci inşa etmeyi hedefliyor.

“Geçmiş Bugündür” sergisinin konseptini ve küratöryel yönetimini Eylem Delikanlı, Aylin Tekiner ve Sevim Sancaktar; sergi tasarımını Karşılaşmalar’dan Sevim Sancaktar üstleniyor. Serginin yürütücülüğünü Research Institute on Turkey ile Demokrasi ve Bellek Araştırmaları Derneği yapıyor.

Yazılarıyla destek veren Gültan Kışanak ve Osman Kavala’nın yanısıra, Aylin Tekiner, Doğa Yirik, Gülçin Aksoy, Gülsün Karamustafa, Güneş Terkol, Nil Yalter, Özlem Sulak, Sevim Sancaktar ve Tan Oral sergiye eserleriyle katkı veriyor. Atölyelere ve içeriklere destek sunanlar arasında ise; Aybike Haydaroğlu, Berin Uyar, Burcu Ballıktaş Bingöllü, Bülent Aydın, Cemile Çakır, Cumartesi Anneleri/İnsanları, Deniz Erdem, Emel Ataktürk Sevimli, Eylem Delikanlı, Ezgi Bakçay, Ferhat Kentel, Feyyaz Yaman, Feza Kürkçüoğlu, Fikret Akovalı, Hafıza Merkezi / Hafıza ve Sanat Arşivi, Hüseyin Yavuz, Mustafa Yükselbaba, Nevzat Açan, Öncü Doğu Gürsoy, Özgül Akıncı, Filiz Fırtına, Nalan Yırtmaç, Özgür Sevgi Göral, Özlem Delikanlı, Tanıl Bora, Reyhan Yalçındağ Baydemir, S. Yalçınkaya, Sevgi Can Yağcı Aksel, Ülfet Taylı ve Ümide Çelik Aysu bulunuyor.

Sergi, 12 Eylül'de 18.30'da açılacak, Pazar ve Pazartesi hariç her gün 11:00-19:00 saatleri arasında ziyaret edilebilecek.

Adres: Depo | Tütün Deposu, Lüleci Hendek Caddesi No:12 Tophane, İstanbul

Söyleşiler

Sergiyle eş zamanlı olarak söyleşiler de gerçekleştirilecek. Program şöyle:

14 Eylül 2023, Perşembe

Doç. Dr. İsmet Akça

12 Eylül Darbesi’nin Tarihsel ve Toplumsal Anlamı / Tarih Vakfı ile

Saat: 19:00–20:30

Adres: Metro Han, Şahkulu Çukur, Erkanı Harp Sokak, No: 2, Beyoğlu, İstanbul

19 Eylül 2023, Salı

Roza Erdem, Evvel Zamanla Tanışmak / Otobiyografik Anlatı

Saat: 19:00-21:30

Adres: Metro Han, Şahkulu Çukur, Erkanı Harp Sokak, No: 2, Beyoğlu, İstanbul

23 Eylül 2023, Cumartesi

Dr. Yeşim Yaprak Yıldız, Türkiye’de Epistemik Yozlaşma ve Devlet Şiddetinde Toplumsal Suç Ortaklığı

Saat: 16:00-18:00

Adres: Metro Han, Şahkulu Çukur, Erkanı Harp Sokak, No: 2, Beyoğlu, İstanbul