Çin ile Ermenistan arasında 25 Mayıs’ta karşılıklı vize muafiyeti anlaşması imzalandı. Anlaşmaya göre, iki ülkenin vatandaşları 180 gün içerisinde toplam 90 günü aşmayacak şekilde vize muafiyetinden faydalanabilecek. Öğrenim, yerleşim ve basınla ilgili uzun seyahatler yapacaklar vize başvurusu yapmaya devam edecek. Vize muafiyeti anlaşması, iki ülke arasında son yıllarda göze çarpan yakınlaşma ve işbirliği açısından önem taşıyor. Bu aşamada son yıllardaki ilişkileri tekrar gözden geçirmek yararlı olabilir.
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan 26 Mayıs’ta Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi üyesi, Dışişleri Bakanı Wang Yi ile Yerevan’da bir araya geldi. Paşinyan son zamanlarda iki ülke arasındaki resmi görüşmelerin ve karşılıklı ziyaretlerin artmasından duyduğu memnuniyeti belirterek Ermenistan ve Çin arasında vizelerin kalkmasını da takdirle karşıladığını ifade etti. Yatırımlar, büyüyen ticaret hacmi, eğitim ve kültür projelerinden bahsedilen görüşmede, iki ülke arasında direkt uçuşlar konusunun da yakın zamanda konuşulması kararlaştırıldı.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin uluslararası ve bölgesel güvenlik ve istikrar ile ilgili konulara da değindiği toplantıda, özellikle yol yapımı, enformasyon, yüksek teknolojiler ve sanayi alanlarında işbirliğinin geliştirmesine yönelik konular ele alındı. Paşinyan toplantıda Dağlık Karabağ meselesinde Çin’in sürdürdüğü dengeli politika için teşekkür etti.
Aynı günlerde Yerevan’da, Ermenistan Dışişleri Bakanı Zohrab Mnatsakanyan ve Çinli mevkidaşı, vize muafiyeti dışında, iki ülke arasındaki işbirliğine yönelik farklı belgeleri de imzaladılar.
‘Bir Kuşak Bir Yol’ Girişimi
Çin ile Ermenistan arasındaki ilişkiler son yıllarda büyük bir ivme kazandı. 2012 yılından beri Bir Kuşak Bir Yol Girişimi'nin (One Belt One Road Initiative) etkisi ile Çin'de Ermenice eğitimi veren kurumlar fazlalaştı. Çin bölgesel projelere Ermenistan’ı dahil etmeyi önemserken, Kafkas bölgesinde en çok ilgilendiği ülkenin Ermenistan olduğunu gizlemedi. Çinli öğrenciler Ermenistan'a seyahat etmeye ve ülkede eğitim almaya başladılar. Bu yönelimin başlıca nedeni Çinli şirketlerin Ermenistan’da gerçekleştireceği potansiyel yatırımlar oldu.
En Büyük Konfüçyüs Enstitüsü Yerevan’da
Kültür alanında da Çin, Kafkasya bölgesinde fakat özellikle Ermenistan'da çok aktif. Çin tarafından finanse edilen Konfüçyüs Enstitüsü, 2009'da Yerevan’da bölgedeki ilk Konfüçyüs Enstitüsü’nü kurduktan sonra, 2010'da Tiflis ve 2011'de Bakü'de de yeni enstitüler kurdu.
Enstitüler hem Ermenistan vatandaşlarına hem de Çinli öğrencilere burslar da sağlayarak eğitim konusunda yeni yollar açıyor. Ayrıca, Çin hükümeti diğer Kafkasya ülkelerinde yapmadığı bir ilki de gerçekleştirip 2018 yılında 12 milyon dolar harcayarak bir Çin okulu inşa etti. Doğu Avrupa ve Kafkaslar’daki en büyük eğitim yatırımı olarak zikredilen okulun şu anda 650 öğrencisi var.
Ticaret hacmi büyüyor
Ticaret konusunda da son yıllarda büyük değişim yaşanıyor. 2017 yılının ilk yarısında ticaret hacmi 243 milyon ABD Doları'na ulaştı. Bu 2016 yılına kıyasla yüzde 35'lik bir artışa denk gelmekte. 2018 yılında ticaret hacmi 350 milyona ulaşırken, 2019 için tahmin edilen hacim 420 milyon. Geçtiğimiz yıllarda İki ülke arasındaki ekonomik ilişkiyi daha da artırmak için Çin ve Ermeni ekonomi heyetlerinin karşılıklı ziyaretlerinden, ortak serbest ekonomik bölgelerin oluşturulmasına, Kuzey-Güney Karayolu Koridoru ve Ermenistan-İran demiryolunun inşasına kadar çeşitli konuların tartışıldığını da unutmamak gerekiyor.
Sarkisyan döneminde başlamıştı
Son yıllarda Ermenistan ve Çin'in ilişkilerini geliştirmeye başladığı tek alan ticaret, eğitim ve kültür değil, diğer bir alan da savunma teknolojileri. Bu alanda gelişmenin ilk sinyalleri aslında Paşinyan’ın selefi Serj Sarkisyan döneminde kendini göstermişti. Bu dönemde Çin Ermenistan’a askeri yardım çerçevesinde 1,5 Milyon ABD doları göndermek üzere bir anlaşma imzalamıştı.
İlişkilerin bölgesel anlamda büyüklüğü tartışamaya açık olsa da, kuşkusuz önemli olan genel olarak Çin’in bölgede en yakın ilişkiyi Ermenistan ile kurmak istemesi.
30 Ocak 2019’da Ermenistan Meclisi Başkanı Ararat Mirzoyan, Çin Halk Cumhuriyeti’nin Ermenistan’daki Büyükelçisi Tian Erluni ile bir araya gelmişti. Parlamentoda dostluk gruplarının kurulmasıyla ilgili görüşen Mirzoyan ve Erluni karşılıklı ziyaretler ve aktif işbirliği sayesinde Ermeni-Çin ilişkilerinin gelişmesinde yeni sonuçlar kaydedeceğini düşündüklerini ifade ettiler. Tian Erlun Ermenistan’ın Çin’in stratejik ortağı olduğunu vurgulayarak karşılıklı çıkarlara dayalı ikili işbirliğini bütün yönleriyle yeni seviyeye ulaştırılması ve derinleştirilmesi için çabalar göstermeye hazır olduğunu dile getirdi ve Dağlık Karabağ Sorununun barış yoluyla çözüleceğinin altını çizdi. Toplantı sırasında Çinli Büyükelçisi "Ermenistan bizim stratejik ortağımızdır" dedi.
Çin Ermeni Soykırımı'nı tanıyabilir
Çin henüz 1915 Ermeni Soykırımı’nı tanımış olmasa da, bu yıl Çin’deki Ermenistan Büyükelçiliği’nde 24 Nisan tarihinde Ermeni Soykırımı anısına organize edilen etkinlik siyasi açıdan da ilgi çekiciydi. Diplomatlar, siyasetçiler, iş adamlar ve öğrencilerin katıldığı toplantı sonrasında büyükelçiliğin yakınında bulunan Khaçkara çiçek konuldu, saygı duruşunda bulunuldu.
