Ermeni toplumunda patrik seçimi tartışmaları sürerken, seçimle başa gelen son patrik Mesrob Mutafyan’ı göreve getiren 1998 patriklik seçimlerinde neler yaşandığını hatırlamanın zamanı.
Türkiye Ermeni Patrikhanesi Ruhaniler Genel Meclis Divanı’nın Patrik II. Mesrob’u emekli edip patriklik makamının boş olduğunu resmen açıklamasının ardından seçim süreci büyük gecikmeyle başlamış oldu. Bu sürecin nasıl yürütüleceği konuşulurken, Mesrob Mutafyan’ın göreve gelmesiyle sonuçlanan 1998 patriklik seçimlerinde neler yaşandığını ve sürecin nasıl işlediğini hatırlatmak istedik. Devlet müdahalelerinin öne çıktığı o seçim süreci yoğun mücadele gerektirmişti.
10 Mart 1998
Türkiye Ermenileri 83. Patriği Karekin Kazancıyan vefat etti.
21 Mart 1998
Seçimin ilk toplantısı yapıldı. Seçmen sayısı en yüksek olan yedi kilisenin temsil edildiği toplantıya 45 temsilci katıldı. Müteşebbis Heyet oluşturuldu. Avukat Diran Bakar, Haçik Sarılı ve Ruhani Kurul adına Peder Maşdots Kalpakçıyan’ın da katılımıyla oluşturulan Seçim Müteşebbis Heyeti’nin başkanlığına Pilo Atan seçildi.
23 Mart 1998
Müteşebbis Heyet, 3 Mayıs Pazar günü seçimin yapılabilmesi için İstanbul Valiliği’ne başvuruda bulundu.
26 Mart 1998
Başepiskopos Mesrob Mutafyan, Türkiye doğumlu olan 12 episkoposun listesini Ruhani Kurul’a sundu. Ruhani Kurul, 75 yaşını doldurmuş adayları eleyerek sayıyı yediye indirdi. Bu yedi adaya seçimlerde aday olup olmayacaklarını açıklamaları için 31 Mart akşamına kadar süre tanındı.
28 Mart 1998
Başepiskopos Nerses Bozabalyan, Episkopos Viken Aykazyan ve Ruhani Kurul Başkanı Rahip Aram Ateşyan adaylıklarını açıkladı. Başepiskopos Mutafyan, yas döneminin sonunda açıklama yapacağını bildirdi.
31 Mart 1998
Başepiskopos Şahan Sıvacıyan, Üç Horan Kilisesi’nde düzenlediği basın toplantısıyla adaylığını açıkladı. Müteşebbis Heyet, seçimin 17 Mayıs’a ertelenmesi için Valiliğe başvurarak delege çalışmalarının tamamlanmadığını açıkladı.
3 Nisan 1998
Delege sayıları açıklandı. Buna göre, Feriköy 15, Bakırköy 11, Samatya sekiz, Yeşilköy yedi, Kadıköy beş, Beyoğlu üç, Kumkapı üç, Kınalı iki, Kayseri iki, cemaat mensubu sayısının az olduğu diğer bölgeler ise birer delegeyle temsil edilecek; 95 delegenin 10’u ruhanilerden olacaktı. Seçimin tek aşamalı olarak, halkın oylamasıyla yapılması tartışmaları da başladı.
17 Nisan 1998
Müteşebbis Heyet, bölge seçim kurullarının oluşturulması için resmî çağrıda bulundu. Heyet, seçim kurullarında görev alanların oy kullanamayacağını duyurdu.
18 Nisan 1998
Patrik adayı Başepiskopos Nerses Bozabalyan, Ermenistan’dan İstanbul’a geldi.
22 Nisan 1998
Başepiskopos Mesrob Mutafyan, Patrikhane’de düzenlediği basın toplantısıyla adaylığını açıkladı.
1 Mayıs 1998
Müteşebbis Heyet, seçim için Bakanlar Kurulu’nun kararının beklendiğini açıkladı.
6 Mayıs 1998
17 Mayıs’ta seçimin yapılması için yapılan başvuruya resmî yanıtın gelmemesi ve Valiliğin “Kararname beklenmeli” uyarısı üzerine, Müteşebbis Heyet İçişleri Bakanlığı’na başvurdu. Başvuruda, 1991 ve 1998’de patrik seçimlerinin 1961 sayılı kararnameyle yapıldığı, bunun Ermeni Kilisesi’nin örf ve âdetlerine uygun olduğu ve Ermeni toplumunun aynı koşullarda seçim yapmak istediği belirtildi.
15 Haziran 1998
İstanbul Valiliği, Patrikhane’ye ve Başepiskopos Şahan Sıvacıyan’a gönderdiği yazıda, Patrik Vekili Mutafyan imzalı dilekçelerin işleme konmayacağını bildirdi. Valilik’ten gelen yazıda, “Hukuk sistemimize göre, asilin yokluğunda en yaşlı ve kıdemli üyenin vekilliği esastır” deniyor ve Mutafyan’ın vekilliğinin tanınmayacağı bildiriliyordu.
16 Haziran 1998
Mutafyan, Valiliğe hitaben yayımladığı cevapta “Kilisemizin hukuku, örf ve âdetlerine göre, her zaman olduğu gibi bugün de patrik vekilliği görevini hangi ruhaninin üstleneceğine Ruhani Meclis ve Patrikhane dışında bir kurum veya kişi karar veremez. Ermeni Kilisesi’nin geleneklerinde patrik vekilliği hususunda kıdem veya yaşa itibar olunmaz” dedi.
22 Haziran 1998
Valilik, aksi tavrın sürmesi halinde yasal işlem başlatılacağını bildirdi. Ruhani Kurul, aynı gün yaptığı toplantıda Mutafyan’ın patrik vekilliğini bir kez daha ilan etti.
23 Haziran 1998
Ruhani Kurul yaptığı olağanüstü toplantıda Ruhani Meclis’i yeniden düzenlendi, üyelerin yetki dağılımları yapıldı.
3 Ağustos 1998
Ruhani Genel Meclisi, olağanüstü toplantı yaparak Mesrob Mutafyan’ı ‘Değabah’ yani Patrik Kaymakamı ilan etti. Mutafyan 23, Şahan Sıvacıyan ise üç oy aldı. Karar İçişleri Bakanlığı’na bildirildi.
26 Ağustos 1998
Müteşebbis Heyet ve Emniyet yetkilileri ortak çalışma yaparak seçimin Ekim’in ilk haftası yapılmasına karar verdi. 2 Ekim’de ruhani delegeler, 4 Ekim’de sivil delegeler seçildi. 7 Ekim’de patrik seçiminin yapılması kararlaştırıldı.
1 Eylül 1998
Emniyet Müdürlüğü Azınlık Masası Müdürü Müteşebbis Heyet’e seçim için resmî onay yazısını verdi. 1961 Kararnamesi uyarınca seçmen yaşı 21 olarak kaldı. Sivil delege sayısının 79’u, ruhani delege sayısının ise 10’u geçmemesi gerektiği bildirildi. Seçim tarihi bir kez daha değiştirildi. 9 Ekim’de ruhani delegelerin, 11 Ekim’de sivil delegelerin, 14 Ekim’de ise patrik seçiminin yapılması kararlaştırıldı.
4 Eylül 1998
Müteşebbis Heyet, seçmen yaşının 18 olması için İçişleri Bakanlığı’na başvurdu. Heyet daha önce yayımladığı bildiride seçmen yaşının 18 olmasına karar vermiş ancak Bakanlık 21 olarak belirlemişti.
25 Eylül 1998
Müteşebbis Heyet’in seçmen yaşının 18 olması için yapılan başvuruya red cevabı verildiği duyuruldu. Delege sayısının 94’e yükseltilmesi talebi de reddedildi.
9 Ekim 1998
Cumhuriyet tarihinin 13. Ruhaniler Genel Meclisi toplantısı yapıldı. Gizli oylamayla 10 ruhani delege seçildi. Patrik adayı olabilecek 11 episkopos tespit edildi.
11 Ekim 1998
Toplam 16 bin oyla, Cumhuriyet tarihinin en yüksek katılımlı seçimi yapıldı. Başepiskopos Mutafyan, 79 sivil ve 10 ruhani delegenin katıldığı seçimlerde 74 oy alarak Türkiye Ermenilerinin 84. patriği seçildi.
