Tarih Vakfı’nın Perşembe Konuşmaları serisinde, Soykırımın 100. Yılı için hazırlanan özel tartışma programı devam ediyor. Bu hafta 1915 Ermeni Tehciri’nin Diyarbakır’da nasıl gerçekleştirildiği ve günümüzde nasıl hatırladığı İstanbul Bilgi Üniversitesi öğretim üyesi Ayhan Aktar ve Toplum ve Kuram Dergisi'nden Namık Dinç tarafından aktarılacak.
Ayhan Aktar, konuşmasında Osmanlı arşiv belgelerinin yardımıyla Diyarbakır’da yaşanan 1915’i ele alacak. Talât Paşa’nın kara kaplı defterindeki sayılara göre, Diyarbakır vilayetinde 1914’te 56 bin 166 Ermeni yaşıyordu. Oysa vilayette soykırımı örgütleyen Vali Dr. Reşit Bey 31 Ağustos 1915’te Dahiliye Nezaretine yolladığı telgrafta, şehirde ordunun ihtiyacı olan malların üretiminde çalışan, sadece 200 tane zanaatkâr Ermeni'nin kaldığından bahsetmişti. Kısacası, III. Ordu’nun ihtiyacı olan nal, çarık, çizme, at arabası, at eyeri, üniforma gibi malzemeyi üretme becerisine sahip 200 Ermeni zanaatkâr dışında kalan tüm Ermeni nüfusu, Suriye çöllerine sürülmüştü. Dr. Reşit, 18 Eylül 1915’te merkeze yolladığı ikinci bir telgrafta, sürülen Diyarbakır Ermenilerinin sayısına bu kez de çevre illerden tehcir edilen ve Diyarbakır’dan geçenleri de ilave ederek vilayet dışına sürülen toplam Ermeni nüfusunun 120 bine ulaştığını yazıyordu. Bu kadar geniş bir nüfusun ortadan kaldırılması, Vali Dr. Reşit'in Diyarbakır'da bir “Terör Yönetimi” kurmasıyla mümkün olmuştu. Aktar, konuşmasında hangi toplumsal ve siyasal mekanizmaların yardımıyla bu kadar kapsamlı bir imha politikasının hayata geçebildiğine ilişkin bulgularını paylaşacak.
Namık Dinç ise İsmail Beşikci Vakfı’nın katkılarıyla Ekim 2013’te başlayan ve bir yıl süren “1915 Diyarbekir, Kürtler” isimli sözlü tarih projesinden hareketle yapacağı konuşmasında 1915 Soykırımı’nın Diyarbakır kolektif belleğinde yansımalarından söz edecek. Kürtler arasında 1915 Soykırımı’nın yaygın bir şekilde konuşuluyor olması tespitinden hareketle yola çıkan bu proje, Diyarbakır merkez, ilçe ve köylerinde yaşayanların 915 Ermeni Soykırımı’na dair hafıza, hatırlama ve aktarma biçimlerine odaklandı. Bir yıllık araştırma sonucunda varılan sonuçlardan biri, bugünün Diyarbakır’ında 1915’e dair 100 yıldır kesintiye uğramadan gelmiş çok canlı bir hafıza varlığının devam ettiği. Nesiller boyu aktarılagelen bu hafıza bugün Kürtlerin kendi mağduriyeti üzerinden hatırlanmakta ve ağırlıklı olarak tarihsel suçluluk, vicdan ve adalet arayışı üzerinden dile gelmekte.
Herkese açık olan toplantı 25 Aralık Perşembe günü saat 18.30’da Eminönü’nde bulunan Tarih Vakfı’nda gerçekleşecek.
