İNSAN HAKLARI

Konferansın en çok dikkat çeken buluşmalarından biri Torunlar buluşmasıydı. Müslümanlaştırılmış akrabalarının hikâyelerini paylaşmak için ilk kez bir araya gelen torunlar, Psikolog Jülide Aral, tarafından yönetilen oturumda yıllarca suskunluğa mahkûm edilmiş hikâyelerini dillendirme ve paylaşma fırsatı buldu.

Konferansta 1915’ten önce Kürtlerin Ermenilere karşı olumsuz algısının üretilme sürecine odaklanan Mardin Artuklu Üniversitesi’nden Ramazan Aras’a göre bu şiddetinin ortaya çıkmasının sebepleri, kullanılan ‘devletçilik’ Hıristiyanlık karşıtı devlet destekli dini söylem.

'Taner Akçam’ın defaatle altını çizdiği üzere, Ermeni Soykırımı’nın yapısal unsuru olan zorla din değiştirme, yani Müslümanlaştırma konusu üzerine put kırıcı bir konferans düzenlendi. Konferans katılıcımlarından biri olarak Murad Uçaner ile birlikte Adıyaman Besni’de çocuk yaşta yetim bırakılan Ermenilerin nasıl Müslümanlaştırıldıklarının hikâyesinden bir kesit sunduk.'

‘Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler Konferansı’nın üçüncü günü, ‘Hafıza ve Kimlik’ oturumunda ‘Bir Boşluk Olarak Benlik’ başlıklı bir konuşma yapan Almanyalı sosyal bilimci Alice von Bieberstein… Müslümanlaştırılmış Ermenilerin torunları von Bieberstein’ın Muş’taki saha çalışmalarının bir parçası haline gelmiş ve bunun ötesinde, etnografya çalışmalarının esası olan gözlem, sorgulama ve öğrenme süreci onun için başka bir şeyin gün yüzüne çıkmasını sağlamış.

20 Haziran 1915’te İçişleri Bakanlığı tehciri bütün Üçüncü Ordu bölgesine genişletti. İki gün sonra ise tehcirden muaf tutulacak ilk Ermeni grubunu belirledi ve bölgedeki valilere Müslümanlığa geçen Ermenilerin yerlerinde kalabileceğini bildirdi. Din değiştirme başvurularının ‘samimi’ olması ve yetkililerin inancı esastı.

Konferansa Patrik Şnorhk Kalustyan’ın Anadolu Ermenileri üzerine yaptığı sınıflandırma ve Müslüman Ermenilerin bu sınıflandırmadaki yeri üzerine bir sunumla katılan Avedis Hadjian, New York’ta gazetecilik yapıyor. 2011’den beri Müslüman Ermenilerle görüşmek için Türkiye’yi gezen Hadjian, bu görüşmeleri topladığı ‘A Secret Nation: The Hidden Armenians of Turkey’ [Gizli Bir Ulus: Türkiye’nin Saklı Ermenileri] isimli kitabını 2014’te yayımlamaya hazırlanıyor. Hadjian’la Patrik Şnorhk’u ve Müslüman Ermeni kimliğini konuştuk.

Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler Konferansı’nın ikinci günündeki ‘Hafıza, Etnisite, Din: Dersim’ panelinde ‘Korunan ama Dışlanan: Dersim Ermenileri’ başlığıyla, Alevileşmiş iki Dersimli Ermeni kardeşin torunları üzerine bir sunum yapan gazeteci-akademisyen Gökçen B. Dinç, 2006’dan beri Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler üzerine çalışıyor. Dinç’le konferanstan yola çıkarak, Dersim Ermenilerine ve kimlik meselelerine dair konuştuk.

Arkeoloji ve Etnogrofi Enstitüsü’nden Hranush Kharatyan, 1915 Soykırımı ve 1938 katliamının Dersim’de Ermeniler için ne anlama geldiğini anlattı.

Ermeni Soykırım Müzesi’nde uzman olarak görev yapan Anna Aleksanyan, 'Ermeni Kadınlarının Soykırım Yıllarındaki Tecrübeleri' başlıklı doktora tezi üzerinde çalışıyor. Aleksanyan, 'Ruben Heryan: Soykırımdan sonra Ermeni Kadınların ve Çocukların Müslüman Ailelerden Kurtaran Adam' başlıklı sunumunda soykırımdan sonra ömrünü yetim çocuklar ve esir alınan Ermeni kadınları kurtarmaya adayan Ruben Haryan’ın hikâyesini anlattı.

Akademisyen Nevin Yıldız Tahincioğlu, konferansın ikinci gününde Sara adında Müslüman aile içinde yaşamak zorunda kalmış bir kadının hikâyesini anlattı. Sara’nın hikâyesinin yanı sıra Tahincioğlu’nun konuşmasının sonundaki şu sözleri salondaki dinleyicileri şok etti: “Bütün bu zulmü yapanlar benim ailemdi.”