17 Ocak’ta Sur’a giren heyet, inceleme ve gözlemleriyle ilgili hazırladıkları raporu 28 Ocak'ta düzenledikleri bir basın açıklaması ile kamuoyuyla paylaştı.Diyarbakır Mimarlar Odası, Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Şehir Plancıları Odası Diyarbakır şubeleri ve UNESCO Dünya Miras Alanları eski yönetiminden oluşan teknik bir heyet özel izinle dört yıldır girişi yasak olan Sur’un dört mahallesine girdi ve inceleme yaptı. İnceleme sonrası yapılan açıklamada giriş çıkışa izin verilmeyen alanda define kazısı yapıldığı belirtildi.
Rapora göre onlarca tescilli yapı tamamen yok olmuş durumda ve bazı bölgelerde define avcıları kazı yapmış. Üstelik bu kazılar giriş çıkışa izin verilmeyen bölgede yapılmış. Açıklamada bu durum “Hiç kimsenin alana girişine izin verilmemesine rağmen bazı yapılarda define amaçlı kazıların yapıldığı ve yapıların tahrip edildiği gözlemlenmiştir” ifadesiyle yer aldı.
Odalar adına açıklamayı Diyarbakır Mimarlar Odası Başkanı Şerefhan Aydın okudu.
Heyetin raporuna göre Sur’un Savaş, Hasırlı, Fatihpaşa, Dabanoğlu mahallelerinde yer alan 49 adet tescilli yapıdan geriye bir taş bile kalmamış.
Raporda, Sur’da inşa edilen yeni yapılar ile Diyarbakır’ın, özellikle de Sur’un özgün kent mimarisine yabancı, kimliksiz, ‘modern’,’soylulaşmış’ bir kent inşa edilmek istendiği kaydedildi.
Açıklamada “Uydu görüntüleri üzerinde yaptığımız çalışmalarda görüldüğü üzere her ne kadar alandaki yapılar tank ve topla dövülmüş olsa da, asıl yıkımın çatışmalardan sonra alandaki iş makineleri ile yaratıldığı tespit edilmiştir” dendi.
Ermeni ve Keldani kiliselerinin durumu
Açıklamada ayrıca şu noktalara da dikkat çekildi:
“Günümüze kadar üzerindeki çok sayıda anıtsal ve sivil mimari örnekleriyle özgün sokak yapısını korumuş olan Yenikapı sokak, yapılan dönüşüm projesiyle birlikte sağlı sollu yıkılarak 7 metrelik bir sokaktan 15 metrelik bir caddeye dönüştürülmüştür. Bu yıkımla birlikte Surp Giragos ve Keldani Kiliselerinin dükkanları, avlu duvarları yok edilmiş, Paşa Hamamı’nın avlu duvarı kaldırılmış, birçok evin tamamı veya yarısı yıkılıp bütünlüğü bozulmuş, yolun güney yakasının ise tamamen yıkılıp yok edildiği görülmüştür. Sokak üzerinde inşa edilen yeni yapıların ise geleneksel sokak cephe dokusuna tamamen aykırı olduğu, ticari amaçlı kullanım için tasarlanan kütlenin ortalama kat yüksekliğinden daha yüksek bir şekilde yapıldığı gözlemlenmiştir.”
Açıklama “Bugüne kadar gelinen noktada kentin bileşenleri ile hiçbir iletişim kanalı kurulmamış olsa da, bundan sonraki süreç için çalışmayı yürütenler, biz ilgili meslek örgütleri ve kentin sivil dinamiklerinin de katılacağı bir platform oluşturulmalıdır. Sur’da gelişen tahribat daha fazla büyümeden bu yanlıştan dönülmeli ve Sur’un özgün kimliğine yaraşır çalışmaların yürütülmesi için çaba sarf edilmelidir” vurgusuyla son buldu.
