18. yüzyılın sonunda, Ermeni Mıkhitarist Manastırı’nda yazılan ve Venedik Karnavalı’nda düzenli olarak icra edilen ilk modern Türkçe oyunlar, yazıldıkları tarihten yaklaşık iki asır sonra kendilerine hayat veren Ermeni rahiplerin doğduğu topraklara geri dönüyor. Araştırmacı Yervant Baret Manok'un çalışmalarıyla gün ışığına çıkarılan eserler düzenlenecek iki etkinlikle tiyatro çevrelerine tanıtılacak.
Çağdaş Türk tiyatrosunun ilk örneği olarak bilinen Şinasi'nin Şair Evlenmesi'nden de önce yazılmış ilk Türkçe tiyatro örneklerini ortaya çıkaran araştırmacı Yervant Baret Manok, bu eserleri tanıtmak üzere Türkiye'ye geliyor.
Yervant Baret Manok'un 1984 yılında üniversite bitirme tezi için yaptığı araştırmalar sonucunda ortaya çıkardığı eserler, Bgst Yayınları ve Anadolu Kültür arasındaki işbirliği çerçevesinde tam 28 yıl sonra kitaplaştırıldı.
Bu değerli çalışmayı tiyatro kuramcılarına kaynak olarak sunan kitap için 18 ve 19 Aralık tarihlerinde iki buluşma gerçekleştirilecek. Bu buluşmalara araştırmacı yazar Yervant Baret Manok ve Ermeni Mıkhitaristleri'nin Kültürel Çalışmaları konusunda dünyadaki en önemli araştırmacılardan birisi olan Prof. Boğos Levon Zekiyan konuşmacı olarak katılacak. Kitabın tanıtım etkinlikleri kapsamında ilk olarak 18 Aralık Salı Saat 18:00’de, Boğaziçi Üniversitesi Özger Arnas Salonu'nda (Kırmızı Salon), daha sonra 19 Aralık Çarşamba Saat 19:30’da, Cezayir Toplantı Salonu'nda tiyatro çevrelerinin yazarlarla tanışması ve sorular yöneltmesi sağlanacak.
Ermenilerin Türk tiyatrosuna katkıları
Osmanlı imparatorluğu'nda Ermenilerin çağdaş Türk tiyatrosunun kuruluşundaki rolü tiyatro çevrelerinin malumudur. Fakat araştırmalar, genellikle 1800’lü yılların ikinci yarısında İstanbul’da kurulup gelişmiş olan profesyonel Ermeni tiyatro grupları, bunların Türkçe verdikleri temsiller ve Türkçe icra edilen tiyatroya sundukları katkılar noktasında yoğunlaşır. Oysa Ermeni tiyatrosunun Türk tiyatrosuyla ilişkisi bu dönemden çok daha önce, henüz İstanbul’da ne modern bir Ermeni, ne de modern bir Türk tiyatrosundan bahsetmenin mümkün olmadığı yıllarda, Venedik’te Mıkhitaristlerin San Lazzaro (Surp Ğazar) Adası’ndaki manastırlarında başlamıştır. San Lazzaro Adası’nda, çoğu Osmanlı ülkesinde doğmuş olan Mıkhitarist Ermeni Rahipler tarafından yazılıp günümüze kadar ulaşan Ermeni harfli en eski Türkçe tiyatro metinleri 1790'lı yıllara aittir. Ancak bu eserler bugüne kadar ne Türk, ne de Ermeni araştırmacılar tarafından ayrıntılı biçimde incelememişlerdir. Başta Metin And olmak üzere bazı araştırmacılar eserlerinde bu oyunlardan sadece birkaç satırla bahsetmekle yetinmişlerdir. Ve sonuçta Türkiye'de Batılı anlamdaki tiyatronun, bir edebi tür olarak, Şinasi'nin 1860'ta yazdığı Şair Evlenmesi ile başladığı konusunda genel bir kanaat oluşmuştur. Söz konusu oyunlara yönelik ilk ciddi araştırma 1984 yılında Venedik Ca' Foscari Üniversitesi'nin Doğu Dilleri ve Edebiyatları bölümünü bitirme teziyle uğraşırken Yervant Baret Manok tarafından gerçekleştirilmiştir. Ancak bu değerli çalışma o tarihlerde çok fazla ilgi görmemiş ve araştırmacı tarafından değerlendirileceği günü beklemek üzere rafa kaldırılmıştır.
Yervant Baret Manok kimdir?
1958 yılında İstanbul'da doğan Yervant Baret Manok, Mıkhitaristlerin İstanbul - Pangaltı'daki ve Venedik'teki okullarında eğitim gördükten sonra Venedik Ca' Foscari Universitesi'nden mezun olarak 'Doğu Dilleri Ve Edebiyatları' dalında 'Dottore Magistrale' ünvanını aldı. Daha sonra Fransa’ya yerleşti ve halen orada yaşamaktadır. Öncelikli araştırma alanları geçmişte ve bugün Ermeni ve Türk halklarının ilişkileri ve karşılıklı etkileşimleridir. 25 yıldan beri Venedik Ca' Foscari Üniversitesi’nce her yıl Ağustos ayında düzenlenen Ermeni dili ve uygarlığı hızlandırılmış yaz kursunda eğitmenlik yapmaya devam etmektedir.
Boğos Levon Zekiyan kimdir?
1943’te İstanbul’da doğdu. 1949 ve 1959 yılları arasında ilköğrenimini Sakızağacı’ndaki Mığhitaryan Okulu’nda, ortaöğrenimini Venedik’teki Moorat-Raphael Koleji’nde tamamladı. 1952 ve 1968 yılları arasında ise Roma’daki Pontificia Università Gregoriana’da Felsefe ve Teoloji bölümlerini bitirdi, Doğu Teolojisi ve İnanç Sistemleri üzerine çalıştı. 1971 ve 1986 yılları arasında İstanbul’da İtalyan Lisesi, Pangaltı Lisesi ve Getronagan Lisesi’nde öğretmenlik, Venedik’te de Moorat-Raphael Koleji’nde öğretmenlik ve müdürlük yaptı.
1974–81 yıllarında Venedik’teki San Lazzaro Ermeni Akademisi Sekreteri ve 1976–91 yıllarında Milano’daki “Centro di Studi e di Documentazione della Cultura Armena”da Edebiyat ve Tarih Uzmanı olarak çalıştı. 1976’tan beri Venedik Ca’ Foscari Üniversitesi Ermeni Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanlığını ve 1984’den beri Venedik Üniversitesi’nde düzenlenen Ermeni Dili ve Kültürü-Yoğunlaştırılmış Yaz Kursları Direktörlüğünü yapmaktadır.
Ayrıca Roma’daki “Pontifical Institute of Oriental Studies”in Başkanı, “Italiarmenia” Derneği başkan yardımcısı ve yönetim kurulu üyesi ve “Padus-Araxes” Derneği’nin başkanı ve dört kurucusundan biridir. Türkçe, İtalyanca, Ermenice, İngilizce, Almanca ve Fransızca olarak yayımlanmış çok sayıda kitabı ve makalesi bulunmaktadır.
