Kudüs Ermeni Patrikhanesi’nin Türkiye’deki mülklerini yönetmek için kurulan ancak 1973 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından ‘mazbut vakıf’ (hizmeti kalmamış vakıf) statüsüne alınan Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı ile ilgili önemli bir gelişme yaşandı. Vakfın mazbut sayılmayacağı mahkeme kararıyla kesinleşti. Kararın ardından Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından Maryakop Vakfı’nın mazbut vakıf statüsünden çıkartılıp, faal cemaat vakfı olarak kayıtlarda yer alacağına ilişkin ilgili yerlere yazı gönderildi.
Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Osmanlı sınırları içinde kurulmuştu. Kudüs Ermeni Patriği aynı zamanda Vakfın tek yetkilisi durumundaydı. Ancak vakıf, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından mazbut vakıf statüsüne alınarak hükmi şahsiyeti sonlandırılmıştı.
Bu süreçte vakıf taşınmazların büyük bir kısmı üçüncü şahıslara satılmış, taviz bedelleri ödenmeden mutasarrıflarına geçmiş veya haksız bir şekilde kullanılmıştı.
Kudüs Ermeni Patrikliği hem vakfın mazbutaya alınması kararına karşı, hem de mülklerin iadesi için avukat Ali Elbeyoğlu vekilliğinde dava açmıştı. Ancak Ankara 15. İdare Mahkemesi "davanın ehliyet yönünden reddi" yönünde karar vermişti. Patrikhane daha sonra Danıştay’a başvurdu. Danıştay 10. Dairesi de 2016 yılında tüm itirazları reddetti. Bu kez dava Anayasa Mahkemesi'ne gitti. Anayasa Mahkemesi Kudüs Ermeni Patrikliği ve Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı'nın "mahkemeye erişim hakkının engellendiği" yönünde karar verdi. Bu karar üzerine yeniden yargılama yapan Ankara 15. İdare Mahkemesi Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı'nın mazbut vakıf olamayacağına hükmetti.
Ancak VGM bu karara karşı bu kez Danıştay'a gitti Danıştay da, VGM başvurusu üzerine, vakfın mazbutaya alınması uygun buldu. Fakat 15. İdare Mahkemesi, Danıştay'ın bu hükmüne rağmen son kararında direndi ve Maryakup Vakfı mazbut vakıf olmaktan çıktı.
Mahkeme “davacı vakfın, kanunen veya fiilen hayri bir hizmeti kalmamış bir vakıf olarak değerlendirilmek suretiyle mazbut vakıflar arasına alınmasına dair işlem hukuka aykırı bulunmaktadır” kararını verdi.
Mahkeme, vakfın Osmanlı Devleti’nin hukuk kurallarına göre kurulduğunu ve Cumhuriyet döneminde de kuruluş amaçları doğrultusunda faaliyetlerine devam ettiğine karar verdi.
Kararın ardından Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından Maryakop Vakfı’nın mazbut vakıf statüsünden çıkartılıp, faal cemaat vakfı olarak kayıtlarda yer alacağına ilişkin ilgili yerlere yazı gönderildi. VGM ancak aynı zamanda karara bu kez Danıştay Genel Kurulu'nda itiraz etti.
Kudüs Ermeni Patrikhanesi avukatı Ali Elbeyoğlu, Agos’a açıklamalarda bulundu. Mahkeme kararının yeni olduğunu söyleyen Elbeyoğlu, Maryakop Vakfı’nın kuruluşuna ilişkin VGM’nin süreci başlattığını söyledi.
“VGM ile görüşeceğiz”
Elbeyoğlu, şunları söyledi.
“Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden belgeleri istedim. Şu an tek temsilci benim. Yönetime ilişkin bugüne kadarki bütün belgeleri istedim. VGM, üzerinde çalıştığını söyledi. Vakfın tescil edilmesinden sonra Vakıflar Genel Müdürlüğü ile görüşeceğiz. İki ihtimal var, ya merkezi yurtdışında olacak, burada bir yönetimi olmayacak. Patrikhane yönetecek ve buraya bir temsilci atayacak. Ya da Aya Yorgi Kilisesi Vakfı gibi burada kurulmuş olan vakfın temsilcisi olacak. Bir cemaat vakfı olmayacak, çünkü Aya Yorgi de öyle. Oranın tek kişilik bir yönetim kurulu var, yetkili kişi o. Zannediyorum ikinci ihtimal uygulanacak. Yönetimin nasıl olacağı ve kimin yöneteceği önemli değil, önemli olan buradaki gayrimenkulleri yönetecek bir vakfın tescil edilmiş olması. Onu da başarmış olduk. İhtimallerden hangisi olursa olsun bizim için fark etmeyecek. Buranın sorumlusu Kudüs Ermeni Patrikhanesi. Asıl yönetim yetkisi onlarda. Maryakop Vakfı, Türkiye’de bir cemaat vakfı değildi. Kudüs Ermeni Patrikhanesi bir temsilci atıyor, o temsilci buradaki gayrimenkulleri yönetiyor. Sonra vakıf mazbutaya alınıyor alınıyor ve daha sonra VGM yönetiyor. Ta ki ben dava açana kadar. Ya eski usule döneceğiz, Patrikhane buraya bir temsilci atayacak ve yönetecek. Bu durumda Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün denetleme yetkisi olmayacak. Çünkü merkezi yurtdışında olan bir vakıf ve bağımsız yönetilecek. Ama Aya Yorgi Kilisesi Vakfı gibi de olabilir. Oranın da vekili benim. Buraya Patrikhane Türk vatandaşı olan birini ataması gerekir. Onu da VGM kabul edip yetkilendirecek. Tek kişilik bir yönetim olacak. Bunlar daha sonra belirlenecek. VGM’den belgeleri bekliyorum.”
Vakfın kuruluşu, yönetim kurulu ve merkezi Resmi Gazete’de yayınlanacak ilanla belli olacak. Ali Elbeyoğlu’na göre temsilcilik açılıp açılmayacağı henüz belli değil. Elbeyoğlu, temsilcilik ve yönetim kurulu için Kudüs Ermeni Patriği Başepiskopos Nurhan Manukyan ile görüşeceğini söyledi.
Vakfın mülkleri
Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı’nın Türkiye sınırları içinde 100’ün üzerinde mülkü olduğu biliniyor. Kuzguncuk’ta tapusu İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne geçen ve ardından yıkılan bir yalı, Altunizade’de 21 tapu, İstiklal Caddesi, Fatih ve Adana’da da Vakfın el konulan mülkleri mevcut.
