Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı, Osmanlı döneminde faaliyet gösteren ve merkezi Kudüs’te olan bir Ermeni Vakfı. Vakıf aynı zamanda Kudüs Ermeni Patrikhanesi olarak faaliyet gösteriyordu. Kudüs Ermeni Patriği aynı zamanda Vakfın tek yetkilisi durumunda. Vakıf, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından mazbutaya alınmış, yönetimi ve mülkleri Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne geçmişti. Vakfın Türkiye sınırları içinde 100’e yakın mülkü bulunuyor. Vakıf, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1973 yılında mazbutaya alınmış ve mülklerine el konulmuştu.Kudüs Ermeni Patrikhanesi'nin yönetiminde olan ve mazbutaya alınan Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı'nın dava süreciyle ilgili Anayasa Mahkemesi (AYM) ihlal kararı verdi. Mahkeme, yerel mahkemenin yeterli incelemeyi yapmadan vakfın mahkemeye erişim hakkını ihlal ettiğine karar verdi.
Hukuk mücadelesi
Kudüs Ermeni Patrikhanesi, hem vakfın mazbutaya alınması kararına karşı hem de mülklerin iadesi için hukuk mücadelesi yürütüyor. İlk dava 2012'de açıldı. Yargılama sürecinde Dışişleri Bakanlığı konuya dair bilgi notu göndermiş, notta, vakfın Yavuz Sultan Selim fermanıyla kurulduğu, Vakfın başkanının Kudüs Ermeni Patriği olduğu, İstanbul'da aynı isimle başka bir vakıf olmadığı belirtilmişti. Dosyada yer alan, Vakfılar Genel Müdürlüğü'nün bilgi notunda da, dava konusu olan Vakfın 1950 yılına kadar gelirlerinin avukatlarına iletildiği ve 1973 yılında mazbutaya alındığı belirtildi.
Belgelere rağmen yerel mahkeme, dava açan Kudüs Patrikhanesi'ne bağlı Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı'nın İstanbul'daki aynı vakıf olmadığı gerekçesiyle davayı reddetti. Danıştay da yerel mahkemenin kararını onayladı. Kudüs Ermeni Patrikhanesi, avukatı Ali Elbeyoğlu aracığıyla, Anayasa Mahkemesi'ne başvuru yaptı.
Dosyayı inceleyen Anayasa Mahkemesi, ihlal kararı verdi. AYM, Patrikhanenin açtığı davanın açık dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezlik kararı verilmesini gerektirecek başka bir neden bulunmadığı anlaşıldığından vakfın mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine karar verdi.
Mahkeme kararında, “Olayda gerçekten de iki ayrı vakfın bulunup bulunmadığı ve başvurucunun davaya konu idari işlemin muhatabı olup olmadığı hususundaki belirsizliğin bütün açıklığıyla giderilemediği görülmüştür. Dolayısıyla başvurucunun dava konusu idari işlemin muhatabı vakıf olup olmadığı hususunda derece mahkemelerince yeterli bir araştırma yapılmadan davanın ehliyet bakımından reddi yönünde karar verildiği sonucuna varılmıştır” ifadelerine yer verdi.
İlk dava 2012’de
İlk dava 2012 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün mazbutaya alınması kararına karşı Ankara 15. İdare Mahkemesi’nde açıldı. Dava yerel mahkeme tarafından reddedildi. Yerel mahkeme, Kudüs Patrikhanesi’nin, Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı adına dava açamayacağına karar vererek davayı reddetti. Bunun üzerine Kudüs Patrikhanesi karara karşı Danıştay’a başvurdu. Danıştay 10. Dairesi 2016 yılında tüm itirazları reddetti. Vakıf bunun üzerine dosyayı Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı.
Avukat Elbeyoğlu, başvurusunda, söz konusu vakfın yabancı bir vakıf olduğuna, Vakıflar Genel Müdürlüğü belgelerinde de vakfın Kudüs merkezli bir vakıf olduğunun açıkça görüldüğüne ve yabancı bir vakfın mazbutaya alınamayacağına dikkat çekti. Söz konusu vakıf ile Kudüs Patrikhanesi’nin aynı vakıf olduğuna vurgu yapılan başvuruda vakfın 1950 yılına kadar Türkiye’de temsilcisi olduğu ve kira toplamaya devam ettiği belirtildi.
Başvuruda yabancı bir vakfın Türkiye’deki mülkleri üzerinde tasfiyesinde yetkinin Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde değil Maliye Bakanlığı’nda olduğu ve tasfiye işlemlerinin ardından mülk bedellerinin vakfa ödenmesi gerektiğine vurgu yapıldı.
AYM, yeniden yargılama yapılması için kararını Ankara 15. İdare Mahkemesi’ne gönderdi.
