Rüşvet şüpheleri ve "Kanlı 1 Mart" olarak da bilinen 1 Mart 2008 olayları nedeniyle "anayasal düzeni ihlal etmekle” suçlanan ve yaklaşık bir yıldır tutuklu yargılanan eski Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan’ın tutukluluğu bu hafta sona erdi. Yerevan mahkemesi Koçaryan’ın Dağlık Karabağ liderlerinin kefaleti ile serbest bırakılmasına hükmetti. Başbakan Paşinyan karara tepkili.
Eski Ermenistan Cumhurbaşkanı Koçaryan’ın serbest bırakılmasına ilişkin kararı duyuran hâkim David Grigoryan, “Mahkeme, kişisel kefalet uygulayarak Koçaryan’ın tutukluluk haline son verilmesini kararlaştırdı” diye konuştu. Bu karardan sonra Ermenistan’da tekrar protestolar başladı. Halk ,Koçaryan’ın hala yargı üzerinde büyük etkisi olduğunu ve hakim-savcıları ile özel bağlantıları olduğunu düşünüyor.
Geçen yıl 15 Mayıs’ta tutuklanan Koçaryan, 1 Mart davası ile ilgili olarak olaylar sırasında anayasa düzenini devirmek, orantısız güç kullanmak ve özellikle büyük rüşvet skandalları ile suçlanıyordu. Koçaryan, Dağlık Karabağ’ın önceki (Arkadi Ghukasyan) ve yeni lideri Bako Sahakyan’ın duruşmaya katılması ve Koçaryan’ın serbest bırakılması için verdikleri kefalet sonucu artık serbest. Karabağ halkının büyük kısmı, uzun süre sonra Ermenistan’ın “Karabağlı” olmayan bir lider tarafından yönetilmemesinden rahatsız olsa da, ülkede artık şeffaf seçimlerden dönüş olmayacağı ve bu duruma alışılması gerektiği çağrıları yapılıyor.
Koçaryan’ın avukatı Aram Orbelyan, beklentisinin davanın kapatılması yönünde olduğunu, ancak mahkemenin Koçaryan’ın duruşmaya kadar serbest bırakılmasına hükmettiğini söyledi. Eski cumhurbaşkanının avukatları, Koçaryan’ı siyasi bir mahkum olarak görüyor ve aleyhindeki cezai işlemlerin kesinlikle meşru olmadığını iddia ediyor. Avukatlara göre Paşinyan, Koçaryan ile rövanş siyaseti içine girmeye çalışıyor.
Gelişmelerin ardından 19 Mayıs'ta bir açıklama yapan Başbakan Nikol Paşinyan sert konuştu: "Bana, hükümetimize ve halkımıza kukla bir yargı sistemi gerekmez” diyen Paşinyan Facebook’taki canlı yayınında Ermenistan’ı özgür, demokratik bir hukuk devleti yapmak konusunda önlerine çıkan her engelin aşılacağını söyledi.
Paşinyan’dan ‘Mahkemeleri kilitleme’ çağrısı
Paşinyan, "Yarın Ermenistan devriminin ikinci ve ana aşamasını ilan edeceğim. Ulusal destek bekliyorum" derken, Ermenilere mahkemelerin çalışmalarını durdurma çağrısı da yaptı. "İstisnasız tüm mahkeme binalarında giriş ve çıkışları engelleyeceğiz. Böylece hiç kimse içeri giremeyecek" dedi.
Başbakan Nikol Paşinyan’ın çağrısıyla toplanan protestocular, sabah saatleri itibariyle mahkeme binalarının çıkışlarını kapattı. Paşinyan'ın çağrısına uyan protestocular Erivan’ın yanı sıra başka bölgelerde de mahkemelerin önünde toplandı ve giriş-çıkışları kapattı.
“Halk yargıyı, komploların tasarlandığı ve uygulandığı eski yolsuzluğun son kalıntısı olarak algılıyor. Açıkçası, halk mahkeme kararlarına kesinlikle güvenmiyor. Bunu yalnızca bir başbakan olarak değil, aynı zamanda Ermeni halkının bir temsilcisi olarak söylüyorum.” diyen Paşinyan, hükümetin yargı sisteminin kurtarılması yönünde gerçek adımlar atacağını belirtti. Paşinyan “Anayasada değişiklik yapılması gerekirse, bunlar yapılacaktır. Referandum yapılması gerekirse, yapılacaktır.” dedi.
Bütün hakimlerin soruşturmaya tabi tutulmasını, kamuya, hakimlerin siyasi bağları, mülkleri, mal varlıkları, mesleki ve kişisel nitelikleri, eğitimleri, bağları ve geçmişte yaptıkları faaliyetler hakkında bilgi verilmesi gerektiğini söyleyen Başbakan “İçinde bulundukları durumlar karışık, nesnel olamayacaklarını hisseden tüm hakimleri istifaya çağırıyorum” dedi.
Paşinyan bağımsız bir hukuk sistemi için yapılması gerekenleri şöyle sıraladı.
- İstisnasız tüm hakimlerin, geçmişlerinin ve tüm bağlantılarının, mal varlıklarının incelenmesi.
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin kararlarını ihlal eden tüm hakimlerin istifa etmesi ya da görevden alınması.
- Bağımsız karar vermeyeceğini hisseden tüm hakimlerin acilen istifa etmesi.
- İki ay içinde, hükümetin son 7-8 ay içinde geliştirdiği “geçiş dönemi adaleti mekanizmalarının” başlatılması.
- Bağımsız bir yargının oluşturulması için Parlamento’nun yasama faaliyetleri yürütmesi
‘Karabağ sorunu değil’
Paşinyan, açıklamasında Karabağ halkına seslendi ve hükümet faaliyetlerini Ermeni halkının iki kesimi (Ermenistanlı – Karabağlı) arasında "anlaşmazlık " olarak tanımlayan güçleri reddetmeye çağırdı. Paşinyan öyle görünüyor ki Koçaryan’ın Karabağlı olması sebebi ile Karabağ halkının bu süreçte hükümetin değil Koçaryan’ın yanında olduğunu hissetti ve bu açıklamayı yapma gereği gördü.
Karabağlılara ‘kendi hesapları peşindeki güçleri değil sadece seçimle gelen, meşru bir hükümeti ‘ desteklemelerini öneren Paşinyan, “Onlar Ermeni halkına karşı işledikleri suçlardan kurtulmak için sizi ve duygularınızı kullanıyorlar, halk onların umurunda değil, oyunlarına alet olmayın” çağrısı yaptı.
Başbakan’ın çağrısına tepkiler
Yüksek Mahkeme Konseyi, Avukatlar Odası, Taşnaksutyun ve Müreffeh Ermenistan partileri, Başbakanı kararını gözden geçirmeye çağırdı.
Ermenistan ombudsmanı, ülkedeki mahkemelere ve adalet sistemine herhangi bir müdahalenin, yasal sistemin güvenliği ve istikrar için tehlikeli olabileceğini söyledi.
Tüm Ermeniler Katolikosu Karekin II halkı şiddete başvurmamaları konusunda uyardı.
Yargıtay Başkanı Ruben Vardanyan, Ermeni medyasına konuşan ilk yargıç oldu. "Başbakan’ın kararı ne olursa olsun, gerekirse istifa etmeye ya da kalıp yeni kurulacak geçiş mahkemelerine yardıma hazırım” dedi.
Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi, Ermenistan'ın iç politik son gelişmeler, özellikle Başbakan Nikol Paşinyan’ın “Mahkemelere girişleri kapatın” çağrısı üzerine açıklama yaptı. Açıklamada ülkedeki adalet sistemindeki sorunların farkında olunduğu, fakat hükümetin atacağı adamların yargıyı yönetmeye talip bir izlenim vermemesi konusunda dikkatli olunması gerektiği vurgulandı.
Yulia Lyovochkina (Ukrayna) ve Andrei Shirzel (Slovenya), Paşinyan’ın 19 Mayıs'taki çağrısının yanlış yorumlanabileceğini dile getirdiler. Bununla birlikte, kamuoyunun mahkemenin bu kararından çok fazla rahatsızlık duyduklarının da gördüklerini söylediler. Yargı konusunda halk arasında güven düzeyinin düşük olduğunu kabul eden yetkililer, yargı reformu ve yolsuzlukla mücadele iradesinin Avrupa Konseyi tarafından memnunlukla kabul edildiğini belirtiler.
Rusya’daki yankılar
Ermenistan'daki son olaylar sadece yerel değil uluslararası medyada da geniş yer buldu. Rus basını ikinci cumhurbaşkan Koçaryan konusundaki kararı büyük sevinçle haberlere taşırken, Rus uzmanlar Nikol Paşinyan’ın eylemlerinin tehlikesi hakkında birçok uzman görüşüne yer verdi. Geçmişte de Paşinyan seçimleri kazandığında, Rusya’nın bu gelişmeden memnun olmayacağı, Karabağ sorununda Ermenistan’ın kan kaybedeceği söylentileri Rus ve Ermeni basınında dolaşmıştı.
ABD ise Rusya’nın tersine bir tutum takındı. ABD Ermenistan Büyükelçiliği yayınladığı açıklamada “ABD, Ermenistan'da yolsuzlukla mücadele çabalarını ve hukuk devleti kurumlarının kurulmasını içeren bağımsız bir yargının güçlendirilmesini destekler. Bu, şeffaf ve hesap verebilir kurumları yönetmek için kararlılık, dikkat ve uzun vadeli bir strateji gerektiriyor. Ermenistan halkı bu değişiklikleri desteklediklerini açıkça dile getirdi dolayısı ile hükümeti ülke anayasasına uygun yargı reformları yapmaya teşvik ediyoruz ”denildi.
