ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ
oksana.karapetian@gmail.com
Տիգրանը հայոց մեծագոյն թագաւորներից էր։ Աժդահակը՝ Մարաստանի թագաւորը, նրա դաշնակիցներից էր։ Տիգրանի միւս դաշնակիցը պարսից Կիւրոս արքան էր՝ Աժդահակի թշնամին։
Աժդահակը իրանական առասպելներում յիշուող չար վիշապ Աժի Դահական է։ Աժի, որ կը թարգմանուի՝ օձ, իժ, վիշապ։ Աժի Դահակայի դէմ մարտի է բռնւում ամպրոպի աստուած Թրայետաօնան, ինչպէս մեր վիշապի դէմ մարտնչում է բոցեղէն Վահագնը։ Աժի Դահական՝ Զոհակ անուանբ, յիշւում է նաեւ «Շահ-Նամէ»-ում՝ որպէս օտար բռնակալ թագաւոր։ Զոհակի դէմ մարտնչում է Հրուդենը, ով նրան յաղթում էր եւ շղթայում։ Հայոց վիպաշխարհում Աժի Դահական հանդէս է գալիս որպէս Մարաստանի թագաւոր՝ Աժդահակ անուամբ։
Աժդահակը խորապէս մտահոգուած էր Տիգրանի եւ Կիւրոսի դաշնակցութեամբ։ Այնքան անհանգիստ էր նրա սիրտը, որ ամէն անգամ այս մասին յիշելիս նա կորցնում էր իւր քունը եւ անընդմէջ յորդորում իր խորհրդականներին մի հնար մտածել այդ բարեկամութիւնը խաթարելու համար։
Մի օր Աժդահակը երազ է տեսնում՝ չտեսնուած ու չլսուած մի երազ։ Երազից խուճապահար արթնանալով՝ նոյն ժամին՝ առանց սպասելու լուսանալուն կանչում է իր խորհրդականներին՝ պատմելու եւ խորհուրդ լսելու։
Տեւական լռելուց եւ հոգոց ու թառանչ թափելուց յետոյ, Աժդահակը արցունքախառն սկսում է պատմել երազը։ Պատմում է նրանց, որ երազում մի անծանօթ երկրում էր, կանգնել էր մի վսեմ ու բարձր լերան դիմաց եւ նայում էր լերանը։ Անսպասելի մի բարձրահասակ կին երեւաց՝ հագին ծիրանի։ Նա խոշոր աչքեր ունէր, այտերը բոսոր էին եւ ծածկուած էր երկնագոյն քօղով։ Կինը նստած էր լերան գագաթին եւ երկունքի ցաւերով էր բռնուած։
- Ես հիացմունքով ու ակնապիշ նայում էի այդ կնոջը։ Յանկարծ կինը ազատուեց եւ լոյս աշխարհ բերեց երեք զաւակ, -շարունակում էր պատմել Աժդահակը։ -Երեք զաւակներն էլ հասակով բարձր էին եւ ահարկու՝ տեսքով՝ կատարեալ դիւցազունների պէս։ Առաջինը առիւծի վրայ նստած սլացաւ դէպի Արեւմուտք, երկրորդը՝ ընձի վրայ հեծած, դիմեց Հիւսիս, իսկ երրորդը վիթխարի վիշապ սանձած՝ բուռն թափով յարձակուեց մեր տէրութեան վրայ։
-Այս խառը երազների մէջ մէկ էլ ինձ թուաց, թէ ես կանգնած եմ իմ ապարանքի տանիքին, ուր ցայտում էին բազմաթիւ գունագեղ շատրուաններ. այնտեղ էին կանգնած նաեւ մեզ պսակող աստուածները՝ իրենց հրաշալի տեսքով, եւ ես, ձեզ հետ միասին, նրանց պատւում էի զոհերով եւ խնկով, -հերթական հոգոցից յետոյ շարունակեց իր խօսքը Աժդահակը։
-Այդ պահին յանկարծ վեր նայեցի եւ տեսայ այն վիշապ հեծած մարդուն, որ արծուի նման վայր սլանալով յարձակուեց մեզ վրայ եւ մօտենալով, ուզում էր կործանել մեր աստուածներին։ Այդ պահին ես կռուի մէջ մտայ եւ այդ սքանչելի դիւցազնի յարձակումն ինձ վրայ ընդունեցի։ Նախ նիզակների տէգերով սկսեցինք միմեանց մարմինները խոցել եւ արեան վտակներ հոսեցնել, որի հետեւանքով ապարանքի արեգակնատիպ երեսը դարձաւ արեան ծով։ Յետոյ երկար ժամանակ կռուեցինք այլ զէնքերով։
Աժդահակի դէմքը գունատուեց, եւ ահա ինչպէս նա եզրափակեց իւր խօսքը.
-Բայց զուր եմ խօսքս այսքան երկարացնում, որովհետեւ կռիւը վերջացաւ իմ կործանումով։ Տագնապալի յուզմունքից սաստիկ քրտնել էի, քունս փախաւ, եւ թւում էր, թէ այլեւս կենդանի չեմ։ Կարծում եմ, որ այս երազս ուրիշ բան չի նշանակում, քան այն, որ Հայկազեան Տիգրանի կողմից մեզ վրայ անակնկալ յարձակում է սպասւում։ Ուստի խնդրում եմ ձեզ, աստուածների օգնութեամբ, խօսքով ու գործով, բարի խորհրդով մեզ աջակից ու օգնական լինել։
Այդու ետք Մարաստանի թագաւորը ուշի ուշով լսում է իր խորհրդականների խորհուրդները, սակայն որոշում է առնում իր ուզածի պէս վարուել։ Նա մի նենգ ծրագիր է մշակում, ըստ որի նամակ է յղում հայոց Տիգրան Մեծ թագաւորին, որպէսզի վերջինս յանուն իրենց դաշնակցութեան ամրութեան եւ բարեկամական կապերի հիման՝ իրեն, ասել է թէ՝ Աժդահակին, կնութեան տայ իր քրոջը՝ սիրասուն Տիգրանուհուն։
Տիգրանը, ընթերցելով գեղեցիկ ու նուրբ գրուած նամակը, համոզիչ ու դրական է համարում Աժդահակի մտադրութիւնը եւ օրհնում նրա ու Տիգրանուհու պսակը։ Մեծ շուքով հարսանիքին են խաղում։ Իսկ Աժդահակը, տեսնելով նրբահիւս ու գեղեցկադէմ Տիգրանուհուն, սիրահարւում է նրան եւ զանազան տնօրինութիւններ շնորհում հայոց գեղեցկուհուն՝ նրան կարգելով առաջինը իր կանանց շրջանում...
(Շարունակելի)
