ԳԱՐԻՆ ՊԱԼ
karinbal89@gmail.com
Ի՞նչ կը նշանակէ դարաւոր անցեալ ունեցող լրագրի մը ներկայացուցիչը ըլլալ 2016 թուականին։ Հետեւելով 13 Փետրուար Շաբաթ երեկոյ Ֆերիգիւղի Եկեղեցւոյ Շիրինօղլու Սրահին մէջ կազմակերպուած գինեձօնին, կրնանք համոզուիլ թէ «Ժամանակ»ի այժմու հրատարակիչները լաւագոյնս պարզած են այս հարցումը։ 100 ամեակի ձօնուած մատենաշարի մը առաջին երեք գիրքերուն նուիրուած այս գրական միջոցառումը, իր կարգին տեղի կու տայ նոր մտորումներու։
Միսաք Գօչունեան, Երուանդ Սրմաքէշխանլեան եւ Ռուբէն Զարդարեան «Ժամանակ»ի էջերուն վրայ հրատարակած են յօդուածներ, որոնք կը վերաբերէին իրենց ապրած ժամանակներու ընկերաքաղաքական, մշակութային, տնտեսական անցուդարձերուն։ Երեք գրողներու վաստակը 100 տարի անց կը դրուի ընթերցողի տրամադրութեան, որոնց թափանցելով կը գոյանայ խաչմերուկ մը անցեալի եւ ապագայի միջեւ։ Արդարեւ այս հաստատումը խորագիր դարձած էր կատարուած միջոցառումը բնորոշելու համար։ Միսաք Գօչունեանի «Օրուան Մտածումներ», Երուանդ Սրմաքէշխանլեանի «Փոքր Ասիոյ Մէջէն» եւ Ռուբէն Զարդարեանի «Յօդուածներ» անուն գիրքերը թերթի դարաւոր հաւաքածոյէն քաղելով հրատարակութեան պատրաստեց Սեւան Տէյիրմէնճեան։ Իր իսկ խօսքերով «Ժամանակ»ի անտակ խորքերէն դուրս բերուած, մամլոյ գերեզմանոցէն լոյսի հանուած, յարութեան շունչ տրուած մոռացութենէն ազատուած են մեր դասական հեղինակներուն ցիրուցան գործերը»։
Երեք հատորներն ալ ընթերցողներուն ներկայացան այս հրատարակութեան համար գրի առնուած նախաբաններով։ Արդարեւ Իշխան Չիֆթճեան, Վարդան Մատթէոսեան եւ Վահէ Թաշճեան իրենց զեկոյցներով արտայայտուեցան անցեալի եւ ապագայի զուգահեռներուն։ Այդ զուգահեռները մեր իրականութեան մէջ յաճախակի են, բազում առիթներ մտածել կու տայ թէ որքան շատ քիչ բան փոխուած է 100 տարիներու ընթացքին։ Անշուշտ ենթադրական հայեացք մըն է այս քանի որ նոյնպէս կրնանք խորհրդակցիլ թէ ինչ մեծ փոփոխութիւն արձանագրուած է տուեալ նոյն 100 տարիներու ընթացքին։
Այս պահուն դարձեալ կը լսենք Սեւան Տէյիրմէնճեանը. «Ուրախ եմ գիրքերուն տպագրութեան առթիւ, սակայն միաժամանակ տխուր՝ քանզի աւելի քան 100 տարուան հնութիւն ունեցող այս գրութիւնները չենք կարդար պատմական երկ մը ընթերցելու կամ անցեալը քրքրելու նպատակով, այլ կարդալու իսկ ժամանակ կ՚անդրադառնանք, թէ ինչպէս ժամանակակից կեանքի էջերն են որ կը փռուին մեր առջեւ։ Կարդացէք Տիյարպէքիրի մէջ օր ցերեկով սպաննուած Քազազեանի պատմութիւնը (1912) եւ զայն համեմատեցէք դեռ քանի մը ամիս առաջ նոյն Տիյարպէքիրի մէջ օր ցերեկով սպաննուած Թահիր Էլչիի ոճրագործութեան հետ։ Կամ անմիջապէս յիշեցէք Հրանդ Տինքը»։ Ահաւասիկ վկայութիւններ, որոնք կը յիշեցնեն ստորին աւանդութիւններու յարատեւութիւնը երկրին մէջ։
Չորրորդ ատենախօսն էր Այլին Գօչունեան, որ այս հրատարակութիւնները դիտեց իր պատմաբանի մասնագիտութեամբ, մանաւանդ որ ժամանակահատուածն ալ կը զուգադիպի իր ակադեմական ուսումնասիրութեան՝ սահմանադրութեան շրջանին։
Ինչպէս որ ընդգծուեցաւ ատենախօսներու կողմէ ալ եւ յատկապէս շեշտեց «Ժամանակ»ի ներկայ խմբագրապետ Արա Գօչունեան, միջոցառումը պոլսահայ մշակութային աւանդի վառ մէկ ցոլացումն էր։ Ներկաները արդարօրէն պիտի ակնկալեն, որ այս առաջին երեք հատորներուն յաջորդեն նորերը որպէսզի ժամանակակից ընթերցողի համար անգամ մը եւս վերակենդանանայ թերթի դարաւոր անցեալը։ Կասկած չկայ որ այս դեղնոտած էջերուն մէջ մեզի համար նոր գիւտ համարելու արժանի բազում գրականութիւն կայ։
