ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
pakrates@yahoo.com
«Ակօս»ի նախորդ թիւով նկատի ունեցած էինք «Գոհար երգչախումբ եւ սիմփոնիկ նուագախումբի» մօտալուտ համերգները, անդրադարձած էինք այս խումբի հիմնադրութեան եւ մերօրեայ իրականութեան մէջ ներկայացուցած իմաստին։ Յօդուածը աւարտած էինք խոստանալով համերգներուն մասին ալ տպաւորութիւն փոխանցել։ Արդարեւ Հինգշաբթի 29 Հոկտեմբեր առաւօտ, «Միջին Արեւելքի Օդային Գիծերու» ինքնաթիռը մօտ երկու ժամուան թռիչքով մեզ հասցուց Պէյրութ։ Դեռ Ռէֆիք Հարիրի օդակայանէն սկսանք շնչել այս իւրայատուկ քաղաքի կախարդական ձգողութիւնը։ Կ՚երեւի առաջին հերթին տպաւորուած էինք օդակայանի բազմութեան զանազանութենէն։ Խառնիճաղանճ երթեւեկութիւն մը կը տիրէ Պէյրութի փողոցներուն մէջ։ Ճաշարանները ընդմիշտ բազմամարդ են։ Անմիջապէս աչքի կը զարնէ փողոցներու եզրին կուտակուած աղբակոյտերը։ Ճաշարաններու եւ սրճարաններու մէջ յատկապէս կիներու քաշած շունչով կլկլացող նարկիլա կամ շիշաները, անոնց արձակած թանձր մուխը, այս բոլորով գոյացած համայնապատկերը խիստ հրապուրիչ են։ Հայանուն մեծ առեւտուրի կեդրոնները, խանութները կամ արհեստանոցները իսկոյն մեր ուշադրութեան կը բախին։ Անցարգելքներով շրջապատուած են Հզպուլլահի թաղամասերը։ Պուրճ Համուտի նեղլիկ փողոցները շրջելու պահուն տեղացիներ բացատրութիւն կու տան քաղաքական պատերազմի տարիներուն այս թաղի սահմաններուն մասին։ Քրիստոնեայ թաղամասերու ամէն անկիւնադարձին կը յայտնուին շքեղ եկեղեցիներ։ Իսլամ թաղամասերը զարդարուած են արաբական ոճի մզկիթներով։ Այս բոլորը միասնաբար կը գոյացնեն Միջին Արեւելքի այս եզակի քաղաքին իւրայատուկ պատկերը։ Առաջին քանի մը ժամերու այս տպաւորութենէն ետք կ՚ուղղուինք համերգի սարքուած վայրը՝ «Ֆորում Տը Պէյրութ»։ Քաղաքի այս հսկայ շինութիւնը իրականութեան մէջ միայն չորս պատերէ կը բաղկանայ։ Տարածքը վարձողներ իրենք կը դասաւորեն այդ տարածքը օգտագործելու յարմարութիւնը։ «Գոհար»ի համերգներու կազմակերպիչներն ալ մեծ ճարտարութեամբ կազմած էին 60 մեծ երկարութիւն ունեցող բեմահարթակ մը եւ 2.200 ունկնդիր ընդգրկող թրիպունա։ Առաջին հերթին ուշագրաւ էր խիստ կազմակերպուածութիւնը։ Բազմաթիւ երիտասարդներ դահլիճի մուտքէն կը դիմաւորէին հանդիսատեսները, որոնք համերգի բարձր որակին համապատասխան շքեղութեամբ ալիք առ ալիք կը մօտենային ընդունարան։
Ողջոյն Արամ Խաչատուրեանով
Խիստ ճշդապահութեամբ, յայտարարուած ժամուն սկսաւ համերգը։ «Գոհար» խումբի նախորդ բոլոր համերգներուն նման այս անգամ ալ մնջակատար Համլէթ Չոպանեան եկաւ բեմի կարծեցեալ վարագոյրը բանալու։ Դարձեալ «Գոհար»ի համերգներու աւանդութիւնն է յայտագիրը սկսիլ Արամ Խաչատուրեանի «Գայանէ» պալէէն վալսի պարեղանակով։ Տպաւորիչ էր գոյացած պատկերը իր ճոխութեամբ, քանի որ բեմին վրայ այդ պահուն տեղ գրաւած էր 66 նուագածուներ եւ 61 երգիչ-երգչուհիներէ բաղկացած երգչախումբը։ Այս հսկայ կազմը կ՚ընկերակցէր 16 մենակատարներու։ Իսկ այս պահուն բեմայարդարումի ճարպիկ մտայղացումով մը բեմը կը վերածուի Երեւանի օփերայի դահլիճին։ Բիւրեղեայ ջահեր կախուած են առաստաղէն, իսկ ոսկեզօծ նախշերով օթեակները մեզ կը տանին արքայական ապրումի։
Չորս օրերու իրերայաջորդ համերգներու ընթացքին հնչեցին՝ Ալեքսանտր Աճեմեանի, Գուսան Շերամի, Գուսան Շահինի, Էտկար Կանճումեանի, Գուսան Աշոտի, Ռաֆաէլ Աբրահամեանի, Էլվինա Մակարեանի, Արմէն Մանդակունեանի, Խաչատուր Աւետիսեանի, Տիգրան Չուխաճեանի, Սայաթ Նովայի, Պետրոս Զէյթունցիի, Ալեքսէյ Հէքիմեանի, Ցօղիկ Հարոյեանի, Ռոպէրթ Ամիրխանեանի, Արամ Սաթեանի, Յովհաննէս Պատալեանի, Հայրիկ Ղազարեանի, Աշոտ Բեկոյեանի, Գուսան Հայկազունի, Գուսան Ռազվարի, Գուսան Մեխակի, Գէորգ Մանասեանի, Արմէն Մարտիրոսեանի, Կերասիմ Պետրոսեանի, Կոմիտաս Վարդապետի, Մարինէ Ալէսի, Բարսեղ Կանաչեանի, Արտէմի Այվազեանի, Գրիգոր Եղիազարեանի, Գաբրիէլ Երանեանի, Աշուղ Միջազի, Միհրան Տամատեանի, Ալեքսանթր Սպենտիարեանի, Ալեքսանթր Տոլուխանեանի, Գէորգ Էմինի, Սասուն Պասկեւիչեանի, Ժորա Յարութիւնեանի, Ներսիկ Իսփիրեանի ստեղծագործութիւններէն եւ ժողովրդական երաժշտութենէն ընտրուած հարիւր երգեր։
Հայ երաժշտութեան յօրինումներու մէջ արտակարգ հարստութիւն մըն է նաեւ երգերու խօսքերը։ Արդարեւ «Գոհար»ի համերգները բացի երաժշտական վայելք մը ըլլալէ հայերէն գրականութեան բացառիկ խնջոյքի մը կը վերածուին։
Հայ երաժշտութեան նոր աստղը՝ Նաթալի Գալստեան
«Գոհար»ի համերգները մեր երաժշտութեան կը պարգեւեն նաեւ նոր աստղ մը՝ խմբավար Նաթալի Գալստեան։ Գալստեան աւարտած է Երեւանի Կոմիտասի անուան երաժշտանոցի տեսաբանութեան եւ խմբավարական բաժինը։ Վարած է Հայաստանի Երաժշտական Ընկերութեան Արամ Տէր Յովհաննիսեանի անուան երգչախումբը։ Հետեւած է Երեւանի Պետական Երաժշտանոցի Օփերային-Սիմփոնիկ Նուագախումբի խմբավարութեան մասնագիտական դասընթացքներուն։ Ան 2012-էն ի վեր «Գոհար» երաժշտական խումբին մաս կը կազմէր իբրեւ խմբավար Սեպուհ Աբգարեանի օգնական։ Աբգարեանի մահէն ետք Գալստեան ստանձնեց խմբավարի պաշտօնը եւ իր կարողութիւնն ալ փաստեց Պէյրութեան համերգաշարով։
Վերեւ նշած էինք «Գոհար» երաժշտական խումբի ամուր կառոյցը։ Այդ կառոյցի սիւները կը հանդիսանան գեղարուեստական ղեկավար Գրիգոր Գուզիկեան, գործադիր տնօրէն Արզուման Յովհաննիսեան, պարուսոյց Սուսան Միքաէլեան եւ երգչախումբի օգնական խմբավար Ռուզաննա Շահպարոնեան։
«Գոհար» կը սիրէ իր անունին ներքեւ օգտագործել «Բոլոր ժամանակներու լաւագոյն հայրէններ» ենթախորագիրը։ Իրաւացի է այդ բացատրութիւնը, քանի որ հանդիսատեսը այս մեծ խումբի կատարումներուն կը հաղորդուի իրեն համար շատ հոգեհարազատ երաժշտութեան։ Սակայն այդ ծանօթ երաժշտութիւնը ունկնդրին կը մատուցուի ամբողջովին նոր եռանդով ու ոգիով։ Այս նորը ապահովող հիմնական գործօնը ծանօթ եղանակներու նոր գործիքաւորումն է։ Խումբը այս ոլորտէ ներս ալ ունի երեք ամուր սիւներ՝ հանրածանօթ երգահան Մէլիք Մավիսաքալեան, Անդրանիկ Ներսիսեան եւ Սուրէն Խաչատուրեան։
Անցեալի Համլէթ Գէորգեան, Ռայիսա Մկրտիչեան, Վահան Գրիգորեանի եւ այլոց նման ծանօթ մենակատարներու տեղ, սերնդափոխութեամբ կազմի մէջ եկած են՝ Սերկէյ Սարգսեան, Էլյա Թաշճեան, Արաքսիա Ամիրխանեան, Գէորգ Խաչատուրեան, Գրիգոր Աբրահամեան, Մէրի Մնճոյեան, Դաւիթ Խաչատուրեան, Լիաննա Թեւոսեան, Սարգիս Աղամալեան, Էտկար Դանիէլեան, Մարգար Եղիազարեան, Մոնիքա Մանուչարովա, Արմէն Դաւիթեան, Յասմիկ Թորոսեան, Վարդան Պատալեան եւ Հայկ Տիգրանեան։ Համերգաշարը մենակատարներուն համար ալ փորձի դաշտ մը հանդիսացաւ ուրկէ մեծ յաջողութեամբ դուրս եկան բոլորն ալ։
Չորս համերգներուն ալ երկրորդ բաժնին մէջ ծանրակշիռ էին ազգայնաշունչ ֆէտաիական երգերը։ Յայտնի է որ ծրագիրը մշակողները նկատի ունեցած են սփիւռքահայութեան, յատկապէս ալ լիբանանահայութեան ազգային նախասիրութիւնը։ Սակայն դահլիճի վերաբերումը դիտելով կարելի է համոզուիլ որ այդ համոզումը քիչ մը չափազանցուած էր։ Ի վերջոյ այս երգերը իրենց բառերով մերթ ընդ մերթ ալ իրողութիւն մը պարզելէ աւելի, ցանկութիւն մըն է որ կը դրսեւորեն։ «Քեզ յաղթել չի լինի իմ քաջ Գետաշէն» երգած պահուն տոգորուիլ կարելի է անշուշտ, բայց պէտք է պահ մը մտածել թէ Գետաշէնը, ո՞ւր է այսօր, Հայաստանի սահմաններէ նե՞րս, թէ դուրս։ Հասկնալի է, նախակրթարանի ուսանողը խրախուսելու համար անհրաժեշտ է քաջագործութիւններու առասպելներ հիւսել, բայց բովանդակ ժողովուրդը նման առասպելներով որքա՞ն պիտի լոլոզենք։ Ի վերջոյ մենակատարը իր կուռ ձայնով կը գոռայ՝ «Է հէ՜յ ոտքի հայ ժողովուրդ», բայց ժողովուրդը անդրդուելի կը մնայ իր աթոռներուն նստած։ Երկրորդ փորձին մենակատարը ձայնի շեշտը ալ աւելի կը զօրացնէ ձեռքի շարժումով ալ ժողովուրդը ոտքի կայնելու հրաւիրելու համար, ափսոս, հանդիսատեսը կրկին անհաղորդ կը մնայ։
Յանկարծ միջնադարեան զինուորներ կը խուժեն դահլիճ։ Անոնք կը պատկերացնեն Կիլիկեան թագաւորութեան բանակը։ Սակայն վահաններուն վրայ գործուած խաչերով կը նմանին եւրոպացի խաչակիր արշաւողներուն։ Նոյն պահուն երիտասարդները Կիլիկեան թագաւորութիւնը խորհրդանշող դրօշակներ բաժնած են ժողովուրդին։ Այդ ալ ծանօթ տեսարան է։ «Գոհար»ի նախորդ հիւրահամերգներուն ալ պարզուած էր նոյն պատկերը։
Պատկանելութեան գիտակցութիւնը
Այս առումով կարելի է ըսել որ «Գոհար երգչախումբ եւ սիմփոնիկ նուագախումբը» պատկանելութիւններ ունի։ Ան նախ կը պատկանի Հայաստանի երկրորդ մեծ բնակավայրին՝ Կիւմրի քաղաքին։ Իր նախասիրութիւնն է պատկանիլ Կիլիկիոյ թագաւորութեան։ Ինչո՞ւ չէ, «Գոհար» սեփականութիւնն է նաեւ Տիկին Գոհար Խաչատուրեանի։ Չէ որ ան հիմնուած է ի յարգանս իրեն։ Բայց այդ յարգանքը մատուցողները, այսինքն Տիկին Գոհար Խաչատուրեանի որդիները, յատկապէս ալ Յարութ Խաչատուրեան, «Գոհար»ի սեփականութիւնն է։ Այս նշանաւոր գործատէրը բառին բուն իմաստով եւ մեծ մարդու վայել համեստութիւնով ծառան է այս խումբին։ Գիտակցութեան բարձր դրսեւորում մըն է այս։ Գիտնալ կատարած բարեգործութեան իսկական իմաստը եւ գերմարդկային աշխատութիւն տանիլ, ստեղծուած գործին ամենաբարձր կատարները նուաճելուն համար։ Մենք համերգներու տեւողութեամբ հետեւելով իր աշխատութեան, համոզուեցանք որ Յարութ Խաչատուրեան հասարակ նուիրատուի մը, բարերարի մը սահմանումէն շատ աւելի վեր, նուիրեալ գործիչի մը վերաբերումով կը սատարէ «Գոհար»ին եւ կ՚ակնկալէ այդ նուիրումին արդարացումը։ Երանութեամբ հաստատենք որ խումբն ալ արժանի կերպով կ՚արդարացնէ իրմէ ակնկալուածը, մեծ ոգի եւ գիտակցութիւն ջամբելով բովանդակ հայաշխարհին։
