Այս տարուայ գրաֆիկական հումորի միջազգային փառատօնը, որին մասնակցեցին 47 երկրների 141 երգիծանկարիչներ, հայերի ցեղասպանութեան 100-եակից զատ արձագանգեց ժամանակակից աշխարհի պատերազմների արդիականացուած ձեւերին։
ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ
dzovinarlok@gmail.com
Այս տարուայ գրաֆիկական հումորի միջազգային փառատօնը, որին մասնակցեցին 47 երկրների 141 երգիծանկարիչներ, հայերի ցեղասպանութեան 100-եակից զատ արձագանգեց ժամանակակից աշխարհի պատերազմների արդիականացուած ձեւերին։ Ուքրաինացի նկարիչ Վիքտոր Հոլուբի նկարում մահը հնձում է քաղաքները, իսկ գանատացի նկարիչ Իկոր Իզնիկի նկարի մէջ լուսանկարիչը լուսանկարում է կախաղաններ, կախուած աթոռների գլխավերեւում. մարդը ի սպառ վերացել է։ Ինչ վերաբերւում է հայոց ցեղասպանութեանը, ապա կարելի է անթիւ հատորներով նկարագրել մի ամբողջ ազգի բնաջնջումը եւ այնուամենայնիւ հնարաւոր չի լինի մահերի սպառիչ պատկերը տալ, սակայն նկարիչը կարող է մի նկարի մէջ անփոփել այն, ինչ կատարուեց հայ ազգի հետ 100 տարի առաջ։ Կարող է, բայց գտնուե՞ց արդեօք այդպիսի նկարիչ։ Այո, պարոնայք. այդ նկարիչը ծագումով լեհ Վիտոլդ Պարպարան էր Շվեդիայից։ Ահա նրա պատկերը, որը կարծես հայոց ցեղասպանութեան խորհրդանշան լինի։ Յիշեցնեմ, որ փառատօնի կարգախօսն էր Փանտորայի արկղը, այսինքն այն արկղը, որը բացեց Փանտորան եւ այնտեղից ցրուեցին չարիքներն ու դժբախտութիւնները, եւ եթէ այս ծիրի մէջ դիտենք Պարպարայի նկարը, ապա արկղի կափարիչը դա ահռելի կարմիր ֆեսն է, որի ծոպերը կախաղանների են վերածուել, իսկ ֆեսի գցած ստուերի մէջ միլիոնաւոր կմախքներ են շարուած, որոնք ողջ են, քանի որ անշիրիմ են մնացել։ 100 տարի է կմախքները չեն հանգչում եւ մարդկութիւնը չի շրջում այդ էջը։ Պարպարան յաղթող ճանաչուեց ժիւրիի կողմից հենց առաջին օրը եւ արժանացաւ Գրան-Պրի մրցանակի։ Երկրորդ տեղում յայտնուեցին միասնաբար բոլոր իրանցի նկարիչները, իսկ երրորդ տեղին արժանացաւ Տիգրան Վարդիկեանը Լեհաստանից։
Այժմ բարձրանանք Նկարիչների Տան երրորդ յարկը եւ ծանօթանանք հրաւիրուած նկարիչների ցուցահանդէսին։ Այստեղ Լուսին Գասպարեանի (ԱՄՆ) պաստառն է ամբողջ պատի երկայնքով, միւս պատին՝ Սարգիս Փաչաճըի (Ակօս) պաստառն է քոմիքսներով, Սամուել Աբգարեանի պաստառը, վերջապէս, Տիգրան Մանկասարեանի 6 պաստառները ‘100 տարուայ լռութիւն խորագրի ներքոյ, որտեղ խօսում են ականատեսները եւ աշխարհը պիտի ականջ դնի նրանց ասածներին։ Ահաւասիկ այդ կարեւորագոյն կարծիքները.
* Հենրի Մորգենթաուի յուշերից (1856-1846, Միացեալ Նահանգների դեսպան Օսմանեան Կայսրութիւնում 1913-1916թթ.)
«Ես վստահ եմ, որ մարդկութեան ցեղի ամբողջ պատմութեան մէջ չկայ նման սարսափելի դրուագ։ Անցեալի մեծ ջարդերը գրեթէ աննշան են թւում, երբ համեմատւում են հայ ազգի 1915թ. չարչարանքների հետ։
Տեղահանութեան իսկական նպատակը թալանն էր եւ բնաջնջումը։ Երբ թուրքակական իշխանութիւնները տեղահանման հրաման էին տալիս, փաստօրէն նրանք ամբողջ մի ազգի մահավճիռ էին արձակում»։
2.Ֆրիտէօֆ Նանսեն (1861-1930, նորվեգիացի գիտնական, հասարակական գործիչ)
«Մարդկութեան պատմութեան մէջ չկայ մի բան, որ իր հաւասարն ունենայ 1915թ. սկսած ջարդերի հետ։ Ապտուլ Համիտի ջարդերը չնչին են այսօրուայ թուրքերի արածի համեմատութեամբ»։
3.Թեոդոր Ռուզուելթ (1858-1919, ԱՄՆ-ի նախագահ 1901-1909թթ.)
1918-ին Հոդլի Դոջին ուղղուած նամակում գրել է. «Հայկական եղեռնը պատերազմի ամենամեծ ոճիրն է եւ եթէ մեզ չյաջողուի դուրս գալ Թուրքիայի դէմ, նշանակում է, որ մենք նրա մեղքերին թողութիւն ենք տալիս։ Թուրքական սարսափի հետ վճռական պայքարի ձախողումը նշանակում է, որ բոլոր խօսակցութիւնները աշխարհի ապագայի խաղաղութեան մասին պարապ բաներ են»։
4. Կոմս Վուլֆ Մետերնիխ (Գերմանիայի դեսպան Օսմանեան կայսրութիւնում, 1916, Յուլիսի 10, հեռագիր Գերմանիայի կանցլերին)
«Թուրքական կառավարութեան նպատակն է՝ լուծել հայկական հարցը հայ ազգը բնաջնջելու միջոցով, եւ նրան չեն կարող կանգնեցնել ո՛չ մեր ներկայացուցիչները, ո՛չ ամերիկեան դեսպանատունը, ո՛չ Պապի պատուիրակութիւնները, ո՛չ դաշնակից ուժերի սպառնալիքները, ո՛չ էլ արեւմտեան հասարակութեան կարծիքը, որը ներկայացնում է աշխարհի կէսը»։
5. Ճեյմս Բրայս (1838-1922, դերկոմս, Պրիտանիայի պետական գործիչ, իրաւագէտ) ելոյթ ունենալով Լորտերի Պալատում 1915-ի Հոկտեմբերի 6-ին՝ յայտարարել է.
«Ջարդերը հետեւանք են այն քաղաքականութեան, որը նախապէս ծրագրուած է եղել ներկայումս թուրքական կայսրութեան իշխանութեան գլուխ կանգնած աւազակախմբի կողմից։ Նրանք տատանւում էին այն իրագործել, մինչեւ որ յարմար պահը հասաւ եւ այդ պահը ապրիլ ամիսն էր»։
Այսպիսով ցուցահանդէսը երգիծանըկարիչների տաղանդի միջոցով ստեղծեց արդի աշխարհի վախենալի պատկերը՝ հայոց ցեղասպանութեան ֆոնի վրայ, ապացուցելով, որ իսկական արուեստագէտի համար գոյութիւն չունի «մենք եւ նրանք» եզրոյթ, քանզի այն ամէնն, ինչ կատարւում է երկրագնդի վրայ, դա կատարւում է առաջին հերթին անձնապէս իր հետ, ուստի նրա համար երկրագունդը ներկայացնում է իրենից վիթխարի արիւնոտ բիծ, ինչպէս այն պատկերեց, օրինակ, Վասօ Քրչմարը Պոսնիա եւ Հերցոգովինայից։
Ապրիլի 1-ին Արեւավիշապը կը մեկնի հումորի մայրաքաղաք Կիւմրի։
