Մեհմետ Ուզուն եւ Հրանդի Երազանքը

ՔՈՒՂԹՈՒԼՈՒՇ ՊԱՇԹԸՄԱՐ

bastimar.kurtulus@gmail.com

«Մեհմետ Ու­զունը ահա… Իմ քիւրտ եղ­բայրը։ Քրտա­կան գրա­կանու­թեան ան­խոնջ զի­նուո­րը՝ վեր­ջա­պէս ան ալ ին­կաւ։ Ճա­րահատ մնա­ցած էին Շո­ւէտի բժիշկնե­րը։ Իսկ ես կ՚երա­զեմ մեր Սա­յաթ Նո­վա երգչա­խումբի, եւ «Քար­տաշ Թիւրքիւ­լեր» երաժշտա­կան միաւո­րու­մի գոր­ծակցա­բար բե­մադ­րած հա­մեր­գը։ Տես­նե­լով ան­դա­ցու­պե­րով բեմ ել­լող երի­տասար­դը կը մտա­բերեմ –Երա­նի թէ ես եւ դուն ալ այդ բե­մը ըլ­լա­յինք։ Կաղ երի­տասար­դին հետ թե­ւան­ցուկ շուրջպա­րով թռչէինք մին­չեւ Երե­ւան»։

Հրանդ Տինք այս տո­ղերով կը սգար քիւրտ վի­պագիր Մեհ­մետ Ու­զունի կո­րուստը, որ զու­գա­դիպած էր վե­րեւ նշուած «Աշուղ է եկել մեր մայ­լեն» հա­մեր­գին։

Իս­կա­պէս ալ դժո­ւար է Մեհ­մետ Ու­զունին մա­սին գրել։ Կար­սի գիւ­ղե­րէն մէ­կուն հե­ռուստա­ցոյ­ցի էկ­րա­նէն Զիւլֆիւ Լի­վանե­լի կ՚ըսէր հե­տեւեալը. «Եր­կու ըն­թացքներ կան, ուր պատ­մե­լը շատ կը դժո­ւարա­նայ։ Առա­ջինը՝ պատ­մե­լիք բա­նի մը բա­ցակա­յու­թեան դէպ­քին, իսկ երկրոր­դը պատ­մե­լու շատ բան ըլ­լա­լու պա­րագա­յին»։

Մեհ­մետ Ու­զունի օրի­նակին մէջ այս երկրորդն է, որ կը դժո­ւարաց­նէ խօ­սիլը։ Ինչպէս որ կ՚ըսէ Եըլ­մազ Էր­տո­ղան, ան Սթոգ­հոլմի ամե­նավա­յելուչ աղ­բա­րիկն էր։ Հիւ­սի­սային այդ ցուրտ երկրին ան ջեր­մութիւ­նը կը գտնէր մայ­րե­նի լե­զուի հա­րազա­տու­թեան մէջ։ Իր խօս­քով եթէ ըսենք ար­գի­լուած լե­զուի մը գրողն էր ան։ Քրտե­րէն գրա­կանու­թեան դի­ւանա­գէտը Սթոգ­հոլմի մէջ։

Թուրքիա, բան­տարկու­թեան տա­րինե­րուն ծա­նօթա­ցաւ տան­ջանքնե­րու զա­նազան տե­սակ­նե­րով։ Բայց այդ նոյն բան­տը իր ար­գի­լեալ լե­զուի զար­գացման հա­մար ալ գե­տին մը դար­ձաւ։ Ազատ ար­ձա­կուե­լէ վերջ նախ Սու­րիա ապա Շո­ւէտ ապաս­տա­նեցաւ ու եր­կար տա­րիներ ապ­րե­ցաւ տա­րագի­րի պայ­մաննե­րով։ Միւս կող­մէ Շո­ւէտի իշ­խա­նու­թիւննե­րը քրտե­րէնի ազատ ու հա­մար­ձակ աճե­լուն հա­մար բո­լոր մի­ջոց­նե­րը ապա­հոված էր։ Մահ­մուտ Պաք­սը, Ֆը­րադ Ճեվ­հե­րի եւ տա­կաւին շատ մը քիւրտ գրող­ներ ու մտա­ւորա­կան­ներ հիւ­սի­սային այս ցուրտ երկրի մէջ իրենց ան­տե­սուած, ար­հա­մար­հուած լե­զուով գրե­լու, խօ­սելու եւ վեր­ջա­պէս գրա­կանու­թիւն մը գո­յաց­նե­լու յար­մար գե­տինը գտան։ Մեհ­մետ Ու­զուն ալ Շո­ւէտի մէջ գրեց իր առա­ջին վէ­պը «Դու»։

Այս վէ­պով Մեհ­մետ Ու­զուն պատ­մեց թէ՛ Ամի­տայ­ի զին­տաննե­րու տան­ջանքնե­րը եւ թէ իր հա­րազատ քա­ղաքը։ Երբ բժիշկնե­րը հրա­ժարե­ցան ապար­դիւն դար­մա­նու­մէն, Մեհ­մետ Ու­զուն որո­շեց վե­րադառ­նալ իր ծննդա­վայ­րը։

Տիգ­րա­նակեր­տը գրկա­բաց ըն­դունեց իր տա­րագիր որ­դին, որ կո­չած էր՝ «Գրա­կանու­թեան տենկպե­ժը»։

Եթէ Հրան­դի երա­զան­քը չի­րակա­նացաւ իրենց կեն­դա­նու­թեան օրօք, յու­սամ այ­սօր անոնք թե­ւան­ցուկ տաղ կ՚եր­գեն եւ իրենց ձայ­նը լսե­լի կ՚ըլ­լայ թէ՛ Երե­ւան, թէ՛ Տիգ­րա­նակերտ եւ թէ՛ Ան­գարա։