Ընկերային ու հասարակական կազմակերպութիւններու գործունէութեանց մէջ կարեւորագոյն սկզբունքներէն մէկն է թափանցիկութիւնը։ Յատկութիւն մը, որ երկար տարիներէ ի վեր կը բացակայի մեր համայնքային հաստատութիւններէ ներս։
Բոլոր այն կառոյցները, որոնք ընտրութիւնով ստանձնած են իրենց վարչական օրինականութիւնը, պարտաւոր են ցանկացած պահուն հաշիւ տալ զիրենք պաշտօնի կոչած հանրութեան։ Սա ժողովրդավարական աշխարհահայեացքի պարտադրած անհրաժեշտութիւն մըն է։ Ժողովրդավարական պետութիւններ եւ պետական կառոյցներ այս հաշուետուութեան համար ենթակայ են օրէնքներով ճշդուած հաստատութիւններու քննարկման։
Հանրապետական շրջանի մեր համայնքային հաստատութիւններն ալ այդ առումով հաշուետու են երկու պաշտօնական մարմնի՝ «Վաքըֆներու Ընդհանուր Տնօրէնութիւն» եւ գաւառապետութեան (քայմաքամ) միջոցաւ ալ Ներքին Գործոց Նախարարութիւն։
Ափսոս որ 1961-ի սահմանադրութեան գործադրութենէն այս կողմ չունինք ազգային վերահսկումի մը միջոցը։ Պատրիարքարանը լիազօրուած չէ որեւէ եկեղեցւոյ Թաղական խորհուրդի հաշիւները քննարկելու։ Համայնքային որոշ հաստատութիւններ բարեացակամութեան հիման վրայ յօժար կամքով կը ներկայացնեն իրենց տարեկան ելմտական հաշուեցուցակը։ Սակայն կան նաեւ հաստատութիւններ, որոնք կը մերժեն նման հաշուետուութիւնը, անփութօրէն պատճառաբանելով թէ պետական մարմինները արդէն կատարած են իրենց քննութիւնները։
Պէտք չէ մոռնալ թէ պոլսահայ համայնքային հաստատութիւններու վարիչները ընդհանրապէս կը պատկանին խանութպան դասակարգին, որոնք մեծ ճկունութեամբ կրնան զանազանել իրենց պաշտօնականացած, այսինքն հարկատու եկամուտը եւ անպաշտօնը։ Շատեր, բոլորովին հասկնալի պատճառներով երկար տարիներ իրենց ղեկավարած հաստատութիւններու մէջ ալ կիրարկեցին «պաշտօնական» եւ «բաց» հաշիւներու դրութիւնը։ Ազգային փոքրամասնութեան հաստատութիւններ, երկար տարիներ մատնուած մնացին պետական ծանր ճնշումներու։ Առանց վերին մարմիններու թոյլտուութեան, իրաւունք չունէին կոտրած ապակի մը իսկ փոխելու։ Այդ պայմաններու մէջ անհրաժեշտութիւն էր ունենալ «բաց» հաշիւ մը, որուն միջոցաւ պիտի դիմագրաւուէին անմիջական ծախսերը։
Նման դրութիւն մը կը կարօտի վարչականներու հանդէպ անվերապահ վստահութեան։ Սակայն միշտ չէ որ գոյացած է այդ վստահութիւնը։ Ընդհակառակ, յաճախ լսուած են զեղծարարութեան բազմաթիւ երեւոյթներ, որոնք ընդհանրապէս մնացած են բանբասանքի սահմանին մէջ։ Ի վերջոյ համայնքային հաստատութեան մը վարչութեան մէջ ծառայելը միշտ ալ դիտուած է իբրեւ նուիրում կամ զոհողութիւն։ Այդ դրուածքի մէջ հասարակութիւնը, յատկապէս ալ մամուլը խուսափեցաւ այդ «անձնուէր» գործիչները խրտչեցնելէ։
Ոչ ոք հարցուց թէ Ս. Երրորդութեան թաղականութիւնը ի՞նչ արժողութեամբ ամառնային առանձնատուն մը նուիրած է ո՞ր ոստիկանապետին, ի՞նչ ակնկալութեամբ։ Ոչ ոք հարցուց թէ ո՞վ տուաւ Ս. Փրկիչ Հիւանդանոցի դարաւոր արխիւը իբրեւ թուղթի թափօն «Սէքա» ուղարկելու որոշումը։
Այս բոլորը իբրեւ անպատասխան մնացած հարցումներ, որոշ ժամանակ խօսուեցան ընկերային կեանքի մէջ, ապա առանց պատասխան մը գտնելու մատնուեցան մոռացութեան։
Թափանցիկութեան բացակայելու երեւոյթներէն մէկն ալ համայնքային խնդիրներու քննարկուած ժողովներուն դռնփակ կայանալն է։ Ոչ ոք, նոյնիսկ մեր թերթերը չեն հարցներ թէ ի՞նչ ունին համայնքային հաստատութիւնները իրենց ժողովուրդէն իսկ գաղտնի պահելու համար։
Թափանցիկութեան բացակայութիւնը բնականաբար կը յառաջացնէ կասկածներ, որոնք ի վերջոյ կը սպառնան գաղտնապահութեան դիմող կառոյցի օրինականութեան։
pakrates@yahoo.com