ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ
narekian2000@yahoo.com
Ժողովրդավարութիւնը առաձգական հասկացութիւն մըն է։ Մանաւանդ Թուրքիոյ նման երկիրներուն մէջ, ուր քաղաքացի ըլլալու գիտակցութիւնը շատ անգամ կը փոխարինուի ազգային կամ կրօնական ինքնութեան վերաբերող բազմակի շերտերով։ Կրթական ցած մակարդակով խթանուած ազգայնապաշտութիւնն ու կրօնամոլութիւնը կը դառնան սովորական երեւոյթներ, որոնց գոյութիւնը նոյնիսկ չի հարցաքննուիր։ Այս պայմաններէն ծնունդ կ՚առնեն ուժեղ կոչուած առաջնորդները, որոնք լաւ գիտեն չարաշահել հասարակութեան զգացումները, ինչպէս որ հովիւը կ՚առաջնորդէ ոչխարները. իրենց ստեղծած վախի մթնոլորտը զգաստութեան տակ կը պահէ զանոնք, որոնք կը մտածեն, թէ դժուարութիւնները յաղթահարելու համար միասնութիւն մը անհրաժեշտ է, պայման է հաւաքուիլ առաջնորդին շուրջ, որ կը խոստանայ յաղթահարել արգելքները՝ հասնելու համար պայծառ ապագայի։
Երկիրներու կամ մեծ հասարակութիւններու վերաբերող հասկացութիւնները կարելի՞ է պատշաճեցնել փոքր հաւաքականութիւններուն, ինչպէս որ է մերը։ Ներհամայնքային ժողովրդավարութեան մը մասին խօսիլ կարելի՞ է։ Փոքր հաւաքականութիւն մըն ենք եւ մեզմէ քանի՞ տոկոսը ներգրաւուած է հանրային կեանքի մէջ։ Միութիւններ, կազմակերպութիւններ ունի՞նք, որոնք իրենց ձայնը բարձրացնէին ընդհանուրին վերաբերող խնդիրներուն ժամանակ։ Քննադատութիւններ կամ գնահատականներ կ՚ուղղե՞նք համայնքը ղեկավարողներու հասցէին, կը քննե՞նք թաղային խորհուրդներուն առած որոշումները, կը վերահսկե՞նք հոգեւորականներուն գործերը, կրթական կեանքի վերաբերեալ նիւթերու մէջ քննարկումներ կը կազմակերպե՞նք։ Թէ մենք ալ կը նմանինք երկրի մեծամասնութեան, որ չորս կամ հինգ տարին անգամ մը կ՚երթայ ու կը քուէարկէ եւ յետոյ Պիղատոսի նման կը լուայ իր ձեռքերը ու կը քաշուի մէկ կողմ։
Այս քաղաքին մէջ, կարծեմ, տասնեակ մը սանուց միութիւններ ունինք, որոնք երբեմն մշակութային ձեռնարկներ, յաճախ նարտի մրցաշարեր կը կազմակերպեն, սակայն ցարդ իրենցէ ոչ մէկը արտայայտուած է իր պատկանած վարժարանին վերաբերեալ։ Կ՚ըսուի, թէ սա ինչ թաղին վարժարանը դժուարին օրեր կը դիմագրաւէ, սակայն այդ վարժարանի շրջանաւարտներուն իսկ հիմնադրած սանուց միութենէն որեւէ ձայն չլսուիր։ Ի՜նչ լաւ պիտի ըլլար եթէ սանուց միութիւնը կարենար կասկածի ենթարկել թաղային խորհուրդին (որու անդամներուն մեծամասնութիւնը շատ անգամ նախակրթարան մը իսկ չէ աւարտած, ուր մնաց թաղին վարժարանը) առած որոշումները, զանոնք քննարկելի դարձնէր տուեալ թաղին կամ հասարակութեան առջեւ, արշաւներ կազմակերպէր, տէրը ըլլար իր վարժարանին։ Սանուց միութիւնները անկախ մարմիններ ըլլալով հանդերձ, կը գանձատրուին թաղային խորհուրդներուն կողմէ, հետեւաբար շատ անգամ կը դժուարանան սեփական ձայն մը, կարծիք մը ունենալու կամ զայն արտայայտելու կարելիութենէն։ Թերեւս այս հանգամանքին կարելի է վերագրել իրենց յարմարուողականութիւնը։
Կան սակայն անկախ մարմիններ ալ, որոնք կը սթափեցնեն հասարակութիւնը իր կրաւորականութենէն ու կը ջանան իրենց խօսքը լսելի դարձնել հայ հաւաքականութեան ու երբեմն նոյնիսկ երկրի վարիչներուն։ Անոնցմէ է «Միտք» հարթակը, որ կը կազմակերպէ տարբեր քննարկումներ հանրութիւնը յուզող սա կամ նա հարցի մասին, դատական ատեաններուն առջեւ երբեմն կը հետապնդէ հանրութեան շահը, նոյնիսկ ցոյցեր կը կազմակերպէ։ Պէտք չէ մոռնալ «Նոր Զարթօնք»ը, որ երիտասարդական շարժում մըն է խորքին մէջ։ Իրեն կը պարտինք հայկական ձայնասփիւռի մը՝ «Նոր ռատիօ»ի գոյութիւնը, «Քամփ Արմէն»ի դիմադրութիւնը, Հնչակեան «20 կախաղաններ»ու ոգեկոչման ձեռնարկները, «Կեզի»ի մէջ ներկայութիւնը եւլն.։ Ժամանակին «Հայ Կին» հարթակը աշխոյժ գործունէութիւն կը ծաւալէր համայքէ ներս կանանց շարժում մը ստեղծելու ուղղութեամբ եւ կը յաջողէր ալ, սակայն դժբախտաբար այլեւս դադրեցուց կարծեմ իր գոյութիւնը։ Կայ նաեւ «Հրանդ Տինք» հիմնարկը, «Հայճար»ը, որոնց գործունէութիւնը անցած է համայնքի սահմաններէն անդին։
Հոն ուր ուժեղ ու կազմակերպուած է հասարակութիւնը՝ այնքան նուազ է իշխողներուն կամայականութիւնը։ Հետեւողական եթէ ըլլայինք, եթէ մեր ձայնը լսելի դարձնէինք փոխանորդ մը պիտի կարենա՞ր այսքան տարի ձգձգել պատրիարքական ընտրութիւնը։ Ուսուցիչներ եթէ կազմակերպուած ըլլային՝ թաղային խորհուրդներու վարիչները պիտի կարենայի՞ն այսքան դիւրութեամբ տասնեակ ուսուցիչներ վտարել դպրոցներէն։ Աշակերտներ ու ծնողներ եթէ տէր ըլլային իրենց պարտէզներուն՝ վարժարանի վարիչներ պիտի կարենայի՞ն դիւրութեամբ զանոնք վաճառել ու երկնաքերներ տնկել հոն։ Կամ եթէ մենք պաշտպանէինք ազատ մամուլը՝ սեւազգեստ հոգեւորական մը պիտի կարենա՞ր նոյնիսկ մանկական թերթի մը գործերուն միջամտել։
Բամբասա՞նք թէ բանն ասանկ... Քիչ մը երգիծանք...
Հետեւեալը մեծ զարմացումով լսեցի մտերիմ բարեկամէ մը։
Հայկական միութիւն մը կը հրատարակէ մանկական հանդէս մը։ Նոր տարին մօտ է, հետեւաբար ու բնականաբար Կաղանդ պապան կեդրոնական դէմքն է պարբերաթերթին։ Որպէս նուէր պարբերաթերթը մանուկներուն տուած է օրացոյց մը, Կաղանդ պապայի երգիծանկարով. եղնիկները յոգնած են այլեւս Կաղանդ պապան հոս-հոն տեղափոխելէ եւ ապստամբելով անոր դէմ զինք չուանով մը կապած են ծառին եւ իրենք ալ նստած խաղ կը խաղան։ Վեղարաւոր մը կը կատղի, կը փրփրի, կը պոռայ, կը կանչէ, թէ իրենք կ՚ուզեն կրօնական սերունդ մը հասցնել (Թայյիպ Էրտողանի ըսած dindar nesil-ը նկատի ունի թերեւս), սակայն ուրիշներ Ս. Նիկողայոսը (հոս ալ Կաղանդ պապան նկատի ունի կարծեմ) ծառին կը կապեն, եղնիկներուն առջեւ խաղք-խայտառակ կ՚ընեն։ Մինչեւ հոս իր իրաւունքն է, որպէս հոգեւորական իր զգացած անհանգստութիւնը, քաղաքավարութեան սահմաններուն մէջ, կրնայ բաժնել ոեւէ մէկու հետ, որեւէ հարթակի վրայ։ Սակայն ան կ՚անցնի սահմանը. իր անհանգստութիւնը կը փոխանցէ խնդրոյ առարկայ միութեան ատենապետին։ Ոճը, ըսելաձեւը որքան ազդած ըլլալու է ատենապետին վրայ որ անմիջապէս մանկական պարբերականը կը հաւաքուի, ամբողջ տպաքանակը դարձեալ տպարան կ՚ուղարկուի, Կաղանդ պապայով զարդարուած էջը դուրս կը հանուի կամ կը փակցուի, որպէսզի նոր սերունդը յանկարծ չգայթակղի։ Անշուշտ, այս բոլոր գործողութիւնները կ՚իրականան ո՛չ թէ վեղարաւորին դրամով, այլ այդ հաստատութեան...
Ձեր հասկնալիքը՝ «Ալո Ֆաթիհ»ի դէպք մը՝ հայկական տարբերակով...
Հարցումներ՝ հոգեւորական մը ի՞նչ իրաւունք ունի խառնուելու մամուլի հրապարակումներուն։ Արդեօք Ս. Նիկողայոսի փաստաբա՞նն է։ Հաստատութեան մը ատենապետը ինչո՞ւ տեղի տուած է դուրսէն եղած օտար միջամտութեան մը։ Արդեօք Ս. Նիկողայոսի բարեխօսութենէն զրկուելու մտահոգութի՞ւն մը ունեցած է։ Խմբագրակազմին անդամները արդեօք կը մտածե՞ն հրաժարելու մասին... Ս. Նիկողայոսին հանդէպ իրենց կատարած անարգանքին հաշիւը տալու համար։