ԱՂԱՒՆԻ ՄՈՒԹԱՖԵԱՆ
Պատմաբան փրոֆ. Պիւլենթ Պիլմեզ ընթերցող հասարակութեան կը ներկայանայ ուշագրաւ ուսումնասիրութիւնով մը։ Ան մեկնաբանութիւններ կը բերէ Օսմանեան կայսրութեան եւ Թուրքիոյ Հանրապետութեան ժողովրդավարական գաղափարախօսութեան դիմաց մատնուած զանազան հանգամանքներուն։
Կը փորձէ յայտնաբերել այդ ժողովրդավարութեան հիմնադրութեան շրջանէն ծաւալող դիւրիմացութիւնները, սխալ ընկալումները եւ այդ բոլորին առիթ պատճառող բարդոյթները։ Կը վերլուծէ էկալոֆոպիան եւ մեծամասնութեան բարդոյթը։
Գիրքը ուշագրաւ է թրքական ժողովրդավարութեան հիմնադրութեան ընթացքին շատ կարեւոր ներդրում ունեցած ոչ թուրք տարրերու ծանօթացումով։ Այսպէս ան արժանի կերպով կը վերլուծէ Վելեստինցի Ռիկասի դերակատարութիւնը, նահատակութիւնը եւ թողած ժառանգը։
Ապա հանգամանօրէն կը քննարկէ Օսմանեան Կայսրութեան մէջ դասակարգներու յարաբերութիւնը եւ հասարակական խաւերու շփումը։
1839-էն մինչեւ 1876 բարեփոխման բնոյթով քաղաքական զարգացումները եւ անոնց հանդիպած հակադարձութիւնները ուշագրաւ պատկերացում մը կը գոյացնէ ընթերցողին դիմաց։
Վերջապէս օրէնսդիր, գործադիր եւ դատական համակարգերու իրարմէ անկախ գործելու սկզբունքը եւ մեր օրերուն ալ այդ սկզբունքի վերացումը յատուկ այժմէականութիւն մը կը շնորհէ այս պատումին։
Կարելի է ըսել որ փրոֆ. Պիլմեզ իր պատմաբանի կոչումը կատարելապէս կ՚արդարացնէ այս նոր հրատարակութիւնով։
