ՄԱՐԻ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ
«Արամ Խաչատրեան» համերգասրահը Երեւանի ճարտարապետական հոյակերտ կոթողներէն է եւ մայրաքաղաքի մշակութային խորհրդանիշերէն մէկը։ Հայ մեծանուն ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանեանը ի սկզբանէ ան նախագծած է ձմեռային եւ ամառային դահլիճներու տեսքով։
Շինութեան նախագիծը եւ մաքեթը 1937 թուին ներկայացուած են Փարիզի համաշխարհային ցուցահանդէսին եւ արժանացած գլխաւոր մրցանակի։ Ցաւօք, թեխնիքական խնդիրները եւ առկայ պայմանները, ինչպէս նաեւ 1936 թուին Թամանեանի անսպասելի մահը կանխած են նախագծի լիարժէք իրականացումը։
Համաշխարհային Բ. պատերազմի աւարտէն ետք շէնքի կառուցման պատասխանատուութիւնը յանձն առած է ճարտարապետի որդին՝ Գէորգ Թամանեանը։ Համերգասրահը առաջին անգամ իր դռները բացած է 1953 թուի Մայիսի 17-ին, որպէս «Հայֆիլհարմոնիայի» մեծ դահլիճ։
1979թուին Հայկական Խորհրդային Հանրապետութեան Նախարարներու խորհուրդը որոշած է հայ անուանի երգահան, խմբավար, մանկավարժ Արամ Խաչատրեանի յիշատակը յաւէրժացնելու նպատակով անոր անունը շնորհած Հայ ֆիլհարմոնիայի մեծ համերգասրահին։
Շէնքը լիովին վերակառուցուած եւ նորոգուած է 1981-1983 թուականներուն։ Դահլիճի ներքին ձեւաւորումը նկարազարդուած է հայկական զարդանախշերով եւ խորաքանդակներով։
Համերգասրահի առջեւը կը գտնուի Արամ Խաչատրեանի արձանը (հեղինակ՝ Յուրի Պետրոսեան), որ տեղադրուած է 1999 թուականին Յունիսի 6-ին՝ մեծ յօրինողի ծննդեան առիթով։
«Ակօս»-ի թղթակից Մարի Յովհաննիսեանը զրուցած է Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նուագախումբի եւ ‹‹Արամ Խաչատրեան›› համերգասրահ տնօրէն տիար Նորայր Նազարեանի հետ կատարուած աշխատանքներու եւ յառաջիկային կայանալիք կարեւոր երաժշտական իրադարձութիւններու շուրջ։
Դուք ստանձնած էք «Արամ Խաչատրեան» համերգասրահի եւ Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նուագախմբի տնօրէնի պաշտօնը 2021 թուականին։ Ի՞նչեր եղած է ձեր տնօրինութեան ընթացքին։
Շուրջ երեք տարի է, որ կը ղեկավարեմ այս կառոյցը։ Այս երեք տարիներու ընթացքին բաւականին բարդ, ծանրաբեռնուած աշխատանքներ իրականցուցած եմ մասնաւորապէս՝ շէնքի պայմաններու առումով։ Ինչպէս բոլորը ականատես են՝ համերգասրահը նոր շունչ ստացած է ներքին յարդարանքի հիմնաւոր փոփոխութիւնով։ Հիմնովին վերանորոգուած, անհրաժեշտութեան դէպքին պատրաստուած են դահլիճի բազկաթոռները, որոնց ընդհանուր թիւը այժմ 1374 է՝ նախկին 1332-ի փոխարէն։ Վերանորոգուած եւ վերականգնուած են բոլոր ջահերը, ճեմասրահին աւելացուած են նորերը եւ բոլոր ջահերը պատուած են թերթաւոր ոսկիով (վարակ)։ Իրականացուած է ճեմասրահի առաջինին եւ երկրորդ յարկերու, թատերահարթակի, բեմ-պարտերի հատուածներու հիմնանորոգումը։ Սանհանգոյցներու վերանորոգման աշխատանքներն իրականացուած են Ֆասթ Պանկի աջակցութեամբ։ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի աջակցութեամբ տեղադրուած է նոր վերելակ։ Ամբողջութեամբ վերանորոգուած, փոխարինուած եւ աւելցուած են օդատարերը։ Նոյնը կը վերաբերի նաեւ շէնքի վարչական մասին։ Ձեւափոխուած են աշխատասենեակները ու ծառայողական մուտքը։ Ստեղծուած է նաեւ մինչեւ 150 հանդիսատեսի համար նախատեսուած փոքր կամերային համերգասրահ, որ կը ծառայէ նաեւ խորհրդաժողովներ, բարձրակարգ ընթրիքներ կազմակերպելու նպատակին։ Անշուշտ՝ մինչեւ իմ տնօրէն ըլլալը եղած են բաւականին աշխատանքներ եւ այդ անվիճելի փաստ է։ Անոր հետ մէկտեղ՝ նախկինին առկայ էին խնդիրներ, որոնք այժմ լուծուած են։ Յաւելեմ՝ հիմնանորոգման աշխատանքներու մի մասը դեռեւս ընթացքի մէջ են, չեն անտեսուած նաեւ համերգասրահի թեխնիքական վերազինումը, որը ժամանակի ընթացքին կ՚ամբողջացուի։ Պէտք է նշեմ կարեւոր բան մը եւս՝ մինչեւ տարեվերջ յաւանաբար Կրդութեան Գիտութեան Մշակոյթի Սփորթի Նախարարութենէն կը ստանանք պետական աջակցութիւն ժամանակակից ձայնային համակարգ ձեռք բերուլու համար։ Եւ մենք այսօր վստահ կրնանք բարձրաձայնել, որ կարող ենք հիւրընկալել ամենաբարձր մակարդակի նուագախմբեր, երգչախումբեր ու մենակատարներ։ Յատկանշական է, որ հիմնանորոգման ընթացքին աշխատանքներն այնքան կազմակերպուած ընթացած են, որ ‹‹Արամ Խաչատրեան›› համերգասրահը հանդիսատեսի առջեւ ոչ մի օր իր դռները չէ փակած. զուգահեռ կայացած են թէ՛ Ազգային ֆիլհարմոնիկ նուագախմբի, թէ՛ այլ երաժշտախմբերու եւ անհատներու համերգները։ Ի վերջոյ՝ կը ցանկանանք հասնիլ անոր, որ աշխարհի մեծագոյն համերգասրահներու պէս Հայաստանի թիւ մէկ համերգասրահը հասնի այն մակարդակի, որ ունկնդիրը պատիւ համարէ այս շէնքին գտնուիլ եւ վայելէ իւրաքանչիւր համերգ, որուն ներկայ կը գտնուի։
Ծրագրերէն խօսինք։
Ծրագրերու առումով համագործակցութեան եզրեր կը փորձենք գտնել տարբեր երաժշտախմբերու եւ անհատ երաժիշտներու հետ։ Մենք պատրաստ ենք համագործակցիլ համերգասրահին արժանի ցանկացած ծրագրի շուրջ։ Ինչպէս գիտենք՝ այս տարի կը լրանայ Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նուագախմբի 100-ամեակը։ Նուագախմբի գեղարուեստական ղեկավար եւ գլխաւոր դիրիժոր Էդուարդ Թոփչեանի հետ համատեղ շատ յաւակնոտ ծրագրեր կազմած ենք։ ՀՀ կառավարութիւնը առանձնայատուկ մօտեցում դրսեւորած է Ֆիլհարմոնիկի 100-ամեակի յոբելեանական միջոցառումներու պատշաճ կազմակերպմանը, որու նպատակով կազմաւորուած է յոբելեանական յանձնաժողով։ Յուսով ենք, բոլոր ծրագրերը յաջողութեամբ կը պսակուին։
Օրերս նուագախումբը վերադարձաւ Մարտի 25-ին Փարիզէն՝ UNESCO-ի կեդրոնակայանին տեղի ունեցած կալա-համերգէն՝ նուիրուած շանսոնի եւ երաժշտարուեստի համաշխարհային լեգենդ, ՈՒՆԵՍԿՕ-ի ՀՀ դեսպան Շառլ Ազնաւուրի ծննդեան 100-ամեակի յոբելեանին։ Այս նշանակալից իրադարձութեամբ մեկնարկեց Ֆիլհարմոնիկի 100-ամեակի յոբելեանական համերգներու շարքը, որուն մասին համերգէն առաջ իր ողջոյնի խօսքին նշեց ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալ Դանիէլ Դանիէլեանը։ Յոբելեանական գլխաւոր համերգը կը կայանայ ‹‹Արամ Խաչատրեան›› համերգասրահին, Մայիսի 14-ին՝ ֆենոմենալ դաշնակահար, համաշխարհային առաջին մեծութեան աստղ Յուջա Վանգի մասնակցութեամբ։
Մենք իհարկէ նախկինէն ալ համագործակցած ենք մեծանուն, անգամ լեգենդար արտիստներու հետ, ինչպիսիք են Պլասիդօ Տոմինքօն, Պինխաս Ցուկերմանը, Ավգուստին Հադելիխը, Ճոշուա Պելլը, Միխայիլ Պլետնյովը, ցանկը երկար կարող եմ շարունակել։ Այս տարի նոյնպէս համաշխարհային առաջին մեծութեան աստղերու պակաս չըլլար։ Նման բարձրակարգ արտիստներու կողմէն դրուած պայմանները ապահովելը նշանակալից ձեռքբերում է։
Բացի ֆիլհարմոնիկ եւ սիմֆոնիկ նուագախումբերէն, այստեղ նաեւ այլ համերգներ ալ տեղի կ՚ունենան։ Անոնց որակը կը համապատասխանէ՞ արդեօք համերգասրահի չափանիշներուն։
Շատ լաւ հարց բարձրացուցիք։ Անշուշտ մեր առաջնահերթութիւններու մէջ կը մտնէ որակը։ Ցանկացած համերգ կամ միջոցառում պէտք է համապատասխանէ Արամ Խաչատրեան համերգասրահի չափորոշիչներուն։ Դահլիճի հեղինակութիւնը առաջնահերթ է։
Համերգասրահը ունի հարուստ պատմութիւն։ Հանդիսատեսը, մարդիկ ինչպէ՞ս կրնան ծանօթանալ այդ պատմութեան՝ ցուցադրութիւններ, գիրքեր կա՞ն։
Հիմա ճեմասրահին կը ցուցադրուին նմուշներ Ֆիլհարմոնիկի արխիւէն՝ պատմական լուսանկարներ, փաստաթուղթեր, համերգային պաստառներ, որոնք կը վերաբերին Արամ Խաչատրեան համերգասրահին ու նուագախումբին։ Ի դէպ՝ վերջին 20-30 տարիներու տարեգիրքը կը պատրաստենք հրատարակել, որտեղ նշուելու է, թէ ինչ համերգներ ու ծրագրեր են իրականացուած այդ ժամանակահատուածին։ Անշուշտ՝ յառաջիկային կ՚ունենանք առիթներ, որոնց վերաբերեալ կը կարողանանք թեմատիկ ցուցադրութիւններ իրականացնել։
2025 թուականը յոբելեանական է։ Ազգային ֆիլհարմոնիկ նուագախումբի 100-ամեակը նշուելու է։ Ի՞նչ է նախատեսուած։
Ամբողջ տարուայ ընթացքին կայանալիք համերգները կ՚անցնին նուագախմբի 100-ամեակի խորագրի ներքոյ։ Ունենալու ենք մարզային համերգներ։ Նուագախումբի հետ միասին հայազգի յայտնի ջութակահար Սերկէյ Խաչատրեանը, որպէս մենակատար, հանդէս կու գայ ելոյթներով։ Ասկէ զատ՝ ունինք արտասահմանեան հիւրախաղեր։ Այս պահուն մի քանիսը հաստատուած են՝ մասնաւորապէս Նոյեմբեր ամսուն կը վերադառնանք ԱՄՆ՝ Պոսթոնի սիմֆոնիկ համերգասրահ եւ Լոս Անճէլըսի Ուոլտ Տիսնէյ համերգասրահ։ Նուագախումբը նախկինին մեծ յաջողութեամբ համերգներ ունեցած է այս երկու հեղինակավար համերգասրահներուն եւ արժանացած հանդիսատեսի ու երաժշտաքննադատներու բարձր գնահատականին։ Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նուագախումբը այսօր միջազգային բարձր մակարդակով կը ներկայացնէ Հայաստանը ամենուր։
Մեր աւանդական հարցը. Ի՞նչ կը մաղթէք «Ակօս»-ի ընթերցողին։
Նախ «Ակօս»ին կը մաղթեմ աւելի շատ ընթերցողներ։ Կը կարծեմ, որ բոլորիս համար դժուարին ժամանակներ են։ Այդուամենայնիւ՝ կը ցանկանամ՝ գայ մի գեղեցիկ օր, որ սփիւռքն ու Հայաստանը ունենան ճանապարհ մը, եւ այդ ճանապարհը ըլլայ յանուն Հայաստանի Հանրապետութեան։
