Սերունդ

«Ցանկացած ելեւմտական,

տնտեսական քաղաքականութիւն

դատապարտուած է ձախողման,

երբ երկիրը ծերանում է»:

Միշել Դեբրէ

ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ

Իւրաքան­չիւր երկրի, քա­ղաքի, գիւ­ղի իրա­կան հմայ­քը անոր շի­նու­թիւննե­րը չեն, այլ բնա­կիչ­նե­րը, որոնց աճն ու բազ­մա­ցու­մը ցան­կա­լի ըլ­լա­լով կը դառ­նայ նպա­տակ՝ հա­շուի առ­նե­լով տար­բեր հի­ւան­դութիւննե­րու, ար­կածնե­րու պատ­ճա­ռով կո­րուստնե­րը։ Բնա­կիչ­նե­րու շրջա­նին է, որ կը ծնո­ւի ու կը զար­գա­նայ զա­նազան ուղղու­թեան գա­ղափա­րախօ­սու­թիւններ ու մտա­ւոր հո­սանքներ։ Աւե­լի քան հա­րիւր տա­րի առաջ էր, երբ սկիզբ առին քա­ղաքա­կան ձա­խակող­մեան գա­ղափա­րի թե­քու­մով խմբակ­ներ, որոնք իրենց բնոյ­թով թէ հա­մոզ­մունքով տար­բեր ու հա­կադ­րո­ւած գոր­ծիչներ էին, այլ ըն­կա­լում ու­նէին առօ­րեայ իրա­կանու­թեան մեծ կամ փոքր իրա­դար­ձութիւննե­րու նկատ­մամբ։ Այ­լա­խոհու­թիւն չէր նպա­տակը, այլ երե­ւոյթնե­րուն տար­բեր գնա­հատա­կան ու կշիռ տալ եւ զա­նազան հա­մոզումնե­րու հի­մունքով՝ փո­խել սե­փական ապ­րե­լակեր­պը, մտայ­նութիւ­նը կեն­ցա­ղը՝ ներշնչո­ւած ազատ խօս­քի իրա­ւունքի առ­կա­յու­թեամբ։

Բա­զում եւ բազ­մա­զան էին նո­րաս­տեղծ խումբե­րը «մտա­հոգո­ւելով», ձգտե­լով հիւ­լէական ռումբե­րու ու կա­յան­նե­րու ար­գելմա­նը, բնա­պահ­պա­նու­թեան հար­ցե­րու վե­րանա­յու­մին, նոյ­նիսկ կո­կոր­դի­լոս­նե­րուն բա­րեն­պաստ պայ­ման ստեղ­ծե­լու անհրա­ժեշ­տութեամբ։ Անոնք յայտնի են WOKE (առա­ջադէմ արթնա­ցում) անո­ւան տակ, որոնցմէ է նաեւ «No kids» (ոչ երա­խայ) հո­սան­քը, որոնց քա­րոզին հե­տեւող­նե­րու հիմ­նա­կան ցան­կութիւ­նը, թե­լադ­րանքը ու պա­հանջն է՝ կա­նանց հա­մոզել, որ մեր­ժեն ծննդա­բերու­մը, զա­ւակ չու­նե­նան. աւե­լի ազատ ժա­մանակ տրա­մադ­րեն վա­յելքնե­րուն, այ­սինքն՝ դա­դարել կին ըլ­լա­լէ։ Որ­քան որ տա­րօրի­նակ թո­ւայ քա­րոզը՝ այն լսո­ւեցաւ, տա­րածո­ւեցաւ եւ ու­նե­ցաւ, ի սփիւռս աշ­խարհի, մե­ծաթիւ հե­տեւորդներ։

Որոշ երկրնե­րու ղե­կավար-պա­տաս­խա­նատու­նե­րու հա­մար երե­ւոյ­թը մտա­հոգող էր՝ բնակ­չութեան աճի զգա­լի նո­ւազու­մի պատ­ճա­ռով. Ֆրան­սա, ուր բա­րեկե­ցիկ կեան­քը հա­մեմա­տաբար ապա­հով է, չկայ պա­տերազմ ու հա­մաճա­րակ, իսկ առող­ջա­պահա­կան հա­մակար­գը պար­կեշտ մա­կար­դա­կի ու ար­տա­գաղ­թը բա­ցակայ, ծննդա­բերու­թեան ան­կումը՝ պաշ­տօ­նապէս եղած է 150 հա­զար՝ 2010 եւ 2023-ի մի­ջեւ։ Պե­տու­թեան տագ­նա­պի ազ­դա­րարո­ւած կո­չերը ան­դա­դար կը յի­շեց­նեն, որ նշո­ւած ան­կումը բնակ­չութեան 0,03% կը կազ­մէ եւ պէտք է պայ­քա­րիլ այդ նո­ւաստ երե­ւոյ­թի դէմ։

Առակս զի՞նչ ցու­ցա­նէ:

Մեր հայ­րե­նաբ­նակ քոյ­րերն ու դուստրե­րը եւս, ցա­ւօ՛ք, վա­րակո­ւած ու կը տա­ռապեն զա­ւակ չու­նե­նալու այդ ախ­տով եւ կը սահ­մա­նափա­կուին ոչ աւե­լի քան մէկ կամ եր­կու զա­ւակով՝(էգ ըլ­լա­լու դէպ­քին զայն վի­ժեց­նե­լու պայ­մա­նով ) բա­ցառու­թիւննե­րը ան­շուշտ յար­գե­լի են։ Յայտնի փաստ է, որ եր­կու զա­ւակով բնա­կիչ­նե­րու աճ չի կրնար ըլ­լալ, քան­զի եր­կու զա­ւակը կը փո­խարի­նեն ըստ քա­նակի ծնող­նե­րուն, իսկ են­թադրել մա­հացու­թեան պա­րագա­յին վստահ թե­րաճ կ՚ըլ­լայ։

Երա­խայ ու­նե­նալու գա­ղափա­րը ժխտող­նե­րը եր­բե­ւէ դոյզն հոգս ու կար­ծիք ան­գամ չու­նին, թէ ինչպէ՛ս եւ ի՛նչ մի­ջոց­նե­րով անհրա­ժեշտ է ապա­հովել ապա­գայ սե­րունդնե­րու բար­գա­ւաճու­մը, քան­զի նշո­ւած քայ­լե­րը նպա­տակի հետ հա­մատե­ղելի չեն, այլ հա­կասա­կան։

Շատ երկրներ, ծննդա­բերու­թիւննե­րը քա­ջալե­րելու նպա­տակով, տար­բեր տե­սակի նպաստներ սահ­մա­նած են եւ այն կը յատ­կացնեն նո­րածին­նե­րուն, որ ուղղո­ւած են քա­ջալե­րել մայ­րա­ցած կա­նանց, զա­ւակի հետ կա­պուած ծախ­սե­րուն։ Սխալ չէր ըլ­լար, եթէ դպրո­ցական դա­սըն­թացնե­րուն, յղիու­թեան վի­ժու­մի դի­պուա­ծը, մա­տու­ցո­ւէր պար­մա­նու­հի­ներուն, գե­րագոյն յան­ցա­գոր­ծութիւն ըլ­լա­լու իմաս­տով՝ հիմք ու­նե­նալով անժխտե­լի հան­գա­մանք մը, որ սաղ­մը ար­դէն կեն­դա­նի էակ է եւ ան­ձեռնմխե­լի, իսկ արար­քը՝ ոճիր։

Աներկբայ է, որ մեր երկրի ազ­գագրա­կան խնդիր­նե­րը աւե­լի բարդ են, սուր եւ խճճո­ւած, մին­չեւ իսկ ծայ­րա­յեղ ան­հանգստաց­նող ու դժո­ւարա­լու­ծե­լի, ուր կա­նանց վե­րոն­շեալ խնդրի հետ ու­նինք ստի­պողա­կան պա­տերազ­մի զո­հերը եւ սար­սա­փելի ար­տա­գաղ­թը, որ վերջ-դա­դար չու­նի. բնակ­չութեան նո­ւազու­մը մին­չեւ 30% հասցնե­լով որ ան­նա­խադէպ կսկծա­լի փաստ է։

Ան­հերքե­լի է, որ մտայ­նութեան մեծ յե­ղափո­խու­թեան կա­րիք ու պա­հանջ կայ բնակ­չութեան որոշ խա­ւերուն եւ այն չի բռնկո­ւեր ինքնու­րոյն։ Պե­տու­թիւնը հսկա­յական ընե­լիք­ներ ու­նի այդ աս­պա­րէզին, մին­չեւ իսկ տուն դար­ձի քայ­լեր ձեռ­նարկե­լով, որ բա­զում խնդիր­նե­րու հետ կա­պուած է՝ տնտե­սական թէ բա­րոյա­կան։ Մէկ բան ստոյգ է, որ այդ խնդի­րը մի ան­կիւն նե­տելիք չէ, այլ յա­տուկ ու­շադրու­թեան ար­ժա­նի, բարձր մա­կար­դա­կի ակնկա­լիքով լու­ծումներ յայտնա­բերե­լու։

Առեղ­ծո­ւածա­յին հարց մը կը ծա­գի, թէ հա­զարա­մեակ ապ­րե­լով օս­մանցի­ներու, պար­սիկնե­րու, ռուսնե­րու լու­ծի ներ­քոյ հա­յերը մնա­ցին կառ­չած իրենց հո­ղի ու ըն­տա­նի պա­րագա­ներուն՝ առանց գաղ­թե­լու մտադ­րութեան գե­րի դառ­նա­լու, բա­ցի հատ ու կենտ դէպ­քե­րէն, որոնք կա­պուած էին առեւ­տուրի գոր­ծունէու­թեան, իսկ եղեռ­նի հետ կա­պուած ջարդն ու աք­սո­րը որե­ւէ աղերս չու­նին մեր կամ­քի ու ցան­կութիւննե­րու հետ, որուն հարկ չկայ անդրա­դառ­նա­լու. այն յայտնի է ամէն­քին եւ որե­ւէ կապ չու­նին եր­կիր լքե­լու հետ, այլ փա­խուստ էր կեանք փրկե­լու բնազ­դով։

Ար­տա­գաղ­թի չա­րիքը հսկա­յական չա­փերու հա­սաւ, երբ ի վեր­ջոյ ու­նե­ցանք ազատ եւ ան­կախ պե­տու­թիւն, եր­կի­րը վե­րակա­ռու­ցե­լու հնա­րաւո­րու­թիւն ու պա­հանջ, որ սերտ կա­պուած էին ան­խուսա­փելի դժո­ւարա­լոյծ խնդիր­նե­րուն, եւ երկնա­յին առի­թը մեզ էր տրո­ւած, որ ի վեր­ջոյ հա­մայն հա­յու­թիւնը հա­մախմբո­ւած, թե­ւերը քշտե­լով գոր­ծի անցնի, բայց աւա՜ղ, փո­խարէ­նը երկրին ծնունդ առան, զար­գա­ցան ու բազ­մա­ցան բազ­մա­թիւ, բազ­մա­բեւեռ հին ու նոր կու­սակցու­թիւններ, որոնց ոչ կա­րիքն ու­նէինք եւ ոչ պա­հան­ջը, քան­զի փաս­տե­րը յայտնի են, որ եղեռ­նէն առաջ եւ յե­տոյ հայ քա­ղաքա­կան գոր­ծիչնե­րը ոչ մէկ դրա­կան ար­դիւնքի հա­սած են բա­զում ատեան­նե­րուն, ուր հայ­կա­կան հար­ցը կը քննար­կէին եւ այդ կը շա­րու­նա­կէին մինչ օրս։

Մտա­դիր չեմ որե­ւէ յան­ցա­ւոր ու մե­ղադ­րեալ փնտռել, միայն կ՝ու­զեմ հասկնալ, թէ երբ պի­տի դա­դարինք մի­մեանց միս ու­տել եւ կո­կորդ կրծել։

Այդ չէր հա­յի երա­զան­քը: