Վերջակէտին դեռ շատ կայ

Յուսալ­քո­ւած բա­րեկա­մի մը հաս­տա­տումն էր. «Սխա­լու­թիւն է, որ կը շա­րու­նա­կենք մեր գո­յու­թիւնը։ Մե­զի հա­մազօր պատ­մութիւն ու­նե­ցող ժո­ղովուրդնե­րէն քա­նի՞ն է, որ հա­սած են մեր օրե­րուն»։

Ծանր հար­ցա­կան մըն էր, որ բա­րեկամս կը պար­զէր իմ դի­մաց։ Եր­բեք այսպէս չէինք մտա­ծած։ Ընդ հա­կառակ դի­մադ­րած էինք բո­լոր դա­ժան ար­գելքնե­րուն։ Մա­նաւանդ վեր­ջին հա­րիւր տա­րինե­րը կամ գո­նէ այդ հա­րիւր տա­րինե­րու առա­ջին քա­նի մը տաս­նա­մեակ­նե­րը վառ պա­հած էինք դի­մադ­րութեան կամքն ու կո­րովը

Այդ տաս­նա­մեակ­նե­րուն քա­նի՜ քա­նի նոր եկե­ղեցի­ներ, եկե­ղեցի­ներու կող­քին նոր կրթօ­ճախ­ներ կա­ռու­ցե­ցինք։ Քա­նի՜ պար­բե­րական, քա­նի՜ յու­շա­մատեան­ներ լոյս տե­սան։ Քա­նի՜ հայ­րե­նակ­ցա­կան միու­թիւններ։ Ամէն մէ­կը նոր եռան­դով, նոր յոյ­սե­րով եւ նոր հա­ւատ­քով։ Քա­նի՜ սե­րունդներ կեան­քի կո­չեցինք։

Այս շա­բաթ «Մար­մա­րա»ի հետ «Ակօս» ալ սրտի կսկի­ծով ար­ձա­գան­գեց Լե­ւոն Շա­ռոյեանի յու­սալքու­թեան։ Այս բո­լորին դէմ մեր մէջ­քը շատ աւե­լի պինդ պի­տի ըլ­լար, եթէ Հա­յաս­տան չըլ­լար այն ինչ որ է այ­սօր։

Վեր­ջա­պէս Մեծ եղեռ­նի զար­հուրան­քէն ետք ցիր ու ցան եղած մեր նախ­նի­ները եր­կար տա­րիներ վառ պա­հեցին իրենց պա­պենա­կան եր­կիր վե­րադառ­նա­լու յոյ­սը։ Եթէ նոյ­նիսկ կա­րելի պի­տի չըլ­լար Արեւմտեան Հա­յաս­տան եր­թալ, գո­նէ ու­նէինք Խորհրդա­յին Հա­յաս­տան մը, ուր ի դէմ պա­տերազ­մի, սո­վի բռնա­տիրու­թեան հա­մազօր վար­չա­կար­գի, կը շա­րու­նա­կէր իր եր­թը յա­րատեւ նո­ւաճումնե­րով։

Այսպէս ձե­ւաւո­րուե­ցաւ ներ­գաղթը, որ իր կար­գին նո­րանոր դժո­ւարու­թիւններ գո­յացուց մեծ յոյ­սե­րով հայ­րե­նիք եկած հա­յու­թեան։ Եր­րորդ Հան­րա­պետու­թեան երեք տաս­նա­մեակէ աւե­լի տա­րինե­րը եւս լոկ հիաս­թա­փու­թիւննե­րու բե­մը հան­դի­սացաւ։ Նախ խոր ընդվզու­մով ակա­նատես եղանք հայ­րե­նի երկրի թա­լանու­մին։ Ազ­գա­պատ­կան ամէն ինչ ազատ շու­կա­յի տնտե­սու­թեան հա­մապա­տաս­խան կեր­պով սե­փակա­նացո­ւեցաւ եւ ապա կո­ղոպ­տո­ւեցաւ։

Թաւ­շեայ Յե­ղափո­խու­թիւնը յոյ­սի եւ դի­մադ­րութեան նոր կամ­քի մը ձե­ւաց­ման պատ­ճառ եղաւ, բայց այ­սօր բա­ւակա­նին հե­ռու ենք այդ յոյ­սի մթնո­լոր­տէն։ Ու­րեմն հիաս­թա­փու­թիւնը սահ­մա­նուած չէ սփիւռքով։ Պա­հի դրու­թեամբ միայն մէկ ար­ժա­նիք կայ, որուն կրնանք ապա­ւինիլ, այն է հա­յոց պե­տակա­նու­թիւնը։ Ըն­կա­լում մը՝ որուն սո­վոր չենք բա­զում դա­րերէ ի վեր։ Մենք հա­ւատա­րիմ եղանք հայ­րե­նի երկրին, առանց գի­տակ­ցե­լու հա­րազատ պե­տակա­նու­թեան իմաս­տը։

Ու­րեմն Հա­յաս­տան թէ սփիւռք բո­լորիս հա­մար նոր փոր­ձա­ռու­թիւն մըն է պե­տակա­նու­թիւնը եւ մենք այդ մէ­կը ստի­պուած ենք ամուր պա­հելու յա­նուն ազ­գի յա­րատե­ւու­թեան։ Բո­լորիս վի­զէն կա­խուած պար­տա­կանու­թիւն է օրի­նական երկրի կա­ռու­ցումը, ժո­ղովրդա­վարա­կան հիմ­քե­րով։ Եթէ այդ խնդրին մէջ չենք յա­ջողած, ու­րեմն կրնանք կի­սել այն տե­սու­թիւնը, ըստ որու մեր մին­չեւ օրս գո­յու­թիւնը իսկ պատ­մա­կան սխալ մըն է եւ ոչ աւե­լին։

Ահա­ւասիկ նոր հե­ռան­կար, նո­ւաճե­լու նոր բար­ձունք եւ պայ­քա­րելու նոր թի­րախ։