Կէօքչեք թող իր ցաւը լայ

Ընդու­նո­ւած իրո­ղու­թիւն է նաեւ բա­րոյա­կան սկզբունք, թեր­թի գրու­թիւննե­րու մէջ տեղ չեն գտնէր նա­խատին­քի բնոյ­թով ածա­կան­ներ կամ նման ար­տա­յայ­տութիւններ։

Միւս կող­մէ կան երե­ւոյթներ, ուր այս բո­լորը անհրա­ժեշ­տութիւն կը դառ­նան եղե­լու­թիւնը յստա­կաց­նե­լու հա­մար։ Ճիշդ ալ այս էր պատ­ճա­ռը, որ թրքե­րէնի մե­ծանուն բա­նաս­տեղծ Ճան Եիւ­ճել յա­ճախ կը հար­կադրո­ւէր դա­տարա­նի ամ­պիոնէն ինքնա­պաշտպա­նու­թիւն ընե­լու։ «Ես անար­գանքի մի­տու­մով չէ որ գոր­ծա­ծած եմ այդ ածա­կան­նե­րը, այլ հնա­զան­դած եմ լե­զուի պա­հանջնե­րուն եւ թե­լադ­րանքնե­րուն։ Վեր­ջա­պէս իմ գոր­ծա­ծած այդ ան­պատշաճ բառն է, որ լա­ւագոյնս կը նկա­րագ­րէ ակ­նարկած նիւ­թը»։

Այս բո­լորը կը մտա­բերեմ, երբ դի­մացս ու­նիմ Ան­գա­րայի նախ­կին քա­ղաքա­պետ Մե­լիհ Կէօք­չե­քի վեր­ջին ան­հե­թեթու­թիւնը, որ նոյ­նինքն իր կող­մէ կը ներ­կա­յացո­ւի իբ­րեւ կա­րեւոր յայտնա­բերում։

Կէօք­չեք չես գի­տէր թէ ինչ մի­ջոցաւ հան­դի­պեր է Օս­մա­նեան Կայսրու­թեան շրջա­նին 1914-ին իրա­կանա­ցած մար­դա­համա­րի մը տո­ւեալ­նե­րուն։ Ան դի­տել կու տայ երկրի բնակ­չութեան այդ տա­րինե­րու զա­նազա­նու­թիւնը եւ հե­տեւու­թիւններ կ՚ընէ թէ 1914-ի տո­ւեալ­նե­րով 3 մի­լիոն 353 հա­զար 820 յոյն, հայ եւ հրեանե­րու հա­մեմա­տական աճը այ­սօր կը պար­զէ աւե­լի քան 15 մի­լիոն շունչ։

Կէօք­չեք դար­ձեալ հիմ­նո­ւելով 1914-ի տո­ւեալ­նե­րուն, կը հե­տեւցնէ թէ այդ ժա­մանակ բնակ­չութեան 18,22 տո­կոսը կազ­մողնե­րը, այ­սօր հա­սած են 15 մի­լիոն 554 հա­զար 847 շունչի։ Կէօք­չե­քի ան­հե­թեթու­թիւնը կը յայտնո­ւի, այն պա­հուն, երբ բա­ցար­ձա­կապէս նկա­տի չու­նե­նար ցե­ղաս­պա­նու­թիւննե­րը, բնակ­չութեան փո­խանակ­ման ծրա­գիր­նե­րը՝ զան­գո­ւածա­յին ար­տա­գաղ­թե­րը։

Ան նաեւ կը կար­ծէ թէ տար­բեր մշա­կոյթներ ներ­կա­յաց­նող հա­ւաքա­կանու­թիւննե­րու ծնե­լիու­թեան հա­մեմա­տու­թիւնն ալ նոյնն է։

Այս բո­լորէն ետք Կէօք­չեք մտահո­գու­թեան մատ­նո­ւած է նկա­տելով որ այդ 15 մի­լիոնը ծպտեալ կեանք մը կ՚ապ­րին եւ ինք չի կրնար զա­նազա­նել թէ ով ով է։

Թուրքիոյ մէջ շա­տերուն յու­զող խնդիր մըն է այս, ոչ թէ ու­րի­շին, այլ ուղղա­կի սե­փական եսին ինքնու­թիւնը պար­զե­լու տա­նող։

Ար­դա­րեւ Թուրքիոյ մէջ բնաւ քիչ չեն այն ան­ցե­րը, որոնք մշա­կու­թա­յին յե­տամ­նա­ցու­թեան մը հե­տեւան­քով ան­տե­ղեակ են ըն­տա­նեկան տոհ­մա­ծառի մը գա­ղափա­րէն։ Այդ բաց­թո­ղու­մը կը փոր­ձեն լրաց­նել ծի­նաբա­նական քննու­թիւննե­րու դի­մելով։

Մենք խոր­հուրդ պի­տի տանք Մե­լիհ Կէօք­չե­քին որ­պէսզի նախ ստու­գէ ին­չ է իր ծա­գու­մը։ Գա­լով մնա­ցեալ­նե­րուն «Ազ­գա­յին Պե­տու­թիւն» ձե­ւաչա­փով կազ­մա­կեր­պո­ւած այս երկրին մէջ ազ­գա­կեր­տումը տա­կաւին շա­րու­նա­կուող գոր­ծընթաց մըն է, որուն հիմ­քե­րը դրո­ւած են ժո­ղովուրդնե­րու այ­լա­սեր­ման մի­տող պե­տական ռազ­մա­վարու­թեան մը վրայ։ Տա­կաւին անա­ւարտ գոր­ծընթացք մըն է այս եւ շա­տեր աւե­լի ապահւվ ու անվտանգ կեան­քի մը տեն­չա­լով իրենց զի­րենք թուրք ըլ­լա­լով կը ներկայացնեն։

Ահ­ռե­լի խնդիր մըն է ինքնու­թեան յայտնա­բերու­մը, որու դէմ ան­զօր պի­տի մնան ոչ միայն Մե­լիհ Կէօք­չե­քը, այլ ազ­գայնա­կանու­թիւն քա­րոզող բո­լորը։ Ու­րեմն թրքու­թիւնը քա­ղաքա­կան նա­խասի­րու­թիւն մըն է, որ կը շա­հագոր­ծո­ւի երկրի բո­լոր ժո­ղովուրդնե­րու կող­մէ։ Այս պա­հուն մենք կը վա­յելենք, այն բա­րեբախ­տութիւ­նը, որ յատ­կա­պէս կրօ­նական գոր­ծօնի բեր­մամբ կը մեր­ժո­ւինք տի­րող հա­սարա­կու­թե­նէ։

Ես սի­րով կը տա­նիմ հայ ըլ­լա­լու պատ­ճա­ռած բո­լոր դժո­ւարու­թիւննե­րը եւ ու­րախ եմ որ ոչ մէ­կը զիս Մե­լիհ Կէօք­չե­քի եւ նման­նե­րուն կար­գին պի­տի դա­սէ։

pakrates@yahoo.com