Երբ աշխարհի առանցքը դուրս գայ իր հունէն

Քովի սիւ­նակնե­րուն մէջ պա­տահա­կան չէ, որ աշ­խարհի վրայ գոր­ծող դժբախ­տութիւննե­րը վե­րագ­րե­ցինք են­թադրեալ չար ձեռ­քի մը։ Կար­ծես թէ այդ ձեռ­քի գո­յու­թիւնը հա­մատա­րած ըն­դունե­լու­թիւն գտած է, բայց տա­րակու­սանք կայ ձեռ­քի տի­րոջ մա­սին։

Կ՚ար­ժէ պահ մը վեր­յի­շել Խորհրդա­յին միու­թեան տա­րան­ջատման շրջա­նը։ Այդ տա­րինե­րուն աշ­խարհի գեր­տէ­րու­թիւննե­րը օրա­կար­գի բե­րին «հա­մաշ­խարհայ­նա­ցում» կո­չուած հաս­կա­ցողու­թիւնը։

Ժա­մանա­կակից փի­լիսո­փաներ միտ­քեր յղա­ցան նոր շրջա­նի կան­խատեսումնե­րով։ Անոնցմէ մէկն ալ Սա­մուէլ Հան­թինկթըն, որ նկա­րագ­րեց քա­ղաքակրթու­թիւննե­րու բա­խու­մի տե­սու­թիւնը։ Հան­թինկթը­նի հա­մաձայն ԻԱ դա­րը քա­ղաքակրթու­թիւննե­րու պա­տերազ­մի դա­րը պի­տի ըլ­լար, քա­նի որ դա­սակարգնե­րու պա­տերազ­մի շրջա­նը փա­կուած է Խորհրդա­յին Միու­թեան փլու­զումով։ Այժմ կը նա­խատե­սուի ազ­գայնա­մոլու­թեան աճ, որու հե­տեւան­քով յա­ռաջի­կայ տաս­նա­մեակ­նե­րուն յա­ճախ պի­տի փո­խուէր աշ­խարհի եր­կիրնե­րու քար­տէ­սը։

Այժմ այդ կան­խա­տեսու­մին իրա­կանաց­ման ակա­նատես կ՚ըլ­լանք։ Այդ է պատ­ճա­ռը, որ Ի դա­րու եր­կու հա­մաշ­խարհա­յին պա­տերազմնե­րէ ետք գո­յացած ըն­կա­լումնե­րը կը մոռ­ցո­ւին իրենց տե­ղը զի­ջելով հող նո­ւաճե­լու հա­մար մղո­ւած բռնու­թիւննե­րու։ Թիզ մը հո­ղի հա­մար դիւ­րաւ կը զո­հուին բիւ­րա­ւոր կեան­քեր, որու աւար­տին յաղ­թա­կան կամ պար­տեալ ոչ մէ­կը շա­հաւոր դուրս կու գայ։

Ու­րեմն կա­րելի է պնդել թէ այս սխալ ռազ­մա­վարու­թիւնը ոչ միայն ան­մարդկա­յին, նաեւ հա­կամարդկա­յին է։ Միայն կեղ­ծիքն է, որուն փո­ղը սուր կը հնչէ։ Այո՛ այդ պո­րազան-ը ամօթ չի ճանչնար։ Այ­սօր կ՚աղա­ղակէ Կազ­զէի դէմ կա­տարո­ւած շրջա­փակու­մը մե­ղադ­րե­լու հա­մար, առանց յի­շելու թէ լուռ մնա­ցած էր Ար­ցա­խի ինը ամիս տե­ւող շրջա­փակու­մին դի­մաց։

Խա­ղաղ բնա­կիչ­նե­րուն ուղղո­ւած յան­ցա­գոր­ծութիւն է շրջա­փակու­մը, ան­կախ գոր­ծադրո­ղէն։ Այ­սօր միայն Ար­ցա­խի շրջա­փակ­ման դէմ ձայն բարձրաց­նողնե­րը իրա­ւունք ու­նին Կազ­զա­յի շրջա­փակու­մին առար­կե­լու։ Մնա­ցեալը կեղ­ծիք է, կեղ­ծա­ւորու­թիւն, նոյ­նիսկ աւե­լի յան­դուգն խօ­սինք ստոր­նութիւն։ Հա­մամա­րդ­կա­յին ըն­կա­լումներ չու­նե­ցող­նե­րը պար­տին յա­ւիտեանս լռել ամէն տե­սակ ան­մարդկայ­նութեան դի­մաց։

Ըն­դա­մէնը հինգ օրէ ի վեր շա­րու­նա­կուող պա­տերազ­մը բա­ւարար եղաւ որ­պէսզի հա­կասե­միթ կամ հա­կաիս­լամ բնոյթով ատե­լու­թեան ամե­նանող­կա­լի ար­տա­յայ­տութիւննե­րը ողո­ղեն ԶԼՄ-նե­րու էկ­րաննե­րը կամ էջե­րը։

Ցա­ւալի այլ երե­ւոյթ է, որ մա­կար­դա­կի կո­րուստը սահ­մա­նուած չէ ան­պա­տաս­խա­նատու հա­սարակ մարդկան­ցով։ Եր­կիրներ ղե­կավա­րող ամե­նաբարձր դիր­քե­րու մար­դիկ եւս այդ ցածր մա­կար­դա­կի թե­լադ­րանքով ու լե­զուով կը խօ­սին։ Բա­ցառո­ւած չեն նաեւ իրենց անուննե­րուն կցո­ւած ակա­դեմա­կան տիտ­ղոս ու­նե­ցող­նե­րը։ Անոնք ալ տա­րուած են այս հա­մաշ­խարհա­յին աղ­տէն։

Կ՚երե­ւի թէ նոր ժա­մանակ­նե­րու հա­մաշ­խարհայ­նա­ցու­մը հա­մաձայ­նած է լկտիու­թեան սահ­մաննե­րը վե­րաց­նե­լու նիւ­թին շուրջ։

Ու­րիշ ի՞նչ կրնանք ըսել, եթէ Իս­րա­յէլի սե­փական եր­կի­րը պաշտպա­նելէ ան­ճա­րակ պաշտպա­նու­թեան նա­խարա­րը կը յայ­տա­րարէ թէ զանց կ՚առ­նէ պա­տերազ­մա­կան բո­լոր սահ­մա­նափա­կումնե­րը։ Այլ խօս­քով ազատ կը թո­ղու ար­գի­լուած զէնք գոր­ծա­ծելու, խա­ղաղ բնա­կիչ­ներ սպան­նե­լու, հի­ւան­դա­նոց կամ դպրոց­նե­րը թի­րախա­ւորե­լէ խու­սա­փելու նման բո­լոր հա­մաշ­խարհա­յին կա­նոնադ­րութիւննե­րը։

Հա­մաշ­խարհայ­նա­ցում ըսե­լով աշ­խարհի առանցքը դուրս եկած է իր հու­նէն եւ այժմ կը տա­ռապինք անոր հե­տեւանքներով։