Յոյսը դիմադրութեան մէջ

Զի­նուոր­նե­րից մի­քանի­սը մտել էին ծե­րու­նու տան գե­ղեցիկ պար­տէ­զի մէջ, եւ որ­պէս ար­ջը կամ խո­զը բան­ջա­րանո­ցի մէջ, այնպէս ոտ­նա­կոխ էին անում, տրո­րում էին խնամ­քով մշա­կուած գե­ղեցիկ ծա­ղիկ­նե­րը, որոնց հա­մար այնքան աշ­խա­տել էին տա­նու­տէ­րի հար­սե­րը եւ աղ­ջիկնե­րը։ Նրանք բռնում էին ծա­ռերի ճիւ­ղե­րից քարշ էին տա­լիս, կոտ­րա­տում էին պտուղնե­րը քա­ղելու հա­մար։ Հա­սած­նե­րը ու­տում էին, իսկ տհաս­նե­րը գցում էին հո­ղի մէջ եւ կոխ էին տա­լիս։ Ծե­րու­նի Խա­չոն այդ տե­սաւ հե­ռուից եւ նրա սիր­տը խո­րին կեր­պով խո­ցուե­ցաւ։ Նա այնքան էր սի­րում իր ծա­ռերին, որ­քան իր զա­ւակ­նե­րին։ Նա իր խե­լացի գլու­խը շար­ժեց եւ նոյն րո­պէում նրան մտքից ան­ցաւ պարս­կա­կան վա­ղեմի առա­ծը, -Երբ որ զօ­րապե­տը խլում է այ­գե­պանից մի խնձոր առանց փո­ղի, այն ժա­մանակ նրա զօր­քե­րը ամ­բողջ այ­գին ար­մա­տախիլ կ՚անեն-։ Այսպի­սի բար­բա­րոսու­թեան ըն­դունակ է թուրքը։ Ով որ գութ չու­նի դէ­պի կեն­դա­նի բոյ­սե­րը, նա չի կա­րող գութ ու­նե­նալ եւ դէ­պի կեն­դա­նի մար­դիկ…»։

Պա­տահա­կանու­թիւն էր, երբ տա­րիներ անց կրկին կը կար­դա­յի ԺԹ. դա­րու մեծ վի­պագիր Րաֆ­ֆիի «Խեն­թը» անուն վէ­պը, նոյն պա­հուն հե­ռուստաէկ­րա­նի վրայ կը հա­ղոր­դո­ւէր Աք­պե­լենի ան­տա­ռի մէջ վայ­րագ ծա­ռահա­տու­մը։

Թուրքիոյ վա­տահամ­բաւ ըն­կե­րու­թիւննե­րէն «Լի­մաք» մի­ջոցէ մը ի վեր կը փոր­ձէ այս ան­տա­ռը հա­տելով ած­խա­հանք շա­հագոր­ծել։ Ընդդի­մադիր շրջա­նակ­նե­րու «Հնգեակ հրո­սախումբ» կո­չած ըն­կե­րու­թիւննե­րէն է «Լի­մաք», որու ստանձնած գոր­ծե­րը դոյզն իսկ շա­հի հա­մար մեծ վնաս­ներ կը հասցնեն երկրի բնու­թեան։ Այդ ըն­կե­րու­թիւնը բա­ցի հան­քարդիւ­նա­բերու­թե­նէ կը զբա­ղի նաեւ ջեր­մաելեկտրա­կայան­ներ կա­ռու­ցե­լով, ճա­նապար­հա­շինու­թեամբ եւ մեծ շի­նու­թիւննե­րով։ Բո­լորն ալ պե­տական պա­տուէր­ներ են, որոնք կ՚ստանձնէ առանց լուրջ մրցակ­ցութեան մատ­նո­ւելու։

Երբ կը թեր­թենք Պա­րոնեանի էջե­րը, կամ կը հե­տեւինք իր թատ­րերգու­թիւննե­րուն, յա­ճախ կը զար­մա­նանք մտա­ծելով թէ ոչինչ փո­խուած է Պա­րոնեանի շրջա­նէն մին­չեւ օրս։

Պա­շարո­ւած ենք նոյն Աբի­սողոմ Աղա­ներով, նոյն Չար­շը­լը Ար­թիննե­րով, նոյն Թա­ղակա­նի Կնիկ­նե­րով եւ նոյն Մե­ծապա­տիւ Մու­րացկան­նե­րով։ Այս ան­գամ ալ ննման բաղ­դա­տու­թիւնը եկաւ Րաֆ­ֆիի գրա­կանու­թեան մի­ջոցաւ։

Նոյն անխնայ վայ­րա­գու­թիւնը եւ թա­լանի ան­յագ ախոր­ժա­կը կը շա­րու­նա­կէ սպառ­նալ երկրի բնու­թեան։

Որ­պէս Թուրքիոյ քա­ղաքա­ցիներ բնա­կանա­բար այս բո­լորը կը նկա­տենք մեր լու­սա­մու­տէն դի­տելով։ Բայց եթէ փոր­ձենք ընդլայ­նել մեծ տե­սադաշ­տը, պի­տի տես­նենք թէ հա­մատա­րած է շա­հի դրդու­մով բնու­թի­նը կե­ղեքե­լու աղ­տը։

Նոր լի­պերա­լական դրա­մապաշ­տութիւ­նը մե­ծագոյն սպառ­նա­լիքն է, թէ երկրա­գունդին եւ թէ անոր ամ­բողջ կեն­դա­նու­թեան, բու­սա­կանու­թե­նէ մին­չեւ մարդկա­յին։

Քա­ղաքակրթու­թիւն կո­չուա­ծը իւ­րա­քան­չիւր գիւ­տով տե­ղի տո­ւաւ այնպի­սի աղ­բա­կոյ­տե­րու, որոնք չեն լու­ծուիր բնու­թեան մէջ։ Աւե­լին՝ հետզհե­տէ կը դառ­նան փոր­ձանք։ Քա­ղաքա­կիրթ աշ­խարհը գտած է այդ փոր­ձանքէն ձեր­բա­զատո­ւելու եղա­նակը։ Իր աղ­բը կ՚ար­տա­ծէ դէ­պի աղ­քատ եր­կիրներ։

Վեր­ջերս անգլիացի լրագ­րո­ղի մը հե­տապնդու­մով է, որ պար­զո­ւեցաւ Մեծն Պրի­թանիոյ մէջ աղբ նե­տուած կեր­պընկա­լը յայտնո­ւեցաւ Ատա­նայի դաշ­տա­յին տա­րածքնե­րուն։ Այս պա­հուն միակ մխի­թարանքն է տես­նել հա­սարակ ժո­ղովուրդի մօտ հետզհե­տէ աճող բնա­պահ­պանման գի­տակ­ցութիւ­նը։ Հա­սարակ գիւ­ղա­ցիներ եւ մա­նաւանդ ալ կա­նայք լուրջ դի­մադ­րութիւն կը դրսե­ւորեն եւ կը դառ­նան հա­մաշ­խարհա­յին մարդկու­թեան միակ յոյսը։

pakrates@yahoo.com