Այս շաբաթ ուզեցի խորհրդակցիլ մարդու կեանքի նշանակութեան մասին։ Կարելի է զարմանալ այդ նշանակութեան որքան յարաբերական բնոյթ մը ունենալուն։ Բժիշկի մը համար թանկագին է կեաքի արժէքը, չէ որ ան պատրաստուած է իր ամբողջ ուժը կեանք փրկելու սրբազան ուխտին համար վատնելու։
Որպէս սկզբունք բժշկին եւ առհասարակ բուժծառայութեան բոլոր սպասարկութիւններուն պաշտօն ստանձնողի համար նշանակութիւն չունի փրկած կեանքի ինքնութիւնը։ Անոր կնքած հիփոկրատեան երդումը կ՚արգիլէ ինքնութեան համաձայն վարուիլը։ Պահ մը ենթադրենք թէ արիւնարբու ահաբեկիչ մը անվտանգութեան ծառայութեան պաշտօնեաներու հետ մտած զինեալ բախումէն ետք ձերբակալուի ծանրօրէն վիրաւորուած ձեւով։ Արդի իրաւաբանութեան պահանջն է զայն իսկոյն փութացնել հիւանդանոց եւ յանձնել բժիշկի խնամքին։ Այդ պահուն բժիշկը իրաւունք չունի կեանքը փրկել փորձած մարդուն գործած ոճիրները հաշուի առնելու։ Անոր կը վիճակի միայն դադրեցնել արիւնահոսութիւնը, վերանորոգել վէրքերու պատճառած աւերը եւ ի վերջոյ այդ վէրքերը սպիացնելով վերակենդանացնել կեանք մը։ Մի գուցէ այդ ապաքինած անձը օրէնքներու սահմանած ամենածանր պատիժով պիտի հատուցէ իր չարագործութեան հետեւանքը։ Այստեղ տրամաբանական ոչ մէկ հակասութիւն կայ։ Օրէնքի զարգացած հասկացողութիւնը նոյնիսկ մահապատիժ կատարելու պահուն պայման կը դնէ կախաղան ելլողի առողջ ըլլալը։ Ուրեմն բժշկագիտութեան մէջ ամենաթանկն է մարդու կեանքը։
Նոյն հասարակութեան ընկալումներով, արդարադատութեան նոյն համակարգի հաստատումներով եւ օրինաւորապէս ընդունուած կարգ ու կանոնով ամենաաժանն է նաեւ մարդու կեանքը, եթէ խնդիրը դիտենք փոխանակ բժիշկի, զօրավարի մը աչքերով։ Ան դիրք մը գրաւելու ծրագրաւորումը ընելու ժամանակ ենթադրաբար կը կռահէ թէ քանի զինուորներ պիտի զոհուին այդ դիրքին տիրանալու համար։ Այս պարագային իր ուշադրութեան կիզակէտին է տուեալ դիրքը, իսկ զինուորները զոհուելու պատրաստ երիտասարդներէ բաղկացող ուժ մը միայն։ Եթէ իր վարած գործողութիւնը յաջողութեամբ պսակուի, այսինքն կարողանայ նուաճել դիրքը զոհուած զինուորներու թիւը նշանակութիւն մը պիտի չունենայ։ Օրինակը բերինք սեփական բանակի զոհերով։ Ուրեմն կարելի է ենթադրել թէ այդ նոյն հրամանատարի համար որքան չնչին է հակառակորդի զոհերու նշանակութիւնը։ Խաղի կանոնը կը թելադրէ կարելի եղած ամենանուազ զոհերով կարելի եղած ամենամեծ զոհեր ապահովել հակառակորդի շարքերէն։ Եւ երկուստեք է այս հասկացողութիւնը պատերազմի դաշտին վրայ։ Բոլորը կ՚ուզեն նուազ կորուստներ ունենալով մեծ զոհեր ապահովել։ Ուրեմն վերյիշենք յօդուածի խորագիրը՝ մարդկային կեանքը փոխաբերական իմաստ ունի կախուած ըլլալով թէ որ արժեհամակարգով կը դիտենք։
Սոյն խորհրդածութիւնները ըրինք կենաց ու մահու հակադրուածքին մէջ։ Խնդիրը կարելի է վերլուծել աշխատանքի եւ այդ աշխատութեան կեղեքման յարաբերութիւնով եւս։ Այստեղ մարդկայինը աշխատանքի արդար վարձատրութիւնն է։ Իսկ անմարդկայինը կամ հակամարդկայինը այս աշխատանքին անխնայ կեղեքումը ի նպաստ յաւելեալ շահի։ Այս բոլորին մէջ որքան ճղճիմ է իբրեւ էակ մարդու հեղինակութիւնը։
pakrates@yahoo.com