ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

Քաղաքացիական պատերազմ չի լինելու

Քաղաքա­ցիական պա­­տերազմ Հա­­յաս­­տա­­­­­­­նում չի լի­­­նի, որով­­­հե­­­­­­­տեւ այն վա­­­ղուց ար­­­դէն ըն­­­թա­­­­­­­նում է։ Այստեղ, հա­­­մացան­­­ցում, ուր բո­­­լորը բո­­­լորի դէմ են, այնպէս են խո­­­ցում իրար, այնպէս վի­­­րաւո­­­րում, որ ար­­­տա­­­­­­­քին թշնա­­­մու կա­­­րիք բնաւ չկայ։ Այս քա­­­ղաքա­­­ցիական պա­­­տերազ­­­մը բա­­­ժանել, պա­­­ռակ­­­տել է հա­­­յաս­­­տանցի­­­ներին, դարձրել ատե­­­լու­­­թեամբ զի­­­նուած մարտնչող զի­­­նուոր­­­ներ։ Յու­­­նի­­­­­­­սի 20-ի ար­­­տա­­­­­­­հերթ խորհրդա­­­րանա­­­կան ընտրու­­­թիւննե­­­րը էլ աւե­­­լի պա­­­ռակ­­­տե­­­­­­­ցին հա­­­սարա­­­կու­­­թիւնը, որով­­­հե­­­­­­­տեւ խմբագ­­­րե­­­­­­­ցին յա­­­րաբե­­­րու­­­թիւննե­­­րը՝ ըն­­­կե­­­­­­­րոջ իմաս­­­տով. ասա ու՞մ ես ընտրում, եւ ես կա­­­սեմ ըն­­­կե՛ր ես ինձ թէ ո՛չ։

Թե­­­ւաւոր խօս­­­քեր էին թե­­­ւածում.

«Կամ դուք պի­­­տի ընտրէք այ­­­սինչին կամ դուք հա՛յ չէք»։

Ամե­­­նաան­­­հա­­­­­­­դուրժող­­­նե­­­­­­­րը բե­­­ւեռա­­­կան­­­ներն էին («Ազ­­­գա­­­­­­­յին֊ժո­­­ղովրդա­­­վարա­­­կան բե­­­ւեռ» կու­­­սակցու­­­թիւն), որոնց կար­­­գա­­­­­­­խօսն էր «Ոչ նախ­­­կին, ոչ ներ­­­կայ՝ ազ­­­գա­­­­­­­յին ապա­­­գայ»։ Նրանք պայ­­­քա­­­­­­­րում են ՌԴ-ան դէմ որ­­­պէս դաշ­­­նակցի եւ սպառ­­­նում են. «Կամ դուք պի­­­տի հրա­­­ժարուէ՛ք ռու­­­սի հետ դաշ­­­նա­­­­­­­կից լի­­­նելուց եւ սեղ­­­մէ՛ք ԱՄՆ-ի ու Ֆրան­­­սիայի մեկ­­­նած ձեռ­­­քը, կամ պի­­­տի լքէ՛ք Հա­­­յաս­­­տա­­­­­­­նը»։

Ժա­­­մանա­­­կին այդ քա­­­ղաքա­­­կան ու­­­ժը հան­­­դէս էր գա­­­լիս որ­­­պէս Նա­­­խախորհրդա­­­րան, իսկ 2016-ին գրաուեց ՊՊԾ (Պա­­­րեկա-պա­­­հակա­­­յին ծա­­­ռայու­­­թիւն) գունդը որ­­­պէս ռե­­­ժիմի դէմ պայ­­­քա­­­­­­­րի ձեւ...

Ու­­­զում եմ ըն­­­դա­­­­­­­մէնը մի եր­­­կու տող ասել այսպէս կո­­­չուած Բե­­­ւեռի մա­­­սին։ Տա­­­րիներ առաջ, քայ­­­լե­­­­­­­լով Մռա­­­ւեան փո­­­ղոցով, այժմ Ալեք Մա­­­նու­­­կեան փո­­­ղոց, հա­­­սայ հան­­­րա­­­­­­­յին Ռա­­­դիոյի Տուն եւ մի ծա­­­նօթիս տե­­­սայ։ Նա ինձ հրա­­­ւիրեց նա­­­խախորհրդա­­­րանի գրա­­­սենեակ։ Վա­­­րու­­­ժան Աւե­­­տիսեանն էր այնտեղ նստած։ Այդ ժա­­­մանակ ես նկա­­­տեցի եւ յե­­­տոյ դա նկա­­­տեցի նաեւ միւս ան­­­դամնե­­­րի մօտ, որ նրանք՝ Գա­­­րեգին Չու­­­քասզեանը, Վա­­­րու­­­ժա­­­­­­­նը, Խզմա­­­լեանը, Սե­­­ֆիլեանը... նրանք չեն նա­­­յում մար­­­դու աչ­­­քե­­­­­­­րի մէջ, նրանք փախցնում են հա­­­յեաց­­­քը։ Սա ան­­­կեղծու­­­թեան բա­­­ցակա­­­յու­­­թեան նշան է։ Ծա­­­խուած են, նրանց յանձնա­­­րարուած է ծա­­­խել եր­­­կի­­­­­­­րը ինչ-ինչ մե­­­թոտ­­­նե­­­­­­­րով։ Չգի­­­տեմ, նա­­­յու՞մ են նրանք ար­­­դեօք իրենց զա­­­ւակ­­­նե­­­­­­­րի աչ­­­քե­­­­­­­րին։ Եթէ նա­­­յում են, ի՞նչ են ասում, օրի­­­նակ. «Երե­­­խաներ, որ մե­­­ծանա՛ք, լե­­­շի պէս պար­­­կէք գետ­­­նին եւ մի ու­­­ժեղ դաշ­­­նա­­­­­­­կից գտէք, որ ձեր եր­­­կի­­­­­­­րը պաշտպա­­­նի»։

Դեռ կան մար­­­դիկ, որոնք հարցնում են Ժե­­­խը ո՞րն ա։ Պա­­­տաս­­­խա­­­­­­­նում եմ. բո­­­լորս 3 տա­­­րի առաջ ժե­­­խի պէս մտանք էյ­­­ֆո­­­­­­­րիայի մէջ, բայց միայն իրա­­­կան ժե­­­խը այդ էյ­­­ֆո­­­­­­­րիայից դուրս չե­­­կաւ։ Այս երեք տա­­­րին եկան ու նրա կող­­­քով ան­­­ցան անվնաս։

Կար­­­ծեմ 124 մտա­­­ւորա­­­կան­­­ներ օրեր առաջ հան­­­դէս էին եկել ՀՀ-ան երկրորդ նա­­­խագա­­­հին սա­­­տարե­­­լու կո­­­չով։ Հի­­­մա ինչ է կա­­­տար­­­ւում, գի­­­տէ՞ք։ Որոշ­­­նե­­­­­­­րը հատ-հատ քչփո­­­րում են, ով­­­քեր են դրանք, հայ ազ­­­գի ինչ թշնա­­­միներ են։ Այս ի՞նչ է կա­­­տար­­­ւում մեր հա­­­սարա­­­կու­­­թեան հետ։ Այլ կար­­­ծի­­­­­­­քը դար­­­ձել է դա­­­ւաճա­­­նու­­­թիւն, այլ կար­­­ծիք ու­­­նե­­­­­­­ցողը դառ­­­նում է ան­­­հանդուրժո­­­ղակա­­­նու­­­թեան, ատե­­­լու­­­թեան թի­­­րախ։

Մաշ­­­տոց պո­­­ղոտա­­­յի վրայ օփե­­­րայի եւ ֆիլ­­հարմո­­նիայի մեծ դահ­­լի­­­ճի դի­­մաց մի քա­­ֆէ կայ, որ­­տեղ երե­­կոնե­­րը կա­­րելի է տես­­նել գրող­­նե­­­րին ու արո­­ւես­­տա­­­գէտ­­նե­­­րին։ Գրող Գուրգեն Խան­­ջեանն ասում է.

-Օփե­­րայի մօ­­տի սրճա­­րանում իրար կող­­քի չեն նստում նախ­­կին ըն­­կերնե­­րը... Աս­­տո­­­ւած ոչ անի, եթէ իրար հետ նստեն, կռիւ է սկսւում, այդ պատ­­ճա­­­ռով բա­­ժանո­­ւել են...

Նոյ­­նիսկ ըն­­տա­­­նիքի ան­­դամնե­­րը պա­­ռակ­­տո­­­ւած են։ Եղ­­բայրը եղ­­բօր հետ թշնա­­միներ են դար­­ձել։

Եթէ մենք այս ամէն ին­­չից չենք խե­­լագառ­­ւում, ու­­րեմն ար­­դէն խե­­լագա­­ռուել ենք։

Պատ­­ճա­­­ռը նրա­­նում է, որ այ­­սօր մեր կեան­­քը հա­­մատա­­րած քա­­ղաքա­­կանու­­թիւն է դար­­ձել։ Տե­­ղից ելա­­ծը վեր­­լուծու­­թիւններ է անում, չլի­­նելով քա­­ղաքա­­գէտ։ Ու­­նենք ան­­շուշտ շատ հե­­տաքրքիր վեր­­լուծա­­բան­­ներ, որ ու­­ղե­­­ղի հա­­ճոյք ես ստա­­նում՝ նրանց լսե­­լիս, բայց, ինչպէս ասում են կեն­­սա­­­բան­­նե­­­րը, ու­­ղե­­­ղը նրա հա­­մար չէ, որ մտա­­ծի, մտա­­ծելու հա­­մար ջանք պի­­տի գոր­­ծադրես, ինչպէս ֆի­­զիկա­­կան վար­­ժութիւննե­­րի ժա­­մանակ, եւ այն, ինչ ստեղ­­ծո­­­ւել է 50.000 տա­­րուայ մէջ, դա ըն­­դա­­­մէնը 100 մի­­լիառ ու­­ղե­­­ղը աշ­­խա­­­տեց­­նող homo sapiens - ի շնոր­­հիւ է ստեղ­­ծո­­­ւել։ Ահա թէ ինչ է ասում քա­­ղաքա­­գէտ Ստե­­փան Դա­­նիելեանը.

-Ու­­շա­­­ցած է, բայց այ­­նո­­­ւամե­­նայ­­նիւ լուրջ քա­­ղաքա­­կան-հե­­տազօ­­տական կեդ­­րոն ստեղ­­ծե­­­լու ժա­­մանակն է, թինգ-թան­­գով, հրա­­պարա­­կումնե­­րով ու դրա վրայ ֆի­­նանսներ չպէտք է խնա­­յուեն։

Լուրջ ազ­­գե­­­րը առա­­ջին հեր­­թին միտքն են ֆի­­նան­­սա­­­ւորում, բայց դա մեզ չի վե­­րաբ­­րում։ Պէտք է քա­­ղաքա­­կան դպրոց ստեղ­­ծել, առանց կու­­սակցա­­կան ուղղու­­ծութեան, որ­­տեղ կադ­­րեր պէտք է կրթուէն, որ պե­­տու­­թիւնն ամէն մի քայ­­լո­­­ղի ձեռ­­քին խա­­ղալիք ու փոր­­ձա­­­դաշտ չդառ­­նայ։

Քա­­ղաքա­­կանու­­թեանը վե­­րադառ­­նա­­­լուն եւ յայտ ներ­­կա­­­յաց­­նե­­­լուն պէս, երկրորդ նա­­խագահ Քո­­չարեանի հետ զրու­­ցեց ՌԴ-ն ամե­­նայե­­նակա­­ւոր հե­­ռուստալ­­րագրող Վլա­­տիմիր Պոզ­­նե­­­րը. «Ին­­չու՞ են հա­­յաս­­տանցի­­ները ար­­տա­­­գաղ­­թում»,-հարցնում է նա եւ Քո­­չարեանը պա­­տաս­­խա­­­նում է, որ հա­­յին աւե­­լի դիւ­­րին է իր ինքնու­­թիւնը զգալ պատ­­րաստի են­­թա­­­կառու­­ցո­­­ւածք ու­­նե­­­ցող հա­­մայնքնե­­րում, որ­­տեղ նա պահ­­պա­­­նում է իր ազ­­գա­­­յին աւան­­դոյթնե­­րը, քան բուն Հա­­յաս­­տա­­­նում, որ­­տեղ պե­­տակա­­նու­­թիւնը դեռ չու­­նի աւան­­դոյթներ։ Այստեղ պի­­տի յի­­շատա­­կեմ Հրանդ Տին­­քի միտքն առ այն, որ «եթէ ազգ ես, կա­­րող ես սրտով ապ­­րել, բայց եթէ պե­­տու­­թիւն ես, պի­­տի խել­­քով ապ­­րես»։