ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

Ատելութեան համար այլեւս հող չունենք, որ տանք

Այստեղ ամէն ինչ վիր­­տո­­­ւալ է, կար­­ծե­­­ցեալ. սէ­­­րը, ըն­­­կե­­­­­­­րու­­­թիւնը, ճշմար­­­տութիւ­­­նը, յաղ­­­թա­­­­­­­նակը։ Միայն ատե­­­լու­­­թիւնն ու պա­­­ռակ­­­տումն է իս­­­կա­­­­­­­կան։ Որով­­­հե­­­­­­­տեւ ատե­­­լու­­­թեան վրայ աշ­­­խա­­­­­­­տանք է տար­­­ւում հա­­­զարա­­­ւոր վարձկան­­­նե­­­­­­­րի կող­­­մից։ Խօս­­­քը ՖԲ-ի, դի­­­մատետ­­­րի մա­­­սին է։ Մեր ՀՀ-ան վար­­­չա­­­­­­­պետի աթոռ զբա­­­ղեց­­­նողն էլ հէնց այս ՖԲ-ի վար­­­չա­­­­­­­պետն էր։ Նրա վարձկան­­­նե­­­­­­­րը մեծ յա­­­ջողու­­­թեան հա­­­սան, որ­­­պէսզի հա­­­յաս­­­տանցի­­­ների մէջ որոշ բա­­­ռեր՝ ար­­­մա­­­­­­­տաւո­­­րուե­­­լով ու­­­ղե­­­­­­­ղի մէջ, իրենց ազ­­­դե­­­­­­­ցու­­­թիւնն ու­­­նե­­­­­­­նան. Վա­­­նեցեան, նախ­­­կիններ, 17 կու­­­սակցու­­­թիւններ։ Եթէ հարցնես այդ կու­­­սակցու­­­թիւննե­­­րի կամ գո­­­նէ մի քա­­­նի ան­­­դամնե­­­րի անուննե­­­րը, ապա ոչ ոք չի կա­­­րողա­­­նայ պա­­­տաս­­­խա­­­­­­­նել։ Ընդհա­­­նուր բառ է՝ 17 կու­­­սակցու­­­թիւններ, նախ­­­կիններ, աթո­­­ռակ­­­ռիւ, որոնք մարդկանց մէջ ատե­­­լու­­­թիւն են սեր­­­մա­­­­­­­նում։ Հարց. ար­­­դեոք մենք հող ու­­­նե՞նք ատե­­­լու­­­թեան հա­­­մար, որով­­­հե­­­­­­­տեւ ատե­­­լու­­­թեան պատ­­­ճա­­­­­­­ռով ենք հո­­­ղեր յանձնել եւ շա­­­րու­­­նա­­­­­­­կում յանձնել, քան­­­զի թշնա­­­մին ազատ մտնում է Ար­­­ցա­­­­­­­խի գիւ­­­ղե­­­­­­­րը եւ մարդկանց դուրս հա­­­նում իրենց տնե­­­րից։ Գիւ­­­ղեր կան, որ­­­տեղ գիւ­­­ղա­­­­­­­ցինե­­­րը մնա­­­ցել են սահ­­­մա­­­­­­­նի միւս կող­­­մում, իսկ նրանց գե­­­րեզ­­­մա­­­­­­­նատու­­­նը՝ ատրպէյ­­­ճանցի­­­ների կող­­­մում։ Առան­­­ձին խօս­­­քի է ար­­­ժա­­­­­­­նի Սիւ­­­նի­­­­­­­քի մար­­­զը, որը յոյ­­­սը կտրել է իշ­­­խա­­­­­­­նու­­­թիւննե­­­րից եւ պատ­­­րաստւում է հա­­­մագու­­­մար հրա­­­ւիրել՝ իր անվտան­­­գութեան հար­­­ցե­­­­­­­րը լու­­­ծե­­­­­­­լու հա­­­մար։ Դեկ­­­տեմբե­­­րի 5-ի դրու­­­թեամբ Նի­­­կոլ Փա­­­շինեանի հրա­­­ժարա­­­կանի պա­­­հան­­­ջին են միացել եւս 3 մար­­­զե­­­­­­­րի՝ Կո­­­տայք, Սիւ­­­նիք, Արա­­­րատ, աւե­­­լի քան 21 հա­­­մայնքներ եւ 149 բնա­­­կավայ­­­րեր։

Առա­­­ջին ար­­­ցա­­­­­­­խեան պա­­­տերազ­­­մում յաղ­­­թե­­­­­­­ցինք նաեւ այն պատ­­­ճա­­­­­­­ռով, որ կռո­­­ւող­­­նե­­­­­­­րը գի­­­տէին, թէ ինչ է գիր­­­քը եւ կրթո­­­ւած էին, իսկ այ­­­սօր հա­­­սարա­­­կու­­­թիւնը կար­­­դում է միայն դի­­­մատետ­­­րի նիւ­­­թե­­­­­­­րի վեր­­­նագրե­­­րը (միայն մէկ նա­­­խադա­­­սու­­­թիւն, աւե­­­լին կար­­­դալ նա ըն­­­դունակ չէ)։ Դա­­­ւաճա­­­նու­­­թիւն ասե­­­լով էլ հաս­­­կա­­­­­­­նում են Քո­­­չարեանի կամ Սեր­­­ժի դա­­­ւադ­­­րութիւ­­­նը, այ­­­սինքն նախ­­­կիննե­­­րի ջո­­­կատ­­­ներն են մտել ռազ­­­մա­­­­­­­դաշտ եւ կազ­­­մա­­­­­­­կեր­­­պել առաջ­­­նագծում դա­­­ւադ­­­րութիւն։ Եւ դի­­­մատետ­­­րի օգ­­­տա­­­­­­­տէրե­­­րը հա­­­ւատում են, որով­­­հե­­­­­­­տեւ ինչպէ՞ս կա­­­րող է ին­­­քը Նի­­­կոլ Փա­­­շինեանը լի­­­նել դա­­­ւաճան։ Անհնար է։ Բայց փաս­­­տե­­­­­­­րը տա­­­նում են դէ­­­պի վար­­­չա­­­­­­­պետի աթո­­­ռը զբա­­­ղեց­­­նո­­­­­­­ղին։ Եւ ըստ զիս նրա վի­­­ճակը հի­­­մա աւե­­­լի վատ է, քան ան­­­մա­­­­­­­հացած զի­­­նուո­­­րի, նոյ­­­նիսկ կո­­­րած զի­­­նուո­­­րի, հաշ­­­մանդամ­­­ցած կամ գե­­­րեվա­­­րուած զի­­­նուո­­­րի։ Գե­­­րագոյն հրա­­­մանա­­­տարի շնոր­­­հիւ Ար­­­ցան ու Հա­­­յաս­­­տա­­­­­­­նը յայ­­­տո­­­­­­­ւեցին հու­­­մա­­­­­­­նիտար աղէ­­­տի եզ­­­րին։ Պար­­­տո­­­­­­­ւած վար­­­չա­­­­­­­պետը այ­­­լեւս վար­­­չա­­­­­­­պետ չի։ Կա­­­ռավա­­­րու­­­թիւնն ու ԱԺ-ը այ­­­լեւս հա­­­մար­­­ժէք չեն ստեղ­­­ծո­­­­­­­ւած իրա­­­վիճա­­­կին։ Փաս­­­տօ­­­­­­­րէն չու­­­նենք իշ­­­խա­­­­­­­նու­­­թիւն։ Մեր գե­­­րեւա­­­րուած զի­­­նուոր­­­նե­­­­­­­րի փրկու­­­թեամբ զբաղ­­­ւում են ռուս խա­­­ղաղա­­­պահ­­­նե­­­­­­­րը կե­­­ներալ Մու­­­րա­­­­­­­տովի գլխա­­­ւորու­­­թեամբ։ Ծնող­­­նե­­­­­­­րը Փու­­­թի­­­­­­­նին են նա­­­մակ­­­ներ գրում իրենց կո­­­րած եւ գե­­­րեվա­­­րուած երե­­­խանե­­­րի հա­­­մար։ Եւ բնա­­­կան է, որ այս եղե­­­րական պա­­­հին հայ մար­­­դը պի­­­տի ինչ-որ բան ձեռ­­­նարկի։ Այդ հաս­­­կա­­­­­­­նալու հա­­­մար հար­­­կա­­­­­­­ւոր է դուրս գալ կար­­­ծե­­­­­­­ցեալ, ՖԲ-եան տի­­­րոյ­­­թից, որը պար­­­տո­­­­­­­ւածի տի­­­րոյթն է, եւ քայ­­­լել դէ­­­պի իրա­­­կան կեանք։ Երբ ասում են 17 կու­­­սակցու­­­թիւն, դրանք իրա­­­կան մար­­­դիկ են, որոն­­­ցից հրէշ են սար­­­քել։ Նրանք ստեղ­­­ծել են Հայ­­­րե­­­­­­­նիքի փրկու­­­թեան շար­­­ժում, եւ Դեկ­­­տեմբե­­­րի 5-ին հան­­­րա­­­­­­­հաւաք արե­­­ցին եւ պատ­­­մե­­­­­­­ցին իրենց ծրագ­­­րի մա­­­սին։ Սա­­­կայն դի­­­մատետ­­­րը դա ռազ­­­մա­­­­­­­դաշտ է, որ­­­տեղ թշնա­­­մինե­­­րը ներ­­­կա­­­­­­­յաց­­­րե­­­­­­­ցին, թէ Ազա­­­տու­­­թեան հրա­­­պարակ էին եկել 10 000 ժու­­­լիկներ, աւա­­­զակա­­­խումբ։ Եւ մար­­­դիկ, նստած դի­­­մատետ­­­րում, չեն իջ­­­նում հրա­­­պարակ, որ­­­պէսզի իրենց աչ­­­քե­­­­­­­րով տես­­­նեն, իրենց ականջնե­­­րով լսեն, եւ իրենց հո­­­գով զգան այնտե­­­ղի տրա­­­մադ­­­րութիւննե­­­րը, իսկ նրանց հա­­­մար այդ հան­­­րա­­­­­­­հաւա­­­քից որոշ պա­­­տառիկ­­­ներ են հրամցնում եւ խե­­­ղում իրա­­­կան պ ատ­­­կե­­­­­­­րը։ Բայց եթէ մար­­­դը թօ­­­թափի իր ու­­­սա­­­­­­­պար­­­կից ատե­­­լու­­­թեան քա­­­րերը, ապա կու գայ հան­­­րա­­­­­­­հաւա­­­քի եւ կը տես­­­նի սո­­­վորա­­­կան մարդկանց, կը նա­­­յի նրանց աչ­­­քե­­­­­­­րին եւ գու­­­ցէ ար­­­տա­­­­­­­սուի, ինչպէս ես ար­­­տասո­­­ւեցի։ Շատ զգա­­­յուն եմ եւ վա­­­ղուց իրա­­­կան մարդ չէի տե­­­սել։ Ոչ ոք հան­­­դէս չէր գա­­­լիս որ­­­պէս կու­­­սակցա­­­կան։ Մար­­­դիկ մտա­­­հոգո­­­ւած էին ներ­­­կա­­­­­­­յիս սար­­­սա­­­­­­­փելի վի­­­ճակով, որում մենք յայտնո­­­ւեցինք... Եկել էին յոյ­­­սի նշոյ­­­լի հե­­­տեւից։ Իսկ այդ քա­­­ղաքա­­­կան ու­­­ժե­­­­­­­րը բո­­­լորո­­­վին քա­­­ղաքա­­­կան նպա­­­տակ­­­նե­­­­­­­րով չէին հա­­­ւաքել ժո­­­ղովրդին եւ պա­­­հան­­­ջում վար­­­չա­­­­­­­պետի հրա­­­ժարա­­­կանը։ Առաջ­­­նա­­­­­­­յին խնդի­­­րը, որի մա­­­սին խօ­­­սուեց, դա բա­­­նակի վե­­­րականգնումն է, որ­­­պէսզի պաշտպա­­­նենք 510 քմ սահ­­­մաննե­­­րը։ Հայ­­­րե­­­­­­­նիքի փրկու­­­թեան շարժման խոր­­­հուրդը ան­­­նա­­­­­­­խադէպ որո­­­շում էր կա­­­յաց­­­րել. ընտրե­­­լով Վազ­­­գէն Մա­­­նու­­­կեանին մէկ տա­­­րով, նրան կար­­­գել էին որ­­­պէս ան­­­կուսակ­­­ցա­­­­­­­կան, այ­­­սինքն ոչ մի կու­­­սակցու­­­թիւն չի լի­­­նելու իշ­­­խող այս ըն­­­թացքում։ Ան­­­ցումա­­­յին ճգնա­­­ժամա­­­յին կա­­­ռավա­­­րու­­­թիւնը, որը կազ­­­մո­­­­­­­ւելու է միայն մաս­­­նա­­­­­­­գէտ­­­նե­­­­­­­րից, փոր­­­ձե­­­­­­­լու է կար­­­գի բե­­­րել եր­­­կի­­­­­­­րը մին­­­չեւ ար­­­տա­­­­­­­հերթ խորհրդա­­­րանա­­­կան ընտրու­­­թիւննե­­­րը եւ ին­­­քը՝ Վազ­­­գէն Մա­­­նու­­­կեանը դրա­­­նով աւար­­­տե­­­­­­­լու է իր առա­­­քելու­­­թիւնը։ Շատ դժո­­­ւար է որե­­­ւէ բան հաս­­­կացնել ժո­­­ղովրդին, քան­­­զի ազ­­­գը ստե­­­րով եւ ֆեյ­­­քե­­­­­­­րով խե­­­ղուած ամ­­­բո­­­­­­­խի է վե­­­րածո­­­ւել, որն ու­­­նակ չէ գի­­­տակ­­­ցել վտան­­­գի աս­­­տի­­­­­­­ճանը եւ դի­­­մատետ­­­րը ռազ­­­մի դաշտ է դարձրել։ Դրա վրայ յա­­­տուկ աշ­­­խա­­­­­­­տանք է տա­­­րուել եւ տար­­­ւում, եւ նոյ­­­նիսկ ան­­­հետ կո­­­րած զի­­­նուո­­­րի եւ նրա մա­­­սունքնե­­­րը սպա­­­սող ծնո­­­ղի խե­­­լագա­­­ռու­­­թիւնը այդքան չի յու­­­զում այ­­­սօ­­­­­­­րուայ հա­­­յաս­­­տանցուն, քան ֆեյ­­­քը։ Սու­­­տը, որի վրայ մի ամ­­­բողջ խիղ­­­ճը ծա­­­խած բա­­­նակ է աշ­­­խա­­­­­­­տում։ Ինչպէս կա­­­րելի է այս պայ­­­մաննե­­­րում հա­­­նել մար­­­դու մի­­­ջից ատե­­­լու­­­թիւնը, որը սեր­­­մա­­­­­­­նում է վարձկան քա­­­րոզ­­­չա­­­­­­­մեքե­­­նան։ 2018-ին մենք մեր­­­ժե­­­­­­­ցինք թա­­­լան­­­չի­­­­­­­ների իշ­­­խա­­­­­­­նու­­­թիւնը։ Այժմ պի­­­տի մեր­­­ժենք դա­­­ւաճան­­­նե­­­­­­­րի իշ­­­խա­­­­­­­նու­­­թիւնը եւ անցնենք առաջ։

Մի շատ կա­­­րեւոր բան իմ հետ կա­­­տարո­­­ւեց հան­­­րա­­­­­­­հաւա­­­քի ըն­­­թացքում։ Ես յայտնու­­­թիւն արե­­­ցի. ես հաս­­­կա­­­­­­­ցայ, որ պար­­­տո­­­­­­­ւել է միայն նա, իսկ մեր նա­­­հատակ­­­նե­­­­­­­րը, մեր զի­­­նուո­­­րը, մեր եր­­­կի­­­­­­­րը չի պար­­­տո­­­­­­­ւել։ Եւ քիչ յե­­­տոյ հէնց այդ միտ­­­քը հնչեց նաեւ ամ­­­բիոնից, ար­­­դէն չեմ յի­­­շում ում կող­­­մից։ Իսկ աչ­­­քիս առաջ հեր­­­թով երե­­­ւացին այն սքան­­­չե­­­­­­­լի երի­­­տասարդնե­­­րի դէմ­­­քե­­­­­­­րը, որոնց մա­­սին մենք իմա­­նում էինք, երբ նրանք նա­­հատակ­­ւում էին կամ ան­­հետ կո­րում։