Այս պարտութիւնը մեզի թղթով պարտադրուած է

ԼԻԼԻԹ ՀԱՆՉԻ ՊՕՂՈՍԵԱՆ

Հայրենիքը վի­րաւոր է, բայց մերն է։ Կորցրածն էլ է մե­րը։ Ցաւն էլ է մե­րը։ Մենք շատ ժա­մանակ չու­նենք, յետ­հա­շուար­կը սկսո­ւած է, աշ­խարհին օր առաջ պի­տի ներ­կա­յանանք մեր իրա­կան նե­րու­ժի հնա­րաւո­րու­թիւննե­րով։

Սիւ­նէ Սե­ւադա. «Պա­տերազ­մը անձնա­կան ող­բերգու­թիւն է ինձ հա­մար։ Ինքս Երե­ւանում եմ մե­ծացել, բայց ար­մատնե­րով ար­ցախցի եմ ու շատ կա­պուած եմ մեր հո­ղի ու այնտեղ ապ­րող ըն­տա­նիք­նե­րի հետ։ Մե­րոնք Մար­տա­կեր­տի Մա­ղաւուզ գիւ­ղից են, ու մեր տու­նը կորցրել ենք դեռ առա­ջին պա­տերազ­մում։ Այս պա­տերազ­մի աւար­տին, այս պա­հի դրու­թեամբ, մեր գիւ­ղը դառ­նում է սահ­մա­նապահ։ Հի­մա մեր հա­րազատ­ներն են, որ ստի­պուած դուրս են եկել իրենց տնե­րից, ու մենք ասես նոյնն ենք վե­րապ­րում՝ ար­դէն հա­րազատ­նե­րի դէմ­քով։

Միշտ մեծ երա­զանք եմ ու­նե­ցել, յատ­կա­պէս պա­պիկիս մա­հից յե­տոյ, վե­րադառ­նալ գիւղ ու վե­րակա­ռու­ցել իր կի­սաւեր տու­նը, որ ստի­պուած թո­ղեցին պա­տերազ­մին։ Հի­մա էլ վստահ եմ, որ այդ օրը գա­լու է։ Շատ եմ աշ­խա­տելու, բո­լորս միասին վե­րականգնե­լու ենք խա­ղաղու­թիւնն ու Ար­ցա­խի հին սահ­մանն ու դի­մագի­ծը, ես էլ սար­քե­լու եմ փոք­րիկ հիւ­րա­տու­նը, այնտեղ էլ յա­ճախ ապ­րեմ ու գրեմ», մեզ հետ զրոյ­ցում պատ­մում է 25 ամեայ երի­տասարդ ար­ձա­կագիր Սիւ­նէ Սե­ւադան, ով գրում է ար­դէն տա­սը տա­րի՝ նախ տպագ­րո­ւելով գրա­կան պար­բե­րական­նե­րում ու հրա­պարա­կուե­լով իր անձնա­կան կայ­քում։ 2019 թո­ւակա­նին հրա­տարա­կուեց գրո­ղի «Կա­խուա­ծու­թիւն» պատ­մո­ւածքնե­րի ժո­ղովա­ծուն, որը Հա­յաս­տա­նում եր­կու տա­րի բեսթսել­լերնե­րի առա­ջին հո­րիզո­նական­նե­րում է։ Նրա պատ­մո­ւածքնե­րը թարգմա­նուել են տար­բեր լե­զու­նե­րով։

Տե­ղեկաց­նենք, որ Սիւ­նէ Սե­ւադան հի­մա էլ աշ­խա­տում է իր նոր գրքի՝ վէ­պի վրայ։

-Սիւ­նէ, Ատրպէյ­ճա­նի կող­մից Ար­ցա­խի դէմ սան­ձա­զեր­ծո­ւած այս ան­հա­ւասար պա­տերազ­մում պար­տո­ւեցինք։ Սահ­մա­նագ­ծի կռո­ւի ու թի­կունքի պայ­քա­րը որ­քա­նո՞վ է տե­ղին պար­տութիւն կո­չել, որ­քան էլ որ մէջ­տեղ դրո­ւած չա­րաբաս­տիկ պայ­մա­նագիր կայ, իրա­կանում ի՞նչ յաղ­թա­նակ­ներ ու­նե­ցանք եւ որ­տե՞ղ պար­տո­ւեցինք…։

-Այո, այս պա­տերազմն ան­հա­ւասար էր, քա­նի որ ին­սուննա­կան­նե­րին խայ­տա­ռակ պար­տութիւն կրած Ատրպէյ­ճա­նը, որը թի­ւով եռա­կի ան­գամ գե­րազան­ցում էր Հա­յաս­տա­նին ու Ար­ցա­խին, 2020-ին օգ­նութեան կան­չեց ոչ միայն Թուրքիային իր գեր­ժա­մանա­կակից ռազ­մա­տեխ­նի­կայով ու զի­նու­ժով, այ­լեւ իս­լա­միստ վարձկան­նե­րի։ Բայց փո­ղի հա­մար գլուխ կտրո­ղը չի կա­րող հո­ղի հա­մար պայ­քա­րել այնպէս, ինչպէս իր տու­նը պաշտպա­նող հայ զի­նուորն էր։ Դրա հա­մար մե­րոնք այդ ան­հա­ւասար կռւում ան­գամ ֆան­տաստիկ դի­մադ­րութիւն են ցու­ցա­բերել ու որոշ տե­ղերում նաեւ առաջ­խա­ղացում ու­նե­ցել։

Այս պար­տութիւ­նը մեզ թղթով է պար­տադրո­ւել։ Մենք բո­լորս Սեպ­տեմբե­րի 27-ին՝ պա­տերազ­մի առա­ջին օրը, րո­պէնե­րի ըն­թացքում արագ ինքնա­կազ­մա­կեր­պո­ւեցինք, ու նոր «աշ­խա­տանք» գտանք՝ գրե­թէ բո­լորս դառ­նա­լով կա­մաւոր­ներ՝ լու­ծե­լով տա­րատե­սակ խնդիր­ներ թի­կունքում՝ օգ­նե­լով ար­ցախցի ըն­տա­նիք­նե­րին եւ նաեւ սահ­մա­նապահ զի­նուոր­նե­րին։ Խօս­քը տա­սը-քսան, ան­գամ՝ հա­րիւր մար­դու մա­սին չէ։ Հա­զար­նե­րի անու­նից եմ խօ­սում, «ցան­ցա­յին» էինք աշ­խա­տում՝ իրար օգ­նե­լով ու սա­տարե­լով։ Սփիւռքը նե­րառեալ, որ ամուր թի­կունք էր հա­յաս­տա­նեան թի­կունքին ու բա­նակին։

Մենք մինչ օրս աշ­խա­տում ենք՝ նոյնչափ եռան­դով ու նո­ւիրու­մով ման­րումեծ հար­ցեր ենք լու­ծում ու փոր­ձում չտրո­ւել մեր ապ­րումնե­րին, քա­նի որ բո­լորս գի­տենք, որ հա­րիւ­րա­ւոր ըն­տա­նիք­ներ դեռ մեր օգ­նութեան կա­րիքն ու­նեն։

-Յե­ղափո­խու­թիւնից յե­տոյ ձեր կար­ծի­քով ո՞րն էր ամե­նամեծ սխա­լը, ին­չի ար­դիւնքում այսչափ թանկ վճա­րեցինք. այժմ էլ մե­ղաւոր­ներ ու դա­ւաճան­ներ ենք փնտռում։ Որ­տե­ղից՝ ուր հա­սանք։ Կա՞յ յոյս, թէ՝ այ­լեւս պե­տու­թեան հան­դէպ վստա­հու­թիւնն իս­պառ վե­րացել է։

-Այս հար­ցին հի­մա բարդ է պա­տաս­խա­նել։ Ապ­րումնե­րը դեռ ուժգին են, բո­լորս էմո­ցիոնալ ենք։ Աւե­լի ուշ, երբ ցա­ւը մեղ­մա­նայ, երբ բա­նակա­նու­թիւնը արթնա­նայ շո­քային վի­ճակից, կը սկսենք հաս­կա­նալ՝ ինչ կա­տարո­ւեց այս ըն­թացքում։ Յոյս ի հար­կէ կայ, յոյս միշտ էլ կայ։ Եւ յոյսն, առա­ջին հեր­թին, քա­ղաքա­ցին է՝ գի­տակից, ստեղ­ծող, չընկճո­ւող։ Քա­ղաքա­կանու­թիւնը բազ­մա­դէմ, բազ­մա­զան ու փո­փոխա­կան է, իսկ պե­տու­թիւնն ու պե­տակա­նու­թիւնը՝ եզա­կի ու կա­յուն։ Դրա հա­մար հայ­րե­նիքի հան­դէպ վստա­հու­թիւնն ու նո­ւիրո­ւածու­թիւնը եր­բեք չպէտք է ան­ձե­րով պայ­մա­նաւո­րել՝ ան­կախ օրո­ւայ քա­ղաքա­կան կուրսից։ Մենք միայն մեզ ու­նենք այս պա­հին, ու որ­պէս հա­սարա­կու­թիւն՝ լա­ւագոյնս պի­տի դրսե­ւորենք մեզ՝ նախ ան­կեղծօրէն գնա­հատե­լով մեր թե­րու­թիւննե­րը, սխալ­նե­րը, յե­տոյ ար­դէն սկսենք լրաց­նել թե­րին ու աճել՝ նախ որ­պէս ան­հատ, յե­տոյ ար­դէն որ­պէս հան­րոյթ՝ դառ­նա­լով շատ ու­ժեղ, զար­գա­ցած, հե­ռատես ու ճկուն եր­կիր։ Հա­ւանա­բար սա էր, որ պա­կասեց բո­լորիս։

-Հա­յաս­տանն ու Ար­ցա­խը վի­րաւոր սրտով, ներ­քա­ղաքա­կան ան­կա­յու­նութեամբ, հա­զարա­ւոր զո­հերի ծնող­նե­րի կսկծա­ցող սրտով, սար­սա­փելի իրա­կանու­թեան մէջ ուժ կը գտնե՞ն կանգնե­լու, վե­րած­նո­ւելու։

-Ուժ գտնելն ան­գամ չի քննարկւում։ Պար­տա­ւոր ենք ուժ գտնել ու ար­դէն գտել ենք՝ զո­հուած հե­րոս­նե­րի ըն­տա­նիք­նե­րի կող­քին լի­նելու, տուն կորցրած մարդկանց աջակ­ցե­լու հա­մար։ Մենք բո­լորս ցա­ւի մէջ ենք, ու եր­բեմն զգա­ցողու­թիւն է, թէ ան­գամ հա­սարակ շնչելն է ծանր տրւում։ Մեր տղա­ների կորստի ցա­ւը դեռ եր­կար է մեզ ու­ղեկցե­լու, բայց հէնց այդ ցա­ւը պի­տի լի­նի այն մղիչ ու­ժը, որ օգ­նի ոչ մի վայրկեան չմո­ռանալ այ­սօ­րուայ ապ­րումներն ու այ­լեւս եր­բեք նա­հանջ չու­նե­նալ՝ մեր նպա­տակ­նե­րից ու ամ­բողջա­կանու­թիւնից։

Հի­մա առա­ւել քան եր­բե­ւէ ենք պար­տա­ւոր սի­րել ու հոգ տա­նել մեր հայ­րե­նիքի մա­սին՝ ամէն մէկս իր ձե­ւով, իր գոր­ծով։ Վե­րանա­յենք յատ­կա­պէս կրթա­կան, տնտե­սական առաջ­նա­հեր­թութիւննե­րը, մեր ու­ղեղնե­րին ոչ թէ ան­տարբե­րու­թեամբ դուրս ճա­նապար­հենք, այլ խրա­խու­սենք ու սա­տարենք. նրանց միտքն է, որ հրաշքներ է ծնե­լու մեր հո­ղի ու մեր պաշտպա­նու­թեան հա­մար։ Հայ­րե­նիքը վի­րաւոր է, բայց մերն է։ Կորցրածն էլ է մե­րը։ Ցաւն էլ է մե­րը։ Մենք շատ ժա­մանակ չու­նենք, յետ­հա­շուար­կը սկսուած է, աշ­խարհին օր առաջ պի­տի ներ­կա­յանանք մեր իրա­կան նե­րու­ժի հնա­րաւո­րու­թիւննե­րով։