Քորոնա ժահրը եւ մենք

dzovinarlok@gmail.com

Ինչոր մէկը արդէն թարգմա­նել էր հա­յերէն որ­պէս թա­գավա­րակ։ Պար­տա­ւոր ենք ար­ձա­գան­գել, քան­զի ամէն խու­ճապ, որն առա­ջանում է զան­գուածա­յին մա­կար­դա­կի վրայ, վկա­յում է այն մա­սին, որ զան­գո­ւածա­յին յի­մարու­թիւնը, վա­խը եւ ան­հանդուրժո­ղակա­նու­թիւնը շատ աւե­լի սար­սա­փելի է, քան ան­հա­տական դրսե­ւորումնե­րը։ Որով­հե­տեւ եթէ դա ախտ է, ապա պէտք է լուրջ ըն­դունել միայն մաս­նա­գէտ­նե­րի խօս­քը, այն էլ շատ նեղ մաս­նա­գէտ­նե­րի, այ­սինքն վի­րու­սո­լոգ­նե­րի։

Չի­նացի բժիշ­կը մա­հացաւ

Բայց արի ու տես, որ առա­ջին իսկ բժիշ­կին, որն ահա­զան­գեց քո­րոնա ժահ­րի մա­սին եւ կի­սուեց իր գոր­ծընկեր­նե­րի հետ, ոս­տի­կանու­թիւնը մե­ղադ­րեց սուտ տա­րածե­լու մէջ եւ ստի­պեց թուղթ ստո­րագ­րել իր արար­քի անօ­րինա­կանու­թեան մա­սին։ Նա չի­նացի էր, նրա անու­նը Լի Վէն­լեան էր եւ նա բու­ժում էր քո­րոնա ժահ­րով վա­րակո­ւած­նե­րին Ու­խան քա­ղաքի հի­ւան­դա­նոցում, մին­չեւ որ ինքն էլ հի­ւան­դա­ցաւ եւ մա­հացաւ թո­քաբոր­բից։ Չի­նացի­ները սուր քննա­դատե­ցին իշ­խա­նու­թեանը, բայց պատ­մութեան մէջ մտաւ Հու­բէյ նա­հան­գի մայ­րա­քաղաք Ու­խա­նը՝ եւ ոչ միայն նո­րայայտ ժահ­րի շնոր­հիւ, այլ դրա հետ պայ­քա­րող հա­մար­ձակ բժիշ­կի... Ու­խա­նի բնակ­չութիւ­նը 11 մի­լիոն էր։ 5 մի­լիոնը դուրս եկաւ վա­րակա­կիր քա­ղաքից. ո՞ւր չքո­ւեց։ Ո՞ւր տա­րածո­ւեց։ Շու­տով եր­կի­րը ան­ցաւ շփման օն­լայն տար­բե­րակին։ Ար­գե­լափա­կուե­ցին այ­ցե­լու­թիւննե­րը, մարդկա­շատու­թիւնը, ու­սումնա­կան հաս­տա­տու­թիւննե­րը սկսե­ցին կի­րառել օն­լայն դա­սեր։ Մշա­կու­թա­յին հաս­տա­տու­թիւննե­րը՝ նոյնպէս. ու­զում ես տես­նել, թէ ինչպէս է ծաղ­կում բա­լը՝ մտիր հա­մացանց եւ հիացիր օն­լայն... Սա­կայն տնտե­սու­թիւնը լուրջ վնաս­ներ է կրում, որով­հե­տեւ փակ­ւում են գոր­ծա­րան­նե­րը, կան խնդիր­ներ, կա­պուած ներկրման եւ ար­տա­հան­ման հետ։ Կեն­ցա­ղային կեան­քը խիստ սահ­մա­նափա­կուել է։ Տնից դուրս գա­լու իրա­ւունք ու­նի ըն­տա­նիքից միայն մէ­կը, այն էլ ոչ ամէն օր։ Բո­լորը դի­մակ­ներ են կրում։ Գու­ցէ փա­ռան­ջա կրէին։

Վտա­րե՛ք, վտա­րե՛ք 
չի­նացի­ներին

Աշ­խարհում սկսո­ւեց խտրա­կանու­թիւնը չի­նացի­ների հան­դէպ։ Յատ­կա­պէս խիստ այն դրսե­ւորո­ւեց Ռու­սաստա­նում։ Բա­նը հա­սաւ նրան, որ Չի­նաս­տա­նի դես­պա­նատան պաշ­տօ­նաւոր­նե­րը խնդրե­ցին Մոս­կո­ւայի իշ­խա­նու­թիւնից դա­դարեց­նել չի­նացի քա­ղաքա­ցինե­րի ստու­գումնե­րը հա­սարա­կական տրանսպոր­տում, յի­շեց­նե­լով ռուս-չի­նական յա­րաբե­րու­թիւննե­րի բարձր մա­կար­դա­կի մա­սին եւ չի­նացի քա­ղաքա­ցինե­րի հան­դէպ խտրա­կանու­թեան ան­թոյլատ­րե­լիու­թեան մա­սին։ Սա­կայն աշ­խարհը կար­ծես խե­լագա­րուել է։ Չտար­բե­րակե­լով չի­նացի­ներին, ճա­պոնա­ցինե­րին եւ քո­րեացի­ներին, մար­դիկ տես­նե­լով նեղ աչ­քե­րով մէ­կին, իս­կոյն պա­հան­ջում են մե­կու­սացնել նրան որ­պէս վա­րակա­կիր։ Իսկ Չի­նաս­տա­նում կամ Ճա­պոնիայում եթէ որե­ւէ մէ­կը հա­զա, ապա նոյ­նը պա­հան­ջում են հա­զողից։ Աշ­խարհը իրօք խե­լագա­րուել է, որով­հե­տեւ այդ ժահ­րը ու­ղե­ղի մէջ է, գի­տակ­ցութեան մէջ եւ խե­ղաթիւ­րո­ւած գի­տակ­ցութիւնն է այ­լեւս թե­լադ­րում ան­թոյլատ­րե­լի պա­հուածք։

Մի՛ կե­րէք չղջիկ, խնդրո՛ւմ ենք

Քո­րոնա ժահ­րի ծագ­ման մա­սին խօ­սեցին տնտե­սագէտ­նե­րը։ Նրանք մեծ հա­մոզ­մունքով յայ­տա­րարում էին, որ սա կեն­սա­բանա­կան զէնք է, եւ ի հար­կէ ԱՄՆ-ն է ստեղ­ծել, իսկ միւսներն ընդհա­կառակ յայ­տա­րարե­ցին, որ այդ զեն­քը հենց չի­նացի­ներն են ստեղ­ծել, որ­պէսզի վե­րադարձնեն իրենց փո­ղերը, թէ իբր տեխ­նո­լոգիական ըն­կե­րու­թիւննե­րի բաժ­նե­տոմ­սե­րի մեծ մա­սը պատ­կա­նում էր ար­տա­սահ­մա­նեան ներդրող­նե­րին, ամե­րիկա­ցինե­րին եւ եւ­րո­պացի­ներին, եւ դա նշա­նակում էր, որ ծանր եւ քի­միական ար­դիւնա­բերու­թեան հա­սոյ­թի կէ­սը նստում էր Եւ­րո­պայի «ֆի­նան­սա­կան շնա­ձու­կե­րի» հա­շիւ­նե­րի վրայ, սա­կայն գի­տական շրջա­նակ­նե­րում քմծի­ծաղե­ցին, որով­հե­տեւ չի կա­րելի կեն­սա­բանա­կան զենք ստեղ­ծել ժահ­րով, կա­րելի է միայն ման­րէ­ներով այն ստեղ­ծել...

Ու­րեմն հար­կա­ւոր է մտիկ անել մաս­նա­գէտ­նե­րին, այլ ոչ դա­տար­կա­խօս­նե­րին։ Իսկ մաս­նա­գէտ­նե­րը ոչ մի տա­րօրի­նակ բան չեն տես­նում. ասում են, որ քո­րոնա ժահ­րը եղել է եւ միշտ էլ լի­նելու է, որով­հե­տեւ չի­նացի­ների մօտ չղջիկ­նե­րը կե­րակ­րա­տեսակ են։ Ծա­նօթ­ներս նոյնպէս պատ­մում են, որ դե­ռեւս 80-ական­նե­րին, ճամ­փորդե­լով Հնդկաս­տա­նում, ակա­նատես էին լի­նում մարդկանց մա­հուան դէպ­քե­րին... քո­րոնա ժահ­րից։ Ու­րեմն այդ վա­րակը միշտ եղել է։ Չի եղել միայն այսպի­սի տե­ղեկա­տուա­կան տա­րափ, որ­պէսզի այն մտնի օրա­կարգ եւ ստի­պի մե­կու­սացման են­թարկել մարդկանց, որոնք ժա­մանում են այն երկրնե­րից, որ­տեղ գտել են գէթ մէկ վա­րակո­ւած։ Եւ ոչ ոքու մտքով չի անցնում, որ հի­ւան­դութիւ­նը յայտնւում է մար­դու մարմնի մէջ մարդկանց ան­բա­րոյ, ան­հո­գի պա­հուած­քի պատ­ճա­ռով։ Յի­շենք, թէ ի՞նչ է զգում մար­դը, երբ հի­ւան­դա­նում է կամ յայտնւում է չա­փազանց վտան­գա­ւոր իրա­վիճա­կի մէջ. նա իս­կոյն կա­պի մէջ է մտնում Աստծոյ հետ, սկսում է մեղ­քե­րը մտա­բերել, նե­րողու­թիւն խնդրել։ Միայն վտան­գի հետ առե­րես­ման ատեն է մար­դու պա­հուած­քը դառ­նում աս­տո­ւածա­հաճոյ։

«Ժան­տախտ» վէ­պը

Այդ առի­թով մի հե­տաքրքիր դէպք ար­ձա­նագ­րո­ւեց Ֆրան­սիայում եւ Իտա­լիայում, որ­տեղ խիստ հե­տաքրքրու­թիւն առա­ջացաւ Ալ­բեր Քամ­յո­ւի «Ժան­տախտ» (ֆր. La Peste) վե­պի հան­դէպ։ Ժան­տախտ ասե­լով՝ Քամ­յուն ի նկա­տի ու­նէր Երկրորդ աշ­խարհա­մար­տը։ «Ինչ է ժան­տախտը,-հարցնում էր բժիշկ Ռիէի հի­ւանդնե­րից մէ­կը,-դա հենց կեանքն է։ Այդպի­սին է կեան­քը եւ վերջ»։ Երբ հի­ւան­դութիւ­նը նա­հան­ջում է եւ մար­դիկ սկսում են ու­րա­խանալ, բժիշկ Ռիէն մտա­ծում է, որ այդ ու­րա­խու­թիւնը ժա­մանա­կաւոր է, որով­հե­տեւ «... երբ օրը գայ, մարդկանց դժբախ­տացնե­լու կամ դաս­տիարա­կելու հա­մար ժան­տախտը կարթնաց­նի իր առ­նէտնե­րին եւ նրանց կու­ղարկի մա­հանա­լու որե­ւէ եր­ջա­նիկ քա­ղաքի մէջ»։ Խոր­հուրդ կտամ դի­տել վէ­պի էք­րա­նաւո­րու­մը, որն իրա­կանաց­րել է ար­ժանթի­նեան ռե­ժիսոր Լո­ւիս Պո­ւէն­սոն (Luis Puenzo) 1992-ին։