ՈՒՅԿԱՐ ԿԻՒԼԹԷՔԻՆ
uygargultekin@agos.com.tr
Կը շարունակուի Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսարանի երբեմնի կաթողիկոսապատկան կալուածներու պահանջով յարուցած դատավարութիւնը։ Կաթողիկոսարանը փաստաբաններու միջոցաւ դատ բացած էր Ատանայի երբեմնի Սիս այժմու Քոզան քաղաքի դատարանին մօտ, պահանջելով բռնագրաւուած տարածքի համար հատուցում։ Դատարանը մերժեց թափուի արձանագրութիւններուն ուսումնասիրութիւնը։
Կաթողիկոսարանի պատկանող հողատարածքը բաւական ընդարձակ է իր մէջ առնելով վանքեր, եկեղեցիներ եւ բազմաթիւ կալուածներ։ 1915-ի ցեղասպանութենէ ետք կաթողիկոսական նստավայրը հարկադրուած էր փոխադրուիլ Լիբանան։ Ան ապա 1918-ին պաշտօնապէս ետ ստացաւ իր սեփականութիւնը եղող կալուածները, բայց չկրցաւ օգտագործել անոնք։ Անցնող վեց տարիներու ընթացքին Կաթողիկոսութեան իրաւունքները պաշտպանող փաստաբանները չեն յաջողած սեփականութիւնը երաշխաւորող պաշտօնական թղթածրարները տեսնել։ Վերջապէս դատական խնդիրը վերլուծող Քոզանի ատեանը յօժարեցաւ տուեալ փաստաթղթերը պատկան գրասենեակէն պահանջել։ Սակայն սահմանափակեց այս փաստաթղթերու քննարկումը։ Այժմ յայտնի չէ թէ փաստաբաններ որ միջոցներով պիտի յաջողին ուսումնասիրել եկած փաստաթղթերը։
Կաթողիկոսարանի փաստաբան Ճեմ Սոֆուօղլու արդէն իսկ ձեռնարկած է իրաւական գործողութիւններու։ Նշենք թէ Քաղաքապետարանի կողմէ օգտագործուած տարածքին մէջ արդէն կառուցուած է խաղավայր մը։ Սոֆուօղլու 4 Մարտ 2014-ին դիմում կատարելով ուսումնասիրել ուզած էր թափուի արձանագրութիւնները։ Իր դիմումը մերժուած էր 6 Մարտ 2014-ին գաւառապետի ներկայացուցած արգելքին պատճառաւ։
Այս զարգացումներէն ետք 2015-ին խնդիրը փոխադրուեցաւ Սահմանադրական դատարան։ Սահմանադրական դատարանին բացատրութիւններ տուող Արդարադատութեան նախարարութիւնը եւս լուռ մնաց թափուի արձանագրութիւններու խնդրին շուրջ։ Իր ղրկած բացատրութեան մէջ կ՚ըսուէր թէ կալուածը նախապէս փաստաթուղթ մը չէ ունեցած եւ աւելի ուշ պատրաստուած թափուի արձանագրութեան հետ միասին փոխանցուած է Քոզանի քաղաքապետարանին։ Փաստաբանները ապա դիմած էին Եւրոպայի Մարդու Իրաւունքներու Ատեան, բայց այս վերջինն ալ պնդելով թէ վերջնականապէս չէ աւարտած ներքին իրաւաբանական գործընթացը, մերժած է քննել տուեալ թղթածրարը։
Փաստաբան Սոֆուօղլու նախորդ շաբաթ կրկին դիմում կատարեց Քոզանի Երկրորդ Ատեանին, պահանջելով, որ ջնջուի տարածքը քաղաքապետարանին փոխանցելու որոշումը։ Դատարանը թափուի տնօրէնութենէն կրկին պահանջեց արձանագրութիւնները եւ սակայն 26 Օգոստոսին կայացած որոշումով սահմանափակեց անոնց քննարկումը։ Դատարանը մէկ կողմէն կը հաստատէր դատական գործողութեան նիւթ դարձած փաստաթղթերու թափանցիկութեան անհրաժեշտութիւնը, բայց միւս կողմէն կը յամառէր գաղտնապահութեան սկզբունքին վրայ։ Այս արգելքը կը հասնի ցեղասպանութեան յաջորդող տարիներուն, երբ առաջին անգամ 1924-ին այս ուղղութեամբ օրէնք կայացաւ, որու շնորհիւ գաղտնապահութիւն կը տիրէ նախքան 1924 մահացած կամ երկիրը լքածներուն ժառանգորդներուն թափուի տուեալները քննարկելուն դէմ։
Սոֆուօղլու քննադատեց այս գործադրութիւնը ըսելով թէ այս դատը սեփականութեան վերաբերեալ դատ մըն է եւ չունի որեւէ քաղաքական երեսակ։ Արդարեւ անընդունելի է փաստաթուղթերու վրայ դրուած նման արգելքը։
Փաստաբանը աւելցուց ըսելով թէ այժմ կը պատրաստուին այս արգելքը տնօրինող օրէնքը չեղեալ համարելու համար։
