ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
pakrates@yahoo.com
17Յուլիս երեքշաբթի երեկոյ ուրախ հանդիպում մըն էր, որ կը կայանար «Ակօս»ի խմբագրատան «Հաւաք» սրահին մէջ։ Արկենդինահայոց մշակոյթի միութեան անդամները դէպի Հայաստան կատարելիք ճամբորդութեան ընդառաջ հանդիպած էին խմբագրատուն, այցելութիւն մը տալու համար թերթիս անձնակազմին եւ Հրանդ Տինք հիմնադրամին։ Աւելի քան 60 անդամներէ բաղկացող արկենդինահայոց խումբը մէկ օր առաջ ալ այցելած էր պոլսահայոց պարարուեստական բնագաւառի ներկայացուցիչ «Մարալ» խումբին։ Պատահական չէ այս հանդիպումը եւս, քանի որ մեր բարեկամները իրենց կազմին մէջ ունին նաեւ բաւական մեծ աւանդ ունեցող պարախումբ, որ հիմնուած է 1960-ին եւ կը պատրաստուի այդ հիմնարկութեան 60-ամեակը նշելու։
Այս այցելութիւնը մեզի համար յաւելեալ նշանակութիւն մը ունէր, քանի որ կը մէկտեղէր հոգ չէ թէ հեռու հորիզոններէ, բայց նոյն գաղափարախօսութեան տէր մարդիկ։ Արդարեւ պատահական չէ, որ մեր հիւրերը իրենց միութեան կերպին վրայ նկարած են Արարատի գագաթին շողեր փայլատակող կարմիր աստղը։ Այս ուրախ հանդիպումը առիթ ընդձեռեց, որ մենք աւելի մօտէն ճանչնանք մեր գաղափարակիցներուն անցած ուղին եւ այդ ուղիի վրայ արձանագրած յաջողութիւնները։
Արկենդինահայ մշակոյթի միութեան ստեղծման ոդիսականը ծնունդ կ՚առնէ նախորդ դարի 1920-ական տարեթիւերէն։ Ցեղասպանութենէն մազապուրծ փրկուած եւ ովկիանոսի հանդիպակած ափը ապաստանած մեր ազգակիցները խստօրէն ազդուած են նախ Ռուսաստանի մեծ յեղափոխութենէն եւ ապա Հայաստանի որպէս անկախ պետութիւն ձեւաւորումէն։ Հիմնադիր ժողով մը տեղի ունեցած է 1925-ի 29 Նոյեմբերին, որմէ անմիջապէս ետք կեանքի կոչուած է Արկենդինահայ մշակութային միութիւնը։ Գիտենք որ հայկական սփիւռքի կարեւորագոյն յատկութիւններէն է ունենալ սեփական մամուլ, որ կապի մէջ պիտի պահէ հայ հասարակութեան ցիր ու ցան եղած բեկորները։ Անոնք հաղորդակից պիտի դարձնէ ազգային զանազան զարգացումներու, արգելք ըլլալով անտէրութեան մէջ ուծացման խիստ հաւանական վտանգին։
Ահաւասիկ տարիներու հոլովոյթով Արկենդինայի հայ համայնքին մէջ գործած են զանազան թերթեր, ինչպիսին են՝ «Կարմիր աստղ», «Նոր կեանք», «Հայ մամուլ», «Վերելք», «Երեւան», «Շիրակ» եւ վերջապէս «Սեւան» ու «Նոր Սեւան»։ Արկենդինահայերը այդ տարիներու ընթացքին ունեցան նաեւ համայնքային ռատիօ հաղորդումներ «Հայ ձայնը» կոչումով, որ այս տարի կը բոլորէ հիմնադրութեան 62-րդ ամեակը։
Ինչպէս միշտ այս անգամ ալ միութեան հիմնադրութիւնը իր հետ կը բերէ նոր ակնկալութիւններ, որոնց հետեւանքով կը գոյանան նոր ճիւղեր։ Այդ ճիւղերէն մէկն է ահա Գայիանէ պարախումբը, որ ստեղծուած է 1960-ին։ Այդ աւանդութեան առաջին տնօրէնը եղած է Ռոզա Ճակեճեանը, որուն ապա յաջորդեցին Միրթա Վարդանեանը եւ Ալիսեայ Անտրէասեանը։ Ներկայիս Գայիանէ ունի գեղարուեստական ղեկավարման քոլեկթիֆ, ուր կը գործեն այս ոլորտէ ներս որոշ վաստակ ունեցած Ռաֆիկ Գրիգորեան, Քարլոս Ակաճան եւ Մարսելա Պոյաճեան։ Խումբը ունի սկզբնակներու եւ վաստակաւորներու կազմեր եւ այժմ կը բաղկանայ 45 պարողներէ։ Կազմակերպութիւնը ունի նաեւ ուսման ծրագիր եւ կը վարէ շաբաթօրեայ դպրոց մը, որուն նպատակն է երախաները կրթել մարդկային սկզբունքներով եւ արժէքներով, անոնց սորվեցնել հայոց լեզու, պատմութիւն, երաժշտութիւն, թատրոն եւ պար։ Պարտինք նշել, թէ Արկենդինահայոց մշակոյթի միութեան պոլսահայութեան հետ ունեցած կապը գոյացաւ 2016-ին, Պոլսոյ «Նոր Զարթօնք» շարժումի առաջատար գործիչներէն Սայաթ Թեքիրի Պուէնոս Այրես այցելութիւնով։ Թեքիր այդ այցելութեան օրերուն շփումներ ունեցաւ Արկենդինայի ազատատենչ հայ հատուածի հետ եւ վերադարձին իր վկայութիւնները փոխանցեց անմիջական գործընկերներուն։ Հասարակական բազմաթիւ կէտեր կային այդ երկու միութիւններու միջեւ։ Օրինակի համար՝ ինչպէս Պոլսոյ «Նոր Զարթօնք»ին, Արկենդինայի միութեան ալ կ՚անդամակցին բաւական թիւով ոչ հայ անդամներ, որոնց հետ մեր երիտասարդները բաւական նիւթեր ունին կիսելու։
Բացի մշակութային գործերէն միութեան երիտասարդութիւնը համայնքէ եւ ազգային ոլորտէ ներս կը վարէ աշխոյժ քաղաքական գործունէութիւն։ Վերջին 20 տարիներու ընթացքին երիտասարդական կազմը մասնակցած է համաշխարհային բնոյթ ունեցող զանազան փառատօներուն՝ Քուպա, Վենեզուելլա, Հարաւ Ափրիկեան հանրապետութիւն, Էկուատոր եւ Ռուսաստանի մէջ։ Միութեան երիտասարդ տարրերը բաւականին գերզգայուն են համաշխարհային խնդիրներու նկատմամբ եւ այդ գիտակցութիւնով ալ կը մասնակցին զանազան համագործակցութիւններու, որոնց կարեւորագոյնն են Պաղեստինի ժողովուրդի հետ գործակցութիւնը կամ քրտական ազատական շարժումին զօրակցութիւնը։
Միութեան անցեալը եւս լեցուն է բազմաթիւ քաղաքական վերիվայրումներով։ Ինչպէս ծանօթ է շատերուն Արկենդինա երկար տարիներ ենթարկուած էր Ամերիկեան գաղութատիրական քաղաքականութեան ճիրաններուն։ Ամերիկայի քաղաքական գործիչները այս երկիրը միշտ դիտած էին, որպէս իրենց բնական դաշնակիցներ եւ միշտ զինուորական կառավարութիւններու ձեռքով աշխատած էին իրեն գերակայութիւնը պահել այդ երկրի մէջ։ Հետեւաբար Արկենդինայի ժողովուրդի հետ միասին տեղւոյն հայութիւնն ալ ունեցաւ դժուար անցանելի շրջաններ։ Այդ բոլորին մէջ միայն մէկ բան մնաց յստակ եւ անվարան՝ որն էր Հայաստանի հետ ունեցած բարի յարաբերութիւնը։ Այս երեւոյթը յատկապէս ճակատագրական կը դառնար Բ. Համաշխարհային պատերազմի տարիներուն, երբ համայնքի յետադիմական հատուածը կը գործակցէր նացիֆաշիստական ճակատին հետ բնաբան ունենալով «Ազատ, անկախ Հայաստան» կարգախօսը։ Գտնուեցան հարիւրաւոր տարրեր, որոնք իրենց զօրակցութիւնը բերին վերածնուած Հայաստանի յաղթանակին ու բարգաւաճման։
Կասկած չկայ, որ Արկենդինահայոց միութեան այցելութիւնը նոր աւիշ մը դարձաւ յատկապէս «Նոր Զարթօնք»ի հարթակին շուրջ մէկտեղուած երիտասարդութեան համար, քանի որ այդ պատկերին մէջ տեսան թէ աշխարհի երեսին առանձին չեն իրենց հոգերով։ Մղոններով հեռաւորութեան ետեւէն կայ սերնդակից զանգուած մը, որ կը կիսէ այդ նոյն հոգերը կամ աշխարհահայեացքը։
