ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

Որդեկորոյս մայրեր

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

dzovinarlok@gmail.com

3տարի առաջ Յունուարի 20-ին ողջ Հայաստանը ցնցեց հերթական լուրը Ղարաբաղա-Ադրբե­­ջանա­­կան շփման գծի վե­­րաբե­­րեալ. դիր­­քե­­­րից մէ­­կի վրայ կա­­տարուել էր յար­­ձա­­­կում, որի ար­­դիւնքում զո­­հուել էր կրտսեր սեր­­ժանտ Ար­­մէն Յով­­հաննի­­սեանը։ Լրագ­­րողնե­­րը փոր­­ձե­­­ցին պար­­զել ման­­րա­­­մաս­­նե­­­րը, բայց ման­­րա­­­մաս­­նե­­­րին տի­­րապե­­տում էր միայն...Ար­­մէ­­­նը եւ նրա դի­­մադ­­րութեան, հա­­կառա­­կոր­­դի տի­­վեր­­սիոն խմբի հետ տուած կռուի եւ նա­­հատակ­­ման մա­­սին կա­­րող էր պատ­­մել միայն այդ դէպ­­քից մնա­­ցած Ար­­մէ­­­նի զի­­նուո­­րական հա­­մազ­­գեստը, որը ոտ­­քից գլուխ գնդա­­կոծուած էր...Հե­­րո՛ս ծնուեց։ Եւ սկսեց ապ­­րել, որով­­հե­­­տեւ նրան սկսե­­ցին ուղղել նա­­մակ­­ներ, նրան սի­­րում էին, սի­­րահար­­ւում եւ հպար­­տա­­­նում նրա­­նով։

Մա­­րինէ Յով­­հաննի­­սեանի առա­­քելու­­թիւնը

Տես­­նե­­­լով հա­­մացան­­ցում Ար­­մէ­­­նի մօ­­րը՝ Մա­­րինէ Յով­­հաննի­­սեանին, բո­­լորն ապ­­շում էին. որ­­տե­­­ղի՞ց է որ­­դե­­­կորոյս մայ­­րը ուժ գտնում կեան­­քը շա­­րու­­նա­­­կելու հա­­մար։ Պարզւում է, որ այդ ու­­ժը նրան տա­­լիս է հէնց որ­­դին՝ Ար­­մէ­­­նը, որը դար­­ձաւ մօր հա­­մար ԼՈՅՍ։ Ահա թէ ինչ ասեց ինձ մի ան­­գամ Մա­­րինէն.

-Մարդկա­­յին ցա­­ւերից ԱՄԵ­­ՆԱՄԵ­­ԾԸ որ­­դու կո­­րուստն է։ Սի­­րելի Ծո­­վինար, հա­­ւատա­­ցէք, որ իմ լու­­սա­­­ւոր վշտի մէջ, այո, այո...լու­­սա­­­ւոր...միան­­գա­­­մայն հա­­մոզուած եմ՝ ԱՍՏԾՈՅ նա­­խախ­­նա­­­մու­­թեամբ ինձ հա­­մար մի պարզ ճշմար­­տութիւն բա­­ցայայ­­տե­­­ցի...Եթէ ԱՍՏԾՈՅ կա­­մօք պի­­տի ապ­­րեմ որ­­դուցս յե­­տոյ, ու­­րեմն այդպէս էր պէտք եւ ու­­րեմն առա­­քելու­­թիւն ու­­նեմ դեր կա­­տարե­­լու...Ինձ միայն մնում է կրկնել որ­­դուս՝ ինձ հա­­մար ար­­դէն վա­­ղուց ու­­ղե­­­ցոյց դար­­ձած խօս­­քե­­­րը. «Հաս­­կա­­­նում եմ բո­­լորին ու միայն գի­­տեմ, որ զօ­­րամա­­սում եւ աշ­­խարհի իմ շրջա­­պատում շատ անե­­լիք­­ներ ու­­նեմ եւ զգում եմ, որ շատ եմ անհրա­­ժեշտ բո­­լորին եւ պատ­­րաստ եմ նրանց ծա­­ռայել եւ ինքս խնդիր չա­­ռաջաց­­նել։ Կա­­րող եմ օգ­­նել խորհրդով, խօս­­քով եւ գոր­­ծով»։ Ար­­մէ­­­նի ապ­­րեցնող այս խօս­­քե­­­րը օգ­­նե­­­ցին ինձ եւ ես իրա­­ւունք չու­­նեմ թու­­լա­­­նալու, չէ՞ որ ես եմ իրեն լոյս աշ­­խարհ բե­­րել եւ մին­­չեւ վեր­­ջին շունչս չեմ դա­­ւաճա­­նի որ­­դուս ու գի­­տեմ, որ մի օր կը հան­­դի­­­պեմ նրան...ու գլուխս չեմ կա­­խի ամօ­­թից...

Եռաբ­­լուրում

Յու­­նուարի 20-ին Եռաբ­­լուրում ձիւ­­նոտ էր, ինչպէս Երե­­ւանում ամե­­նու­­րեք ար­­դէն եր­­կու ամիս շա­­րու­­նակ։ Ձիւ­­նով ծած­­կած շի­­րիմ­­նե­­­րի վրայ չէր երե­­ւում նա­­հատա­­կուած զի­­նուոր­­նե­­­րի անուննե­­րը, բայց Ար­­մէն Յով­­հաննի­­սեանի գե­­րեզ­­մա­­­նը մաք­­րած էր ձիւ­­նից, քան­­զի մե­­զանից առաջ Ար­­մէ­­­նին այ­­ցե­­­լել էին դպրո­­ցական­­նե­­­րը, իսկ ըն­­տա­­­նիքի ան­­դամնե­­րի հետ մէկ­­տեղ եկան նաեւ ռազ­­մա­­­կան հա­­մալ­­սա­­­րանի ու­­սա­­­նող­­նե­­­րը։ Ար­­մէ­­­նը նա­­յում էր մեր վրայ շիր­­մա­­­քարի եր­­կու կող­­մից, մենք ծա­­ղիկ­­ներ դրե­­ցինք, խունկ վա­­ռեցինք եւ Տէր Յա­­րու­­թիւնը հո­­գեհանգստի պաշ­­տօն կա­­տարեց. մէկն ապ­­րում է, որ մեռ­­նի, միւ­­սը մեռ­­նում է, որ ապ­­րի…։ Չա­­փազանց ճիշդ եւ ճշգրիտ բա­­ռեր էր գտնում եւ ար­­տա­­­սանում։

Այս պան­­թէոնը ստեղ­­ծուել է մեր եր­­րորդ հան­­րա­­­պետու­­թեան ժա­­մանակ եւ ես եր­­կար տա­­րիներ չէի յանդգնում այ­­ցե­­­լել այն՝ մտա­­ծելով, որ հնա­­րաւոր չի լի­­նի նա­­յել մատ­­ղաշ տա­­րիքի նա­­հատակ­­նե­­­րի շի­­րիմ­­նե­­­րին եւ խու­­սա­­­փել հո­­գեկան տագ­­նա­­­պից։ Սա­­կայն տագ­­նա­­­պի փո­­խարէն ես հպար­­տութիւն, իւ­­րա­­­յատուկ հան­­դարտու­­թիւն եւ պաշտպա­­նուա­­ծու­­թիւն զգա­­ցի, որով­­հե­­­տեւ հե­­րոս­­նե­­­րը տար­­բերւում էին միւս բո­­լոր ննջե­­ցեալ­­նե­­­րից։ Այստեղ ոչ ոք ո՛չ ար­­կա­­­ծից էր կեան­­քից հե­­ռացել, ո՛չ հի­­ւան­­դութիւ­­նից, ո՛չ էլ ծե­­րու­­թիւնից. բո­­լորը եր­­դում էին տուել կեան­­քը չխնա­­յել յա­­նուն հայ­­րե­­­նիքի եւ եր­­դումը կա­­տարել էին, որ­­պէսզի յա­­ւերժ ապ­­րի նրանց հայ­­րե­­­նիքը։ Եթէ միւս բո­­լոր գե­­րեզ­­մա­­­նատ­­ներում ան­­հա­­­ւասա­­րու­­թիւն է տի­­րում, ինչպէս կեան­­քում եւ ու­­նե­­­ւոր­­նե­­­րի գե­­րեզ­­մաննե­­րը հեգ­­նանքով եւ ար­­հա­­­մար­­հանքով են նա­­յում աւե­­լի հա­­մեստ գե­­րեզ­­մաննե­­րի տէ­­րերին, ապա այստեղ տի­­րում է հա­­ւասա­­րու­­թիւն չափ­­սե­­­րի եւ ճո­­խու­­թեան իմաս­­տով, ուստի ու­­շադրու­­թիւն ես դարձնում միայն անուննե­­րին եւ դէմ­­քե­­­րին, որոնք եր­­բեք այ­­լեւս չես կա­­րողա­­նում մո­­ռանալ։

Ար­­մէ­­­նի փառ­­քի ան­­կիւնում

Ար­­մէ­­­նի տու­­նը գտնւում է հին Աւա­­նում։ Տան պա­­տին ծա­­ծան­­ւում են Հա­­յաս­­տա­­­նի Հան­­րա­­­պետու­­թեան եւ Լեռ­­նա­­­յին Ղա­­րաբա­­ղի Հան­­րա­­­պետու­­թեան դրօշ­­նե­­­րը։ Երկյար­­կա­­­նի տան առա­­ջին եւ երկրորդ յար­­կում գտնւում է Ար­­մէն Յով­­հաննի­­սեանի ՓԱՌ­­ՔԻ ԱՆ­­ԿԻՒՆԸ։ Այնքան շատ մար­­դիկ են այ­­ցե­­­լում Ար­­մէ­­­նի տու­­նը, որ ծնող­­նե­­­րը որո­­շեցին իւ­­րա­­­տեսակ թան­­գա­­­րան սար­­քել այ­­ցե­­­լու­­նե­­­րի հա­­մար։ Լու­­սանկար­­ներ, կրկին լու­­սանկար­­ներ եւ նա­­մակ­­ներ ու նա­­մակ­­ներ, գրուած Ար­­մէ­­­նին, որին ժո­­ղովուրդը ճա­­նաչեց շնոր­­հիւ իր հե­­րոսա­­կան մա­­հուան. նա միայ­­նակ դուրս եկաւ տի­­վեր­­սիոն խմբի դէմ եւ կռիւ տուեց մին­­չեւ վեր­­ջին փամ­­փուշտը։ Այ­­նուհե­­տեւ…Մի՛ հարցրէք ինչ եղաւ յե­­տոյ, փառ­­քի ան­­կիւնում պահ­­ւում է Ար­­մէ­­­նի զի­­նուո­­րական հա­­մազ­­գեստը, որը գլխից մին­­չեւ ոտ­­քեր գնդա­­կոծուած է։ Այդ տես­­նե­­­լով ձեր սիր­­տը կ՚ալե­­կոծուի եւ մար­­մի­­­նը կը դո­­ղայ, սա­­կայն դուք կը բա­­ցէք հաստ տետ­­րը, որ դրուած է լու­­սանկար­­նե­­­րի տակ եւ կը սկսէք գրել Ար­­մէ­­­նին, հա­­մոզուելով, որ իրա­­կանու­­թեան մէջ նա կայ, նրան չեն սպան­­նել…Նա չի սպան­­նուել…Ահա թէ ինչ է գրում Ար­­մէ­­­նի մայ­­րը, Մա­­րինէ Յով­­հաննի­­սեանը.

-Եր­­բե­­­ւէ լսե՞լ էք դիր­­քա­­­պահ զի­­նուոր­­նե­­­րի եր­­դումը մար­­տա­­­կան հեր­­թա­­­փոխից առաջ…«Ժո­­ղովրդի կող­­մից վստա­­հուած պե­­տական սահ­­մա­­­նի մար­­տա­­­կան դիր­­քը երդւում եմ պա­­հել …անձնուիրա­­բար…Պատ­­րաստ եմ կրե­­լու հայ­­րե­­­նիքի զի­­նուո­­րի յա­­ւեր­­ժա­­­կան կո­­չու­­մը…» Այ­­սօր իմ տղան հանգչում է փառ­­քի պան­­թէոնում՝ Եռաբ­­լուրում, բո­­լոր այն քա­­չազուննե­­րի կող­­քին, ով­­քեր սե­­փական արեամբ են գծել հայ­­րե­­­նիքի սահ­­մաննե­­րը…

Ծա­­ռայա­­կից­­նե­­­րը ասել են Ար­­մէ­­­նի մա­­սին, որ նա վա­­խենում էր միայն մի բա­­նից՝ անի­­մաստ մա­­հից եւ դա յի­­շեց­­րել է Մա­­րինէին Նժդէ­­հի Ճշմա­­րիտ հե­­րոսի բնո­­րոշ­­ման մա­­սին, ըստ որի նա վա­­խենում է միայն մի բա­­նից՝ փոք­­րիկ մա­­հով մեռ­­նե­­­լուց։

Միայն թէ մայրս մահս չի­­մանայ

Մի բա­­նից էլ են վա­­խենում զի­­նուոր­­նե­­­րը. որ­­պէսզի իրենց մա­­հուան մա­­սին մայ­­րե­­­րը չի­­մանան։ Մա­­րինէի կող­­քին էին այդ օրը եւս եր­­կու որ­­դե­­­կորոյս մայ­­րեր։ Սարգսեան Ար­­մի­­­նէն, որը կորցրել էր իր 19 տա­­րեկան որ­­դուն 2010-ին Մար­­տա­­­կեր­­տի շրջա­­նի Չայ­­լու գիւ­­ղում՝ հա­­կառա­­կոր­­դի հար­­ձակման ար­­դիւնքում թէժ կռիւ­­նե­­­րի ըն­­թացքում։ Որ­­դու անունն էր Մել­­քո­­­նեան Պա­­րոյր։ Իսկ միւս որ­­դե­­­կորոյս մայ­­րը Ասատ­­րեան Մա­­րիետան էր, որի 19 տա­­րեկան զա­­ւակ Շի­­րազ Բար­­սե­­­ղեանը զո­­հուեց 2009-ին Չի­­նարի գիւ­­ղի առաջ­­նագծում՝ դի­­պու­­կա­­­հարի ար­­ձա­­­կած գնդա­­կից։ Վեր­­ջին խօս­­քերն էին. մօրս չա­­սէք իմ մա­­հուան մա­­սին։ Այսպի­­սով մա­­հից աւե­­լի զի­­նուո­­րը վա­­խենում է, որ իր մա­­հուան մա­­սին կ՚ի­­մանայ մայ­­րը։ Բայց դեռ ողջ են նաեւ մայ­­րե­­­րի մայ­­րե­­­րը։ Ահա թէ ինչ է գրում Ար­­մէ­­­նին նրա մեծ մայ­­րը.

-Իմ սի­­րելի թոռ­­նիկ Ար­­մէն ջան, ե՛ս պի­­տի մեռ­­նէի, ոչ թէ դու, բայց դու չմե­­ռար, դու քո կեան­­քը նուիրա­­բերե­­ցիր հայ­­րե­­­նիքին, քո ըն­­կերնե­­րին, մեզ բո­­լորիս։

Ար­­մէ­­­նը ու­­նէր երեք քոյ­­րեր՝ Լի­­լիթ, Տա­­թեւ եւ Ար­­մէ­­­նու­­հի. կա­­րո՛ղ ենք երե­­ւակա­­յել, թէ ինչ սի­­րով է շրջա­­պատուած եղել կրտսեր եղ­­բայրը եւ ի՛նչ ցաւ է խո­­ցում այժմ նրանց սրտե­­րը։ Ահա թէ ինչ է գրում նրա մօ­­րաք­­րոջ աղ­­ջիկ Գո­­հարի­­կը.

-Շատ էի չա­­րացել աշ­­խարհից, չէի կա­­րողա­­նում հա­­մակեր­­պուել իրա­­կանու­­թեան հետ, բայց գի­­տակ­­ցում էի արար­­քիդ ար­­ժէ­­­քը ու ինձ թւում է, որ ես էլ նոյ­­նը կ՚անէի…

Եւ կրկին դի­­մեմ Մա­­րինէ Յով­­հաննի­­սեանի խօս­­քին.

-Երա­­զում էր դիր­­քում մա­­տուռ կա­­ռու­­ցե­­­լու մա­­սին, որ­­պէսզի տղա­­ներով աղօ­­թէն…Այ­­սօր հայրն իրա­­կանաց­­րել է որ­­դուս երա­­զան­­քը, մի փոք­­րիկ ու հպարտ խաչ­­քար է կանգնեց­­րել դիր­­քում, ճիշդ այն տե­­ղում, որ­­տեղ նա­­հատա­­կուեց որ­­դիս... Իսկ ըն­­կերնե­­րը իրենց ձեռ­­քե­­­րով մա­­տուռ կա­­ռու­­ցե­­­ցին դիր­­քում…Զօ­­րամա­­սում վեր է խո­­յանում Ար­­մէ­­­նի յու­­շա­­­քարը, որի վրայ գրուած է Ար­­մէ­­­նի թե­­ւաւոր դար­­ձած խօս­­քը.

«Բո­­լոր դիր­­քա­­­պահ­­նե­­­րը թա­­գաւոր տղերք են»…

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ