Վարձքդ (ան)կատար Էրտողան

Ինքնին դժբախտութիւն մը կարելի է համարել այն իրողութիւնը, որ մարդ իր կեանքի տեւողութեան ականատես ըլլայ երկրի բնականոն անցուդարձը տակնուվրայ ընող բազմաթիւ յեղափոխութիւններու։ Մանաւանդ յեղափոխութիւններ՝ որոնց հիմնական նպատակը ոչ թէ բարեփոխումներն են, այլ բարեփոխումներու որոշ չափով կասեցումը։ Այսպիսի յեղափոխութիւն մըն էր որ պատահեցաւ 1960 թուականին։ Իրենք զիրենք երկրի հիմնադիրները համարող զինուորներ ընդհատեցին կառավարութեան ուղղութիւնը եւ իրենց հասկացած ձեւով անգամ մը եւս ուղղութիւնը դրին նախկին հունին մէջ։ Այս բանը եղաւ օրինաւոր պայմաններով ընտրուած վար­չա­պետին կա­խաղան հա­նուե­լով։ Տա­սը տա­րի անց կրկին նման պատ­կեր մը պար­զուեցաւ, զոր այդ ժա­մանա­կի զի­նուոր­նե­րէն մէ­կը պի­տի բա­ցատ­րէր «ըն­կե­րային զար­գա­ցու­մը գե­րազան­ցեց տնտեսա­կան զար­գա­ցու­մին» բա­ռերով։ Այս նա­խադա­սու­թիւնը նաեւ կը յստա­կաց­նէր յե­ղափո­խու­թիւնը իրա­կանաց­նողնե­րու մտայ­նութիւ­նը։ Եւս ան­ցաւ տա­սը տա­րիներ եւ այս ան­գամ 12 Սեպ­տեմբե­րին բա­նակը ան­գամ մը եւս մի­ջամ­տեց գոր­ծող կա­ռավա­րու­թեան աշ­խա­տանքնե­րուն։ Պատ­րուակը դար­ձեալ նոյնն էր՝ ըն­կե­րային զար­գա­ցու­մը կա­րեւոր վե­րելք ար­ձա­նագ­րած էր, որ­մէ դժգոհ էին գոր­ծա­տէր­նե­րը։ Սա­կայն այս վեր­ջի­նը ու­րիշ բնոյ­թով մը եւս կը յայտնուէր, այս ան­գամ յե­ղափո­խու­թիւնը կա­տարող­նե­րը իրա­կանա­ցու­ցած կ՚ըլ­լա­յին Փէն­թա­կոնի իրենց տէ­րերուն ցան­կութիւ­նը։ Ինչ հե­տաքրքրա­կան է որ նոյն ինքն Փէն­թա­կոնը այս իրո­ղու­թիւնը քօ­ղար­կե­լու կա­րիք չէր զգար, «մեր տղա­քը» կը կո­չէր զօ­րավար Էվ­րէ­նը եւ իր հետ շար­ժող բա­նակա­յին­նե­րը։ Մենք ցարդ յի­շեցինք 1960-71 եւ 1980-ին գոր­ծադրուած երեք զի­նուո­րական յե­ղափո­խու­թիւններ, որոնք յա­ջողած էին գոր­ծող իշ­խա­նու­թիւնը տա­պալել, խորհրդա­րանը լու­ծել եւ երկրի ղե­կը որոշ ժա­մանակ իրենց ձեռ­քին մէջ պա­հել։ Սա­կայն շա­րու­նակուող տա­րինե­րուն եւս պա­տահե­ցան նման փոր­ձեր, որոնք խո­րապէս ցնցե­ցին երկրի մէջ ժո­ղովրդա­վարա­կան կար­գե­րուն հաս­տա­տու­մը։ Թէեւ այդ ժա­մանակ խորհրդա­րանը չէր լու­ծուած, բայց կա­ռավա­րու­թիւնը ձե­ւաւո­րուած էր զի­նուոր­նե­րու ցան­կութեան հա­մապա­տաս­խան կեր­պով։ Թուրքիոյ մէջ շա­տեր հա­մոզուած էին, թէ այ­լեւս վերջ գտած է նման եղա­նակ­նե­րով կա­ռավա­րու­թիւններ տա­պալե­լու շրջա­նը։ Ի վեր­ջոյ գոր­ծող ԱՔՓ կու­սակցու­թիւնը 14 տա­րիներ առաջ, երբ ձայ­նե­րուն մե­ծամաս­նութիւ­նը նուաճե­լով եկաւ կա­ռավա­րու­թիւն կազ­մե­լու, ոմանք յու­սադրուեցան թէ բա­նակը պի­տի չար­տօ­նէ այս տե­սակի ոտնձգու­թիւն մը։ Սա­կայն Էր­տո­ղան խիստ զգուշ ռազ­մա­վարու­թիւնով մը յա­ջողե­ցաւ զի­նուոր­նե­րը ետ պա­հելու նման յի­մարու­թե­նէ մը։ Բայց ետ պա­հել մին­չեւ ո՞ւր։ Ի վեր­ջոյ այս մէկն ալ սո­վորու­թիւն մը դար­ձած էր եւ զի­նուոր­նե­րը աւե­լի եր­կար չէին կրնար հրա­ժարիլ իրենց սո­վորոյ­թէն։ Մա­նաւանդ որ Էր­տո­ղանի քա­ղաքա­կանու­թիւնը յա­ճախա­կիօրէն կը դի­մէր շատ սուր ետ­դարձնե­րու։ Դիւ­րաւ կրնար հեր­քել դեռ քա­նի մը օր առաջ յա­մառօ­րէն պաշտպա­նած սկզբունքնե­րը։ Մէկ օրէն միւ­սը կրնար փո­խել իր ռազ­մա­վարու­թիւնը եւ պնդել նա­խապէս ըսած­նե­րու ճիշդ հա­կառա­կը։ Ու­րեմն աս ալ ան­խուսա­փելիօրէն պի­տի ու­նե­նար իր վեր­ջա­կէտը եւ պի­տի հաս­նէր այն օրը, ուր բա­նակը այ­լեւս չհնա­զան­դիր անոր ցուցմունքնե­րուն։

Այս օրե­րուս ահա այդ է որ կ՚ապ­րինք եւ Էր­տո­ղանի սխալ քա­ղաքա­կանու­թեան հե­տեւան­քով կը տու­ժէ բո­վան­դակ եր­կի­րը։

Սա­կայն ստի­պուած ենք նա­խագա­հի յա­ջողու­թեան դի­մաց խոնարհելու։ Յիշենք որ ձախողած յեղափոխութենէ ետք բռնած զինուորները խոշտանգող, լինճի ենթարկող, գլխատող եւ ապա հրապարակներուն վրայ «մահապատիժ կ՚ուզենք, կախաղան կ՚ուզենք» աղաղակող խուժանը իր 14 տարուայ իշխանութեան կարեւորագոյն ձեռքբերումն է։