Դպրոցը պահեցինք հապա ոգի՞ն

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

pakrates@yahoo.com

Միայն մէկ տա­րի յա­ճախե­ցի Սա­քըզա­ղաճը թա­ղի Մխի­թարեան նա­խակրթա­րանը։ Յա­ջորդ տա­րի դպրո­ցը փո­խադ­րուած էր Պո­մոն­թի, շատ աւե­լի յար­մա­րու­թիւննե­րով օժ­տուած շէնք մը։ 12 Յու­նիս Կի­րակի երե­կոյ երբ կրկին մտայ այդ դպրո­ցի դար­պա­սէն ներս, ակա­մայ յի­շեցի ման­կութեան օրերս։ Պար­տէ­զի հսկայ սօ­սին յի­շեցի օրի­նակ։ Անոր խիտ ճիւ­ղե­րուն վրայ բոյն դրած բա­զէն ապա։ Ինչ մեծ հե­տաքրքրու­թեամբ կը հե­տեւէինք բա­զէի ճու­տե­րուն թռչե­լու առա­ջին փոր­ձե­րուն։ Զի­րենք աւե­լի մօ­տէն տես­նե­լու հա­մար կը բարձրա­նայինք եր­րորդ յար­կի պատշգա­մը՝ որ իրա­կանու­թեան մէջ մեզ հա­մար ար­գի­լեալ տա­րածք էր։ Իրա­ւունք չու­նէինք եր­րորդ յարկ բարձրա­նալու։ Այդ յար­կը դպրո­ցին մաս չէր կազ­մեր։ Հոն էր մեր վար­դա­պետ­նե­րուն՝ տնօ­րէն Հայր Ան­տո­նի, Հայր Յա­կոբո­սի եւ բո­լորին սի­րելի Հայր Լե­ւոնի ննջա­սենեակ­նե­րը։

Տա­րիներ անց ան­գամ մը եւս հար­կադրուեցանք դպրո­ցին պար­տէ­զը մտնե­լու։ Ահա­ւոր տե­սարան մըն էր որ մին­չեւ օրս դրոշմուած է յի­շողու­թեանս մէջ։ Գրա­տախ­տակնե­րը, նստա­րան­նե­րը, դա­սասե­ղան­նե­րը, ու­սուցիչ­նե­րու ամ­պիոն­նե­րը ու գրա­սեղան­նե­րը, դպրո­ցի բո­լոր կա­հոյ­քը անխնայ կեր­պով պար­տէզ նե­տուած էին։ Շուարում կը տի­րէր ամենու­րէք։ Փոր­ձե­ցինք առա­ջին հեր­թին անձրե­ւի ջու­րե­րէն վնա­սուե­լիք առար­կա­ները, օրի­նակի հա­մար քար­տէսնե­րը եւ այլ թուղթէ նիւ­թե­րը աւե­լի ապա­հով ան­կիւն մը հա­ւաքել։ Ապա կա­հոյ­քը դա­սաւո­րեցինք, կար­ծես թէ փո­խադրուելու նա­խապատ­րաստու­թիւն տես­նէինք։

Այս բո­լորը կը կա­տարուէր ընդվզու­մի մէջ։ Անըն­դունե­լին կա­տարուած էր եւ փո­խար­ժէ­քը հա­տու­ցուած շէն­քը գրա­ւած էին։ Այդ գրաւ­ման հա­մար օրէնք սար­քած, ապա օրէն­քի հի­ման վրայ ձեռք դրած էին ազ­գա­պատ­կան կա­լուա­ծին։

Չեմ գի­տեր, եթէ այդ օր պար­տէզ խու­ժածնե­րու մէջ Հրանդ Տինք չըլ­լար, դար­ձեալ նման կամք մը կը ձե­ւաւո­րուէ՞ր, բայց այդ օր կա­յացաւ դի­մադ­րութեան որո­շու­մը։ Տա­րած­քը պի­տի գրա­ւուէր եւ մին­չեւ որ դրա­կան ու հա­մոզիչ լու­ծում մը չգո­յանայ, պար­տէ­զէն դուրս պի­տի չել­լուէր։

Դպրոց­նե­րը տա­րեմի­ջեան ար­ձա­կուրդի ելած էին, բայց աշա­կեր­տութիւ­նը ամէն օր իրենց ծնո­ղաց հետ կը փու­թա­յին դպրո­ցին պար­տէ­զը։ «Ակօս»ի հրա­տարա­կու­թիւնով նիւ­թը փո­խադ­րուեցաւ երկրի օրա­կար­գին։ Թեր­թեր իրենց սիւ­նակնե­րը լայն բա­ցած էին այս անար­դա­րու­թեան դէմ։ Նման ըն­թացքի մէջ էին հե­ռուստա­կայան­նե­րը, որոնք հա­ղոր­դումներ կը կա­տարէին դպրո­ցի պար­տէ­զէն։ Թուրքիոյ մէջ առա­ջին ան­գամ հայ հա­մայնքը յու­զող խնդիր մը բազ­մա­կող­մա­նի կեր­պով կը քննար­կուէր երկրի մտա­ւորա­կան շրջա­նակ­նե­րուն կող­մէ։ Յօ­դուա­ծագիր­ներ կա­ռավա­րու­թեան դէմ քննա­դատա­կան գրու­թիւններ կը ստո­րագ­րէին իրենց սիւ­նակնե­րուն վրայ։

Այս ու­շադրու­թեան հե­տեւանք որ­պէս՝ օրէ օր կ՚աճէր զօ­րակ­ցութեան հա­մար պար­տէզ այ­ցե­լող­նե­րուն թի­ւը։ Հա­րեւան թրքա­կան դպրո­ցի աշա­կերտնե­րը եւ ծնող­ներն ալ միացած էին այս զուսպ բո­ղոքի ար­շա­ւին։

Այդ օրե­րուն հա­մայնքա­յին հաս­տա­տու­թիւննե­րու վա­րիչ­նե­րը իրենց աւան­դա­կան զգու­շութեան մէջ, հե­ռուէն կը դի­տէին ան­ցած դար­ձածնե­րը։ Միայն Մես­րոպ Բ. Պատ­րիարքն էր որ հա­մար­ձա­կեցաւ այս ան­կարգու­թեան, անհնա­զան­դութեան ցոյ­ցի վայ­րը այ­ցե­լել ու իր զօ­րակ­ցութիւ­նը բե­րել դի­մադ­րողնե­րուն։

Մօ­տեցած էր դպրոց­նե­րու վե­րաբաց­ման թուակա­նը եւ ցարդ կա­րեւոր լու­ծում մը չէր գտնուած։ Պար­տէ­զը գրա­ւող­նե­րը որո­շեցին դի­մադ­րութեան սահ­մա­նը ընդլայ­նել։ Կապ հաս­տա­տուե­ցաւ միւս հայ վար­ժա­րան­նե­րու աշա­կեր­տութեան եւ անոնց ծնող­նե­րուն հետ։ Յա­ջորդ օր այդ դպրոց­նե­րու աշա­կերտներն ալ պի­տի բա­ցակա­յէին եւ ու­սուցիչ­նե­րը դա­տարկ դա­սարան­նե­րով պի­տի մնա­յին։ Օրի­նական զան­ցա­ռու­թե­նէ աւե­լի հա­սարա­կական անհնա­զան­դութեան բնոյ­թով այս ելոյ­թի նա­խապատ­րաստու­թե­նէն շու­տով տե­ղեակ եղան պե­տական մար­միննե­րը։ Կի­րակի գի­շերուայ ժա­մերուն կու­սա­կալու­թիւն հրա­ւիրուեցան դպրո­ցի հիմ­նա­դիրը եւ խնա­մակալ մարմնի ներ­կա­յացու­ցի­չը։

Յա­ջորդ առա­ւօտ մեծ ոգե­ւորու­թեամբ դպրոց փո­խադ­րուեցան պար­տէզ նե­տուած նստա­րան­ներն ու գրա­սեղան­նե­րը եւ առա­ջին դա­սապա­հի զան­գա­կով սկսաւ դա­սաւան­դութիւ­նը։

Այդ պա­հուն ես ու Հրանդ Տինք, ձեռ­քերնիս մէյ­մէկ ցա­խաւել, եր­կու շա­բաթ­ներ շա­րու­նակուող դի­մադ­րութեան աղ­բը կ՚աւ­լէինք պար­տէ­զին մէջ։

Ահա մէկ­տե­ղուած ենք Պո­մոն­թիի Մխի­թարեան վար­ժա­րանի 2015-2016 ուսման տա­րեշրջա­նի հունձքը հան­դի­սացող վեց երի­տասարդնե­րը ող­ջունե­լու հա­մար։ Հան­դէ­սը պէտք է մեզ ոգե­ւորէ ապա­գայի նկատ­մամբ լա­ւատե­սու­թեան ակնկա­լու­թեամբ։

Ար­տա­կարգ բծախնդրու­թեամբ հար­թարուած է պար­տէ­զը։ Սա­կաւա­թիւ աշա­կեր­տութիւն ու­նե­ցող դպրո­ցի մը հա­մար բա­ւական բարձր է տա­րեվեր­ջի ընթրի­քին մաս­նակցող­նե­րու թի­ւը։ Դպրո­ցի այս տա­րուայ հունձքը վեց աշա­կերտներ են՝ հինգ մանչ եւ մէկ աղ­ջիկ։ Ծա­փող­ջոյննե­րով կ՚իջ­նեն դպրո­ցի աս­տի­ճան­նե­րէն, պա­րային փոք­րիկ ներ­կա­յացու­մով մը կը բա­րեւեն իրենց ու­սուցիչ­նե­րը, ծնող­նե­րը եւ հրա­ւիրեալ­նե­րը։

Ապա կը սկսի Պո­մոն­թիի Մխի­թարեան վար­ժա­րանի երաժշտու­թեան ու­սուցչու­հի Աչե­լիա Սես­լի-Սթեր­կիեատի­սի սպա­ներէն եր­գե­րու տո­ղանցքը։ Շնոր­հա­լի ու­սուցչու­հին գե­ղաձայն է եւ մեծ վար­պե­տու­թեամբ կը կա­տարէ իր մե­ներ­գնե­րը։ Ապա ան այս ան­գամ կը սկսի թրքե­րէն եր­գե­րու շա­րանի։ Բե­մի ար­հեստա­վարժ ելոյթնե­րով կը փոր­ձէ ունկնդիր­ներն ալ ներգրա­ւել, բայց կար­ծես այդ ցան­կութիւ­նը ար­ժա­նի ար­ձա­գան­գը չի գտներ ներ­կա­ներէն։ Իրենց հե­զաճ­կուն պա­րով օգ­նութեան կը փու­թան պա­րի ու­սուցչու­հի Շի­լա Ճան­տան եւ խորհրդա­տու ու­սուցչու­հի Ալին Սի­նանեան Քումրալ։ Բայց այս փորձն ալ կը մնայ ան­պա­տաս­խան։ Զգա­լի է որ ներ­կա­ները հայ վար­ժա­րանի շրջա­նաւար­տութեան հան­դէ­սէն ու­րիշ սպա­սումներ ու­նին։ Իս­կոյն ձայ­նագրու­թիւնով կը սփռուի պոլ­սա­հայոց շատ սի­րելի եր­կու եր­գեր՝ «Սուտ է, սուտ է» եւ «Ախ իմ եար, սի­րուն եար»։ Բայց յայտնի է որ ներ­կա­ները այս եր­գե­րէն ալ ձանձրա­ցած էին, լսել չէին ու­զեր։ Երաժշտու­թեան ու­սուցչու­հին վեր­ջին փորձ մը ըլ­լա­լով դի­մեց թուրք ազ­գայնա­կան­նե­րու բնա­բան դար­ձած «Մեմ­լե­քեթիմ» եր­գին։ Ի վեր­ջոյ հրա­ւիրեալ­նե­րու մե­ծամաս­նութեան մեկ­նումէն ետք հան­դէ­սը իր աւար­տին հա­սաւ Զա­ւէն Ակա­յի դաշ­նա­մու­րի ըն­կե­րակ­ցութեամբ մա­տու­ցած հա­յերէն եր­գե­րով։

Այդ պա­հուն աչ­քե­րուս առ­ջեւ կը տո­ղան­ցէին վե­րեւ նկա­րագ­րած պատ­կերնե­րը, սկսեալ տա­րեմու­տին Հայր Յա­կոբո­սի ման­կա­պար­տէ­զի սկսնակ սա­ները կար­գի դնե­լով, ինք ալ ամե­նաառա­ջինի ձեռ­քը բռնած տո­ղանցքը Սա­քըզա­ղաճի նախ­կին դպրո­ցի պար­տէ­զին մէջ։ Ապա Հայր Ան­տո­նի կեր­պա­րը կը մարմնա­ւորուի աչ­քե­րուս առ­ջեւ։ Վար­դա­պետի պա­տուէ­րով մօ­տակայ այ­գիէն խո­տեր հա­ւաքած ենք որոնցմով պի­տի պատ­րաստենք Յի­սուս մա­նու­կի ծնած մսու­րի ման­րա­կեր­տը։ Տա­րուայ մէջ մեզ բո­լորս նկա­րող ու տա­րեվեր­ջին շատ աժան գու­մա­րով մը վա­ճառող Մէօս­յէօ Էմի­լը կը յայտնուի յի­շողու­թեանս մէջ։ Ու ի վեր­ջոյ Փետ­րուարի բու­քին եր­կա­թեայ տա­կառի մը մէջ այ­րող խա­րոյ­կին շուրջ մէկ­տե­ղուած երի­տասար­դութիւ­նը, որ վճռած էր դպրո­ցը չի թո­ղուլ պե­տական գրա­ւու­մի դի­մաց։

Կար­ծեմ բո­լոր այս մար­դիկ, ոմանք ան­դե­նական գա­ցած, ոմանք մեզ հետ, հիաս­թա­փու­թիւն պի­տի զգա­յին եթէ ներ­կայ ըլ­լա­յին այս տա­րուայ հան­դէ­սին։ Բայց պի­տի չար­տա­յայ­տէին իրենց հիաս­թա­փու­թիւնը ի սէր շրջա­նաւարտ վեց երի­տասարդնե­րուն, որոնցմէ մեր յոյսն ու հա­ւատ­քը չենքկրնար զլա­նալ։