ՆՈՐԱՅՐ ՏԱՏՈՒՐԵԱՆ

Նորայր Տատուրեան

ՅՈԲԵԼԵԱՆ

- Այսքան տպա­ւորիչ ու ման­րա­մաս­նութիւննե­րով հա­րուստ փո­րագ­րութիւն չէի տե­սած։

- Իսկ ձեր շի­նած շրջա­նակին մէջ անի­­կա աւե­­լի ներ­­կա­­­յանա­­լի կը դառ­­նայ։ Շնոր­­հա­­­կալու­­թիւն շրջա­­փայ­­տի եւ թուղթի ձեր ճա­­շակա­­ւոր ընտրու­­թեան հա­­մար։

- Հա­­ճոյք էր ին­­ծի հա­­մար, պա­­րոն ստու­­գա­­­բանու­­թիւն, մա­­նաւանդ որ անի­­կա հայ­­կա­­­կան, հնա­­տիպ գործ մըն էր։ Միշտ չէ, որ մեր խա­­նու­­թը այս տե­­սակ գոր­­ծեր կու գան։ Ի՞նչ առի­­թով տպուած է...

Պեր­­ճը հին քա­­ղաքի ամե­­նահին ար­­հեստա­­ւոր­­նե­­­րէն մէկն է. նկար­­ներ կը շրջա­­նակէ։ Անոր ար­­հեստա­­նոցը կէ՛ս պատ­­կե­­­րաս­­րա­­­հի մը փայ­­լը ու­­նի եւ կէս՝ ատաղ­­ձա­­­գոր­­ծա­­­րանի մը փո­­շին։ Հար­­ցումը, որուն պա­­տաս­­խանն էր «Թիֆ­­լի­­­սի Ներ­­սի­­­սեան Ճե­­մարա­­նի 50 ամեայ յո­­բելեանը», կը ստեղ­­ծէ «յո­­բելեան» բա­­ռի եւ այդ գե­­ղապատ­­կե­­­րի բա­­րեմաս­­նութիւննե­­րու շուրջ զրոյց։

- «Յո­­բելեան» բա­­ռը այժմ կը նշա­­նակէ կեան­­քի կա­­րեւոր հանգրուանի յի­­շատա­­կու­­թիւն, հան­­դէս։

- Եւ ան­­շուշտ կը սի­­րենք մեծ շու­­քով տօ­­նել մեր սի­­րած հե­­ղինակ­­նե­­­րու, ու­­սուցիչ­­նե­­­րու, դպրոց­­նե­­­րու, թեր­­թե­­­րու գոր­­ծունէոթեան քսա­­նամեայ, քա­­ռաս­­նա­­­մեայ «յո­­բելեանե­­ները։

- Բայց, Պերճ, «յո­­բելեան» բա­­ռի ստու­­գա­­­բանու­­թիւնը կը թե­­լադ­­րէ, թէ անոնք ու­­րա­­­խառիթ տա­­րեդար­­ձեր են միայն. «յո­­բելեան» կո­­չուե­­լու հա­­մար պէտք է... խո­­յի եղ­­ջիւր։ Պատ­­մութիւ­­նը այն է, թէ հին եբ­­րա­­­յեցի­­ները հան­­դէսնե­­րու ժա­­մանակ կը հնչեց­­նէին խո­­յի եղ­­ջիւրի փող։ Բուն «յո­­բելեան»ը «թո­­ղու­­թեան տա­­րի» էր, այն «եօթն ան­­գամ եօթ­­նե­­­րորդ» տա­­րին, երբ բո­­լոր գե­­րինե­­րը եւ բան­­տարկեալ­­նե­­­րը ազատ կ՛ար­­ձա­­­կուէին, պարտքե­­րը չե­­ղեալ կը նկա­­տուէին եւ ար­­տե­­­րու մշա­­կու­­մին դա­­դար կը տրուէր։ Եւ քա­­ւու­­թեան այդ յիս­­նա­­­մեակը ազ­­դա­­­րարե­­լու հա­­մար, ինչպէս ըսինք, կը հնչեց­­նէին շե­­փոր, խո­­յի եղ­­ջիւրէն շի­­նուած յա­­տուկ շե­­փոր, որ կը կո­­չուէր «yovel»։ Անոր սուր ձայ­­նը, ըստ երե­­ւոյ­­թին, հա­­սած է մին­­չեւ հե­­ռաւոր եր­­կիրներ եւ բա­­ռը դար­­ձած է միջ­­զա­­­գային. հին յու­­նա­­­րէն՝ իոբի­­լոս, լա­­տինե­­րէն jubilaeus, ֆրան­­սե­­­րէն jubilé, գեր­­մա­­­ներէն jubeljahr, jobeljahr, իտա­­լերէն giubileo ռու­­մա­­­ներէն եւ փոր­­թուկա­­լերէն՝ jubileu, սպա­­նիոյ մէջ՝ jubilee եւ chubileu։

- Ու­­րեմն, Ներ­­սի­­­սեանը տօ­­ներ է իր բուն յո­­բելեանը։

- Չեմ կար­­ծեր անոնք շե­­փոր­­ներ հնչե­­ցու­­ցած ըլ­­լան։ Այդ հաս­­տա­­­տու­­թիւնը պէտք չու­­նէր շռնդա­­լից ըլ­­լա­­­լու։ Ներ­­սի­­­սեանը արե­­ւելա­­հայ դպրոց­­նե­­­րու ամե­­նան­­շա­­­նաւորն էր եւ բա­­ցառիկ դեր ու­­նե­­­ցաւ կով­­կա­­­սահայ կեան­­քին մէջ։ Պերճ, միայն լսէ՛ անոր աշա­­կեր­­տա­­­կան հունձքը. գրող­­ներ Խա­­չատուր Աբո­­վեան, Պերճ Պռո­­շեան, Ստե­­փան­­նոս Նա­­զարեանց, Ղա­­զարոս Աղա­­յեան, Յով­­հաննէս Թու­­մա­­­նեան, Դե­­րենիկ Դէ­­միր­­ճեան, ճար­­տա­­­րապետ Կա­­րօ Հա­­լապեան, նկա­­րիչ-ար­­ձա­­­նագործ Երուանդ Քո­­չար, խորհրդա­­յին պե­­տական եւ քա­­ղաքա­­կան գոր­­ծիչ Անաս­­տաս Մի­­կոյեան, թա­­տերա­­գիր Գաբ­­րիէլ Սունդու­­կեան, պատ­­մա­­­բան, գրա­­կանա­­գէտ Նի­­կոլ Աղ­­բա­­­լեան, ազ­­գագրա­­գէտ Երուանդ Լա­­լայեան, զօ­­րավար Հայկ Բժշկեան...

- Նկա­­րին կեդ­­րո­­­նը ձուաձեւ լու­­սանկա­­րը՞...

- Հիմ­­նա­­­դիրն է, Ներ­­սէս Ե. Աշ­­տա­­­րակե­­ցի կա­­թողի­­կոսը, «Պաշտպան Հայ­­րե­­­նեաց»ը, ազ­­գա­­­յին-ազա­­տագ­­րա­­­կան շար­­ժման մե­­ծագոյն գոր­­ծիչնե­­րէն՝ որուն անու­­նով յի­­շուած էր այդ վար­­ժա­­­րանը։ Լու­­սանկա­­րին ձախ եւ աջ կող­­մը եր­­կու նկար­­ներ են. Լիճ եւ ան­­տառ սրբոյ Էջ­­միած­­նի։ Վա­­րի մա­­սը դպրո­­ցի շէն­­քի շի­­նու­­թեան տե­­սարանն է։ Բո­­լորը տե­­ղադ­­րուած են բազ­­մա­­­ճիւղ ծա­­ռի մը պատ­­կե­­­րին վրայ, եզե­­րուած են մար­­գա­­­րիտ­­նե­­­րով եւ մե­­տաք­­սեայ ժա­­պաւէն­­նե­­­րով։ Վեր­­ջա­­­ւորու­­թեան կա­­թողի­­կոսի նշանն է եւ տիտ­­ղո­­­սը՝ ֆրան­­սե­­­րէն. Nerses V Patriarche de tous les Armeniens։ Նոյ­­նը նաեւ ռու­­սե­­­րէն։ Հե­­տաքրքրա­­կան է վեր­­նա­­­գիրը. «Ի յի­­շատակ յի­­սուն տա­­րուայ գո­­յու­­թեան Ներ­­սի­­­սեան Հա­­յոց Ազ­­գա­­­յին Հո­­գեւոր Դպրո­­ցին Տփխիս­­ւոյ»։

- Ո՞ր թուակա­­նին բա­­ցուած էր դպրո­­ցը։

- 1824-ին. գո­­ցուած է 1924-ին։ Պատ­­կե­­­րը տպուած է 1874 թուակա­­նին։ Կա­­թողի­­կոսի նկա­­րին վրայ Աս­­տուածա­­շունչ բռնած թե­­ւաւոր եր­­կու ման­­կա­­­դէմ հրեշ­­տակներ են, բաց է Յով­­հաննէ­­սի աւե­­տարա­­նի Ե. գլու­­խը, ուր գրուած է. «Որոց զբա­­րիս գոր­­ծեալ իցէ՝ ի յա­­րու­­թիւն կե­­նաց. եւ որոց զչար արարեալ՝ ի յա­­րու­­թիւն դա­­տաս­­տա­­­նացե։

- Այ­­սինքն, բա­­րեգոր­­ծե­­­րը պի­­տի ազա­­տուին կա­­պանքնե­­րէն եւ յա­­րու­­թիւն պի­­տի առ­­նեն ապ­­րե­­­լու հա­­մար։

- Ինչպէս անոնք, որոնք դպրոց բա­­ցած են եւ եր­­կու «յո­­բելեան» ծա­­ռայած են ազ­­գին։

Շրջա­­նակը ծրա­­րուած է։ Կը պատ­­րաստուիմ վճա­­րելու.

- Պա­­րոն ստու­­գա­­­բանու­­թիւն, Ներ­­սի­­­սեանի հիմ­­նադրու­­թեան չոր­­րորդ յո­­բելեանը կը մօ­­տենայ, չե­­ղեալ նկա­տենք բո­լոր պարտքե­րը։ Ասի­կա իմ նուէրս է։ Նոր յո­բելեան­նե­րու յոյ­սով։

- Շնոր­հա­կալու­թիւն. նոր յո­բելեան­նե­րու յոյսով։

Թիֆլիսի Ներսիսեան ճեմարանը