Ողջոյն դիմադրողին

Դէպ­քե­րը յա­ճախ պատ­ճառ կը դառ­նան խոր­հե­լու թէ պատ­մութիւ­նը կը կրկնուի։ Իսկ գի­տական միտ­քը դա­րեր առաջ Հե­րակ­լէիդո­սի հաս­տա­տու­մով հա­մոզուած է, թէ կա­րելի չէ նոյն գե­տին մէջ երկրորդ ան­գամ լո­ղալ։ Կա­րելի չէ, քա­նի որ ոչ գե­տը նոյն գետն է, ոչ ալ լո­ղացո­ղը։ Փո­փոխու­թեան յա­րատե­ւու­թիւնը խորհրդան­շող այս փի­լիսո­փայա­կան հաս­տա­տու­մը ըն­դունուած է պատ­մա­գիտու­թեան կող­մէ ալ, եւ իւ­րա­քան­չիւր զար­գա­ցում կը դի­տուի իր առան­ցին պայ­մաննե­րուն մէջ։ Բայց ինչպէս վե­րեւ ալ նշե­ցինք, մարդկա­յին միտ­քը յա­ճախ կը յի­շէ այդ կրկնու­թեան վար­կա­ծը, որ­մէ ալ դուրս կու գայ ու­րիշ հաս­տա­տում մը՝ «Պատ­մութիւ­նը դէպ­քե­րու կրկնու­թիւնն է»։

Թուրքիոյ այժմու տրա­մադ­րութիւնն ալ կա­րելի է նմանցնել ու­ղիղ դար մը առա­ջուան քա­ղաքա­կան հա­մայ­նա­պատ­կե­րին։ Այդ ժա­մանակ Հա­յաս­տան կը տա­ռապէր քիւրտ աւա­զակա­խումբե­րուն թա­լանով ու աւե­րով։ Հա­յոց քա­ղաքա­կան միտ­քը ար­դա­րու­թիւն կը պա­հան­ջէր Մեծ Դռնէն, յա­ճախա­կի բա­րեփո­խում խնդրե­լով Սուլթա­նէն։ Չէր ու­զեր հա­ւատալ, թէ այդ յար­ձա­կումնե­րը կը կա­տարուին Կար­միր Սուլթա­նի թե­լադ­րանքով։ Կը յու­սար որ արեւ­մուտքի քրիս­տո­նեայ գեր­տէ­րու­թիւննե­րը ճնշում կը բա­նեց­նեն Օս­մա­նեան Կայսրու­թեան, որ­պէսզի հայ ժո­ղովուրդը խա­ղաղութեան տի­րանայ եւ հան­գիստ շունչ մը քա­շէ։ Բո­լորս գի­տենք թէ այդ միամիտ յոյ­սե­րը ինչ պտուղ տուին։

Պատ­մութեան այդ զար­հուրե­լի ժա­մանակ­նե­րէն դար մը ետք, հի­մա դե­րակա­տար­նե­րը փո­խուած են միայն, իսկ գոր­ծընթա­ցը կը կրկնուի նոյն կիր­քե­րը քրքրե­լով։ Հա­յոց ճա­կատագ­րին են­թարկուած կ՚երե­ւին քիւրտե­րը։ Ան­ցեալին Օս­մա­նեան պե­տու­թեան հաշ­ւոյն հա­յերը տան­ջող քիւրտե­րը հի­մա իրենք կը տան­ջուին հան­րա­պետա­կան Թուրքիոյ բա­նակին ձեռ­քով։ Աւե­լին՝ պե­տու­թիւնը կ՚ու­րա­նայ անոնց ազ­գա­յին ինքնու­թիւնն ալ։ Կը պա­հան­ջէ որ քիւրտե­րը յօ­ժարին թուրքի ինքնու­թեամբ ներ­կա­յանա­լու, իրենց քիւրտ պատ­կա­նելու­թիւնը ըն­դունե­լով իբ­րեւ են­թաինքնու­թիւն։

Եթէ ճամ­բորդենք դէ­պի ան­ցեալ ժա­մանակ­ներ, այն ատեն հա­յերը ար­դա­րու­թիւն կը պա­հան­ջէին թուղթէ շե­րեփով, իսկ այժմ քիւրտե­րը ու­նին իրենց եր­կա­թէ շե­րեփը։ Եթէ այ­սօր կը խօ­սինք կարգ մը ձեռքբե­րումնե­րու մա­սին, պէտք է յի­շել որ այդ ձեռքբե­րումնե­րը իրա­կանա­ցան ոչ թէ կա­ռավա­րու­թիւննե­րու բա­րեացա­կամու­թե­նէն, այլ եր­կա­թէ շե­րեփի կա­րողու­թե­նէն։

Ի դէմ բազ­մա­հազար­նե­րու կեան­քին, եր­կա­թէ շե­րեփը նաեւ թարգման եղաւ ժո­ղովուրդի մը ար­դար պա­հան­ջա­տիրու­թեան տե­սանե­լի դառ­նա­լուն։ Այս իրո­ղու­թեան փաս­տը յայտնուեցաւ 80 պատ­գա­մաւոր­նե­րով։ Բայց թրքա­կան աւան­դա­կան եսա­պաշտ քա­ղաքա­կանու­թիւնը կը դժուարա­նայ մար­սել այս իրո­ղու­թիւնը։ Կը դի­մէ պատ­մութեան մէջ նա­խապէս ալ օգ­տուած դրու­թեան։ Կը հրահ­րէ պա­տերազմ, որ­պէս զի պա­տերազ­մի պայ­մաննե­րուն մէջ ան­գամ մըն ալ խնդի­րը լու­ծէ իր գիտ­ցած ձե­ւով։

Սա­կայն չի տես­ներ որ ոչ գե­տը հա­րիւր տա­րի առա­ջուան նոյն գետն է, ոչ ալ լո­ղացո­ղը նոյն։ Երկրէ ներս ծիլ ար­ձա­կած է դի­մադ­րութեան ջիղ մը, որ այդքան ալ դիւ­րին պո­կելի չե­րեւիր։

Դի­մադ­րութեան ոգիի հայ ժո­ղովուրդի մէջ դրսե­ւորումն է «Նոր Զար­թօնք» շար­ժումը, որ կը լրաց­նէ Քամփ Ար­մէն ճամ­բա­րի գրաւ­ման 100-րդ օրը։ Տղա­քը վճռած են՝ դի­մադ­րութիւ­նը պի­տի շա­րու­նա­կուի մին­չեւ խնդրին ար­դար լու­ծումի մը հաս­նի­լը։

Դի­մադ­րութեան 100-րդ օրն իսկ ինքնին խորհրդան­շա­կան հանգրուան մըն է Նոր Զար­թօնք շար­ժումի գոր­ծիչնե­րը ող­ջունե­լու հա­մար։ Կեց­ցէ՜ անոնք, որ յա­ջողե­ցան մեր նոր պատ­մութեան մէջ շատ կա­րեւոր դիրք մը նուաճե­լու։ Իրենց շնոր­հիւ աւե­լի բարձր է մեր արժանապատուութիւնը չարի դէմ պայքարելու փորձին մէջ։