Թուրքիոյ Կրթութեան Նախարարութիւնը ամբողջ հանրապետութեան շրջանին ծանօթ է յարատեւ կերպով ուսման նոր ծրագիրներ գործադրելու սովորոյթով։ Իւրաքանչիւր Կրթութան Նախարար իր պաշտօնավարման շրջանին կը փորձէ հիմնական փոփոխութիւններ գործադրել իբրեւ թէ աւելի լաւ արդիւնքի մը հասնելու նպատակով։
Իրականութեան մէջ ամէն ինչ սկսած է առաջին կոճակը սխալ կոճկելով։
Հանրապետութեան Հռչակումէն կարճ ժամանակ ետք յայտարարուած էր ամբողջ երկրի տարածքին միասնական ուսման ծրագրի մը կիրարկման սկզբունքը։ Կ՚անտեսուէր երկրի բազմամշակութային յատկութիւնը եւ կը փորձուր մէկ լեզուի, մէկ մշակոյթի գերիշխանութիւնը հաստատել։ Այսպէսով պիտի կառուցուէր ամբողջ երկրի համար ի զօրու ազգային պետութիւն մը։
Նման սկզբունքը շնորհիւ բռնատիրական վարչաձեւի յաջողապէս գործադրուեցաւ քանի մը տասնամեակներ։ Ապահովուցաւ երկրի մահմէտական ժողովուրդներուն թրքութեան մէջ ձուլուելու նպատակը։ Սակայն վերջին 50 տարիներուն այդ կարծր կիրարկումը աւելի յաճախ կը բախի առարկութիւններու կամ ընդվզումներու։
Վերջերս նախարարութիւնը միջնակարգի եւ երկրորդական դպրոցներու աշակերտութեան համար սկսած է կեդրոնական քննութեան ծրագիր մը գործադրել։ Ծրագրի համաձայն ճշտուած օրերուն ամբողջ երկրի մէջ պիտի կայանան որոշ առարկաներու մասին քննութիւններ։ Քննութեան թուականներու հրապարակումէն ետք յայտնի դարձաւ որ ճշտուած կարգ մը թուականներ կը զուգադիպին քրիստոնէական տօներու, ուր դպրոցները պաշտօնապէս արձակուրդի են։
Այս մասին երբ հայ եւ յոյն համայնքային դպրոցներու տնօրէնութիւնները իրենց առարկութիւնը ներկայացուցին Կրթութեան Նախարարութեան կամ ալ իրենց գտնուած թաղի Կրթութեան Տնօրէնութիւններուն ստացան ոչ պատշաճ պատասխաններ։ Խնդիրը ծագած էր Նախարարութեան քննութիւններու թուականները ճշտելու պահուն քրիստոնէից տօները անտեսելով։ Իսկ այժմ իշխանութիւնները խնդիրը լուծելու համար կ՚առաջարկեն ծնողներուն պատճառաբանութիւն ներկայացնելով քննութեան երկրորդ օր մը պահանջելու տարբերակը։ Այս եղանակը թէեւ կարելի է, սակայն դիտել կը տրուի թէ երկրորդ քննութեան ընթացքին հարցումները բոլորովին տարբեր պիտի ըլլան, ինչ որ ժխտական պիտի ազդէ աշակերտներուն։
Համայնքային վարժարաններու հաշւոյն մտահոգիչ է նաեւ այն երեւոյթը, ըստ որու իւրաքանչիւր դպրոց անջատաբար կը ներկայացնէ իր առարկութիւնը եւ այսպէսով ալ չի յաջողիր հաւաքական բողոքի մը արդիւնքը ապահովելու։
Արդարեւ «Ակօս» քաղաքի քանի մը հայ եւ յոյն վարժարաններու տնօրէններուն հետ խօսելէ ետք հաստատեց թէ բոլոր տնօրէնները համամիտ են միասնական առարկութեան, բայց չեն յաջողած նման կամքը գործադրելու եղանակաին մէջ։