ՔՈՒՐԹՈՒԼՈՒՇ ՊԱՇԹԸՄԱՐ
Իտալական գրականութեան կարկառուն հեղինակներէն է Սեզար Փաւէս եւ գլուխ գործոց մըն է անոր «Մենակեաց Կիներ» ստեղծագործութիւնը։ Կ՚ուզեմ այս շաբաթ ձեզի հետ կիսել այս վէպը, որ կարդացի մէկ շունչով։
Սեզար Փաւէս Իտալիոյ Թորինօ քաղաքը ծնած է եւ գրականութիւն ուսանած։ Սոյն վէպը իրեն բերած է Իտալիոյ ամենապատուաբեր մրցանակներէն համարուող «Ստրէճա» պարգեւը։
Ան իբրեւ այր գրող մեծ գերզգայնութեամբ յաջողած է թուղթի յանձնել կիներու կեանքը, զգացումները եւ առանձնութիւնը։
Պատումով կը ծանօթանանք տակաւին մանուկ հասակին իր ապրած Թորինօ քաղաքը պատերազմի պատճառով լքելու հարկադրուած Սլելիայի վերադարձին։
Պատերազմը միայն քաղաքները կամ շէնքերը չէ որ աւերած են փլած է։ Ամբողջ մշակոյթ մը, մարդկանց կեանքը եւ անկրկնելի անցեալ մըն ալ զէնքերու դիրախ դարձած են։ Վէպի գլխաւոր հերոս Սլելիա մանկութեան տարիներուն ետին թողած քաղաքին կը վերադառնայ գործատէրի մը կերպարով։ Պատերազմի սարսափը իր մանկութիւնն ալ խլած է։ Այդ դաժան փորձէն ետք մայրանալը, ծննդաբերելը պարտութիւն ըլլալով կ՚ընկալէ։ Ան այլեւս իր աշխատանքին սիրահար գործատէր մըն է։ Անոր կեանքին մէջ տղամարդիկ եղած են թէեւ, բայց միշտ փշաթելերով սահմանուած։
Չափազանցած չենք ըլլար, եթէ այս գիրքը բնութագրենք մենակեաց կանանց մարմնաւորումը ըլլալով։ Ի վերջոյ գործի սիրահար կանանց կեանքի նպատակը շահիլ, ալ աւելի մեծ շահիլ է։
Սլելիա Թորինոյի մէջ տեղաւորուած է հիւրանոց մը, ուր կը հանդիպի մահափորձի դիմած Ռոզեթթայի հետ, որ կողքի սենեակի բնակիչն է։
Պարտիմ նշել որ Փաւէսայի վէպի կառուցուածքին մէջ կերպարներ խիստ մակերեսային են։ Դժուար է անոնք երեւակայութեան մէջ պատկերել։ Թէեւ չէի ակնկալած Մաքսիմ Կորքիի նման կերպարակերտում մը, բայց այս մակերեսային կերպարներն ալ բաւական շինծու թուեցան։ Նոյնիսկ դժուար է այդ կերպարներուն այս պատումի մէջ յայտնութիւնը ընկալել։ Երկխօսութիւնները խորաթափանց չեն։ Կը սպասէի, որ կիներու խօսակցութեան մէջ զգամ նաեւ զգացական խորութիւն մը։
Ապա կը սթափիմ խորհելով թէ արդեօք այս մէկը Սլելիայի եւ անոր նման կանանց կեանքի հանդէպ անփութութիւնը նկարագրելու միջոցը կրնայ համարուիլ։
Բազմութիւններու մէջ մենակեաց ապրող կիներուն կեանքին հազիւ հիւրի մը նման մասնակցող մարդիկ որքա՞ն խոր ուսումնասիրութեան կրնան արժանանալ որ։
Վէպի էջերը թղթատելով մենք կը ճամբորդենք նաեւ Իտալիոյ պատերազմով տանջուած մայթերուն վրայ, ապագայի հանդէպ յոյսերը կորսնցուցած մարդկանց միջեւ։ Շրջապատուած ենք ուրախութիւններու, հաւատքի եւ յոյսի վերաբերեալ բոլոր նշոյլները փլատակներուն տակ թողած մարմիններով։ Պատերազմի չափ ցուրտ ու լուռ։
Սակայն վէպի մէջ այս բոլորը գերազանցողը նոյն ինքն Սեզար Փաւէսէի առանձնութիւնն է։ Ան այս առանձնութիւնը, բազմութիւններու մէջ մենակութեան զգացումը ընթերցողին կը փոխանցէ իգական սեռը նկատի ունենալով։
Ան նաեւ այս վէպի տողերուն մէջ կը պարզէ իր մահուան եղանակը։ Օրինակ կը բերէ Ռոզեթթան, որ անձնասպանութեան երկրորդ փորձին յաջողած է եւ վերջ տուած իր տանջանքներով լեցուն կեանքին։ «Ես ալ այսպէս պիտի մեռնիմ» կ՚ըսէ հեղինակը եւ կը կատարէ նաեւ այդ խոստումը «Մենակեաց Կիները» իրականութեան մէջ Փաւէսէին իր դէմքին բռնած հայելի մըն է։
Ան չէ համարձակած ինքզինք պատմելու, քաջութիւնը չէ ունեցած իր հետ առերեսուելու եւ սեփական աղաղակը դրած է մենակեաց կանանց շրթներուն։
