ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
pakrates@yahoo.com
Արեւմտահայ գրականութեան հսկաներուն կարգին է Երուանդ Կոպէլեանը։ Իր գրական վաստակը ընթերցողին ծանօթ է աւելի շատ արձակ գործերով եւ սիւնակագրութեամբ։
Վերջերս ուրախալի վերայայտնութիւն մը եղաւ իր բանաստեղծութիւններու յաջող թարգմանութիւնը, որ կատարուած էր Յովհաննէս Շաշկալի կողմէ եւ լոյս ընծայուած «Արաս» հրատարակչատան մատենաշարէն։ 1948-ին լոյս տեսած այս հաւաքածոն առաջին անգամ հրատարակուած էր «Երանի թէ» խորագիրով։ Հետաքրքրական է այս բառը։ «Երանի» իր մէջ բարեբախտութիւն մը կը պարունակէ։ Իսկ եթէ բառին կցենք «թէ» շեշտադրութիւնը, այս անգամ կը յայտնուի զղջումի մը տպաւորութիւնը։
Խորագիրը նկատի ունենալով մենք ուրախ սիրտով կրնանք երանի ըլլալ՝ այն իրողութեան, որ Կոպէլեան իր հասակակիցներէն Ռուբէն Մաշոյեանի, Յակոբ Այվազի կամ Վարուժան Քէօսէեանի նման իր վերջին գրութիւններուն համար բոյն դրաւ «Ակօս»ի խմբագրատունը։ Այդ պատկերը երանելի յիշատակ մըն է «Ակօս»ի պատմագրութեան մէջ։ Միշտ ուրախ յիշատակուեցան պարոն Կոպէլեան, պարոն Այվազ, պարոն Քէօսէեան, պարոն Մաշոյեան անունները։ Այսօր ցաւ ի սիրտ կ՚անդրադառնանք թէ այդ շարքին կցած ենք նաեւ պարոն Սերովբեանն ալ։ Կը թղթատենք հաւաքածոյի էջերը եւ իւրաքանչիւր բանաստեղծութեան կ՚անդրադառնանք երկու հանգամանքներու։ Թէ Համաշխարհային պատերազմին յաջորդող տարիներու գրական ճաշակին եւ թէ մերօրեայ արդի թրքերէնով կատարուած հրաշալի թարգմանութեան։
Այդ բանաստեղծութիւններու տեղի տուած պատկերացումները կը գերազանցեն բառերու նշանակութիւնները։ Ահաւասիկ օրինակ մը այդ հաստատումը պարզելու համար.
«Սիրոյ մասին խօսէ՛, կ՚ըսես սիրելիս,
Երբ դեռ կը մխան բերանները զէնքերուն,
Ու դեռ կ՚արիւնին վէրքերը
Ազատութեան սիրոյն համար կրուողներուն։
Ու դեռ «որբ»ը չէ հասկցած
Իրեն տրուած այս նոր անուան իմաստը
Սիրոյ մասին խօսէ՛ կ՚ըսես սիրելիս»։
Սա եօթը տողերը այսօր ալ կենդանի վկայութիւն է, երբ համատարած կը մխան զէնքերու բերանները։ Ճիշդ ալ այս հանգրուանին իմաստ կը ստանայ երանիինն կցուած «թէ» մասնիկը։ Երանի թէ բանաստեղծութեան մէջ նշուած կսկիծը մնար հեռաւոր անցեալի մը մէջ եւ մենք ազատ ու համարձակ խօսէինք սիրոյ մասին։
