«Ով յամառ կրքով քար է կրծում,
յաջողեցնում է ատամները
միայն ջարդել»։
Լ.Պ. Ժիւսյօ
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ
Մեր աւետեաց երկրին քաղաքական դաշտը բազմաբեւեռ է, ուր ներկայ են տարատեսակ ընդդիմադիր խմբեր, որ կուսակցութիւն համարել տեղին չէ։ Աներկբայ է, որ գաղափարախօսական հիմունքներով պայքարը բացակայ է, երբ այդ խմբերը կամ գրպանային կուսակցութիւնները ասպարէզ կը մտնեն առանց ստոյգ գաղափարի կամ ծրագրի եւ իրար միջեւ ներքաղաքական պայքարը կը վերածուի իշխանութեան հասնելու եզակի ձգտումի։
Ընդդիմութիւնը իր ձախողումը կը վերագրէ իշխանութիւններու ապիկարութեան եւ հասարակութեան կրաւորականութեան, մինչդեռ իրենց միակ ակնյայտ գործը փողոցը լուտանքներով յագեցած ցոյցերն են եւ ԱԺ-ի նիստերու խափանումը, մինչեւ իսկ ինքնաբաւ նշելով, որ իրենք են կացութեան փրկիչները, անյայտ է թէ ինչպէ՞ս, իսկ միւսները հեռու են բանականութենէն եւ առաւել հետաքրքրուած են նիւթականով։
Հակաիշխանական այդ ամբոխը յստակօրէն դեռ չէ հասկցած, թէ իրենք դէմ են վարչապետի անձի՞ն, թէ՞ անոր վարած աշխատաձեւին։ Պարզէն պարզ է, որ առաջին դէպքին պիտի ներկայացնեն թեկնածու, որ դեռեւս անյայտ է (մոռանանք Մանուկեան Վազգէնի եւ ինչ որ բարձր հոգեւորականի խրտուիլակ վարկածը), իսկ երկրորդ պարագային որեւէ մօտաւոր ծրագրի նշոյլ անգամ չկայ։
«Թող Նիկոլը հեռանայ, մենք գիտենք, թէ ի՛նչ ենք անելու» բանաձեւը այնքան սնանկացած է, որ ուշադրութեան չ՚արժանանար, իսկ բազմաթիւ ընդդիմադիր խմբակներ ստոյգ չգիտեն, թէ ո՞ւմ կը ցանկանան վարչապետի աթոռին եւ ի՞նչ ընելու, քանզի նախկիններու հիմնական նպատակը աներկբայ՝ աւարը պահել ու պահպանելն է, իսկ գաղափարի առումով որեւէ նորութիւն դեռ չունին, իսկ կ՝ունենա՞ն։
44-օրեայ անխուսափելի պարտութիւնը ինչ խօսք, որ պատճառ էր ներկայ իշխանութիւններու վարկանիշի անկման, բայց ցաւալի է, որ հասարակութեան մի հատուածի մէջ ստեղծուած է կառավարութեան եւ անձի իրար միաւորելով անհատականացման գաղափարը։ Անոնք յաճախ կը մոռանան պետական շահերը գերակայութեան անհրաժեշտութիւնը, որ կարծեմ, բացակայ եղած է երկար ժամանակ։
Անկարելի է արդի վիճակէն ելնելով վարչապետի պատասխանատուութեան աստիճանը եւ ծաւալը որակաւորել, միայն թէ ճիշդ չէ նաեւ, ամէն ինչ, որ թերի է՝ փաթաթել անոր վզին, չմոռանալով՝ բազում են, որ անոր հետ ունին իրենց պատասխանատուութեան բաժինը, բայց շատ դժուար է ընդունիլ սեփական սխալը։
Ի վերջոյ, իրար նկատմամբ առատօրէն ստոր լուտանքներ ուղղելու փոխարէն՝ որքան շահաւէտ կ՚ըլլան երկիրը, եթէ քաղաքական գործիչներու, առանց բացառութեան, ողջ հասարակութեան հետ միասին, ունենային բարեկիրթ կեցուածք, որ կը յարիրէ մեր հազարամեայ բարքերուն։
Մեր գոյատեւման, արդի գլխաւոր եւ պարտադիր խնդիրներէն մէկն է մեր դրացի երկրներու հետ յարաբերութիւններու մակարդակը եւ որակը։ Սահմանային ամենօրեայ կրակոցները չեն կրնար յաւերժանալ եւ բանակցելով է, որ պիտի կարողանանք այն կասեցնել։ Որո՞ւ համար է գաղտնիք, որ ազերիների կողմէն դիւանագիտութեան պարտաւորութիւններու եւ սկզբունքներու խախտումներու նպատակն է՝ որքան կարելի է, բանակցութիւններու ընթացքին, շատ պահանջներ ներկայացնել, որ էականին պարտադրուող բնոյթի է, այսինքն կիրառել եւ ուժ եւ դիւանագիտութիւն։
Արցախի վիճակը կը մնայ հիմնական առանցքային հարց, որու լուծման բանալիները մեր ձեռքին չեն։ Հասկնալի է, որ Ատրպէյճանի տարածքային ամբողջականութիւնը ճանչնալը Երեւանը կ՚ընէ միջազգային ակնյայտ որոշակի ճնշման տակ, որոնց համար չկայ Արցախի անկախութեան գաղափար։ Պարզ է, որ որեւէ հայրենի իշխանութիւն, երբեք չի հրաժարուի Ղարաբաղի ժողովրդէն, միայն հարց է թէ ինչպիսի երաշխիքներ կը տրուին Արցախին։ Աներկբայ է նաեւ, որ տեղի արդի իշխանաւորները գովելի յամառ ցանկութիւն ունին, ինչ գնով որ այն ըլլայ պահպանել անկախութիւնը, որ հիմնական որոշիչ դրոյթ է, քանզի Պաքուին անոնք չեն վստահեր, իսկ ի՞նչ միջազգային ներկայութիւն կը տրուի անյայտ է, եւ ցաւօք ներքին տիրող կարծիքները հակադիր են, երբ ոմանք այն մտքի են թէ կարող են ատրպէյճանցիներու հետ գործարք ընել, հաշուի առնելով որ ան ռազմական, քաղաքական, աշխարհագրական առումով գերիշխող է, ուստի կը վերահսկէ բոլոր շրջանները։ Ազերիները արդի պայմաններով թելադրողի վիճակին են։ Այս փաստերը եթէ հասանելի ըլլան մեր աղմկարարներ անմիտներէն ոմանց, ապա կը հրաժարուին ափեղցփեղ հայհոյանքներէն եւ փոխարէնը կը լծուին ինչպէս վարուելու տարբեր ծրագրեր մշակել։
(Սեն-Ռաֆայէլ
