ԼՈՐԱ ՊԱՅԹԱՐ ՉԱՓԱՐ
Այս շաբաթ Մուսա լեռցիի մը մասին պիտի պատմեմ։ Երկար տարիներ Գանատա ապրած, բայց սիրտը միշտ Մուսա Լերան լանջերուն բաբախած Ժան Աբրահամեանը պիտի պատմեմ։ Երեք տարբեր երկիրներու վրայ վերստին կեանք կառուցած, բայց հայրենաբաղձութիւնով տառապած բիւրաւոր հայերէն էր ան։ Ափսոս՛ երկու շաբաթ առաջ կորսնցուցինք զինք։
1952-ին ծնած էր Տամասկոս։ ապա հասակ առաւ Լիբանանի մայրաքաղաք Պէյրութի մէջ։ Հայրը Անդրանիկ եւ Մայրը Ալիս 1915-ին հեռացած էին Մուսա Լեռէն։
1976-ին Լիբանանեան քաղաքացիական պատերազմի շրջանին գաղթեց Թորոնթօ։ Կարճ ժամանակ անց ծանօթացաւ տիկին Յասմիկի հետ եւ ամուսնացան։ Անդրանիկը, Նայիրին եւ Նարեկը հոն ծնան ու մեծցան։ Ճիշժ է՝ Ժան Աբրահամեան Գանատա ապրեցաւ, բայց գանատացի չդարձաւ, միշտ մնաց Մուսա Լեռցի։ Դուք հաւանաբար հիմա կը լսէք իր անունը։ Իսկ մեզի համար սովորական Մուսա լեռցի մը չէր ան։ 15 Մայիսին պարտուեցաւ հիւանդութեան, որուն դէմ կը պայքարէր վերջին երեք տարիներուն։
1915-ին տեղահանութեան փոխարէն լեռ բարձրանալով դիմադրելը որդեգրած Եողունօլուքի գիւղացիներէն էին Աբրահամեանները։ Իր պապերը ունէին երեք աղջիկ եւ երկու մանչ զաւակ։ Երախաներու կրտսերագոյնն էր Անդրանիկ ու ծնած էր Փորթ Սաիտի գաղթականաց ճամբարին մէջ։ 1919-ին իրենց բնօրրանը Եողունօլուք վերադարձող ընտանիքը 1939-ին հետեւելով բիւրաւոր Մուսա Լեռցիներու, բռնեց գաղթի ճամբան՝ նախ Պէյրութ ու ապա Գանատա։
Ժան Աբրահամեանի կեանքին մէջ անկիւնադարձային նշանակութիւն ունեցաւ Վաքըֆգիւղի մէջ Սուրբ Աստուածածնի տօնակատարութեան ընթացքին առնուած նկարահանում մը։ Այդ Վիտէօ-Ժապաւէնին մէջ կը տեսնէ կին մը, որ շատ կը նմանի իր հօր՝ Անդրանիկին։ Իրականութեան մէջ այդ տեսածը իր հարազատ հօրաքոյրն է, բայց ինք տեղեակ չէ այդ իրողութենէն։ Այդ օրէն ետք միշտ տարուեցաւ մտածելու թէ Մուսա Լերան վրայ հարազատներ ունի։ Երբ լսեց որ իր բարեկամներէն մէկը Մուսա Լեռ պիտի այցելէ, իսկոյն տեսախցիկ մը ապահովելով յանձնեց ընկերոջը ու պատուիրեց. «Այս տեսախցիկը հետդ տար, իբրեւ իմ աչքերը։ Թող քեզ հետ շրջի, տեսնէ ու լսէ»։ Բարեկամը կը յարգէ իր խոստումը, կը գտնէ Ժանի հարազատները, որոնք զինք կը հրաւիրեն հայրենի երկիր։ Այդ տեսագրութիւնները դիտելով իսկոյն կը դիմէ հեռախօսին։ Մի առ մի կը զանգահարէ։ Զանգահարածներէն մէկն ալ իմ կեսուր մայրս է։ Այս հաղորդակցութենէն միջոց մը ետք Ժան աղբարիկ կը հաւաքէ ճամբրուկը ու կը հասնի Վաքըֆգիւղ։ Կ՚այցելէ Եողունօլուքի պապենական տունը։ Տունի այժմու բնակիչները սրտաբաց կը դիմաւորեն զինք բարի գալուստ մաղթելով։ Անտիոքի հիւրասիրութեան դրսեւորումն է՝ «բարի գալուստ» կոչը։ Անոնք «բարի գալուստ» մաղթանքով կը դիմաւորեն եկողը եւ նոյն մաղթանքով կը ճանապարհեն։ Գիտեմ՝ տարօինակ թուեցաւ ճանապարհելու պահին ալ բարեգալուտ ըսելը, բայց այդպէս է։ Սուրճ կը մատուցեն կրկին բարի գալուստ կ՚ըսեն։ Չիմացողին համար հետզհետէ անտանելի կը դառնայ բարի գալուստը։ Երեւի Ժան Աբրահամեանի համար ալ այդպէս եղած էր, որ ձայնը բարձրացնելով եւ քիչ մըն ալ յանդիմանական ոճով կը զայրանայ՝ «Դուք բարի եկած էք, ձեզ բարի գալուստ» ըսելով։ Իրաւացի է այս պոռթկումը, քանի որ ինք այդ պահուն իր պապենական տունն է, ընտանեկան հարազատ տունը։ Իսկ հիմա կին մը յայտնուած ու յաճախ «բարի եկած էք» ըսելով իր տան մէջ զինք հիւրասիրել կը ջանայ։
Անոր այդ պոռթկումը տպաւորեց մեր գիւղացիներուն։ Ան տեղացիներու յիշողութեան մէջ դրոշմուեցաւ արցունքոտ աչքերով տեսախցիկը ձեռին շրջող կերպարով։
2018-ին երկրորդ այցելութիւն մը եւս ըրաւ Մուսա Լեռ։ Այս անգամ ընտանիքէ ներս հարսանիք մը պատճառ եղած էր իր այցելութեան։ Ուրախ էր, խանդավառ։ Շուրջպարին մասնակցեցաւ ու երկար երկար զրուցեց իր ժողովուրդին հետ, մանաւանդ ալ Մուսա Լերան բարբառով։ 1915-ի դարադարձին Ժան Աբրահամեանի դուստրը Նայիրին ալ այցելած էր գիւղ։ Ան ալ հօրը նման նոյն հարազատ ջերմութիւնը վայելեց։ Հանդիպեցաւ զարմիկներուն-զարմուհիներուն, որոնց տունը առաջին անգամ կը մտնէր, բայց դուրսէն տեսնողը կը կարծէր թէ միշտ հոն բնակած է։
Դժուար է արմատներէն պոկուիլը։ Բոլոր դարերուն, բոլոր երկիրներէ ներս, բոլոր մշակոյթներու համար հաւասար դժուարութիւն մըն է այս։ Արդարեւ Ժան Աբրահամեանն ալ իբրեւ վերջին կտակ աւանդեց, որ այրեն իր մարմինը եւ մոխիրը արձակեն Մուսա Լերան բարձունքներէն դէպի Եողունօլուք՝ պապենական գիւղը։
Կատարուեցաւ իր կտակը եւ եկեղեցւոյ մէջ կատարուած յուղարկաւորութենէն վերջ դագաղը դուրս բերուեցաւ դհոլ զուրնայի նուագակցութեամբ։
Յառաջիկայ օրերուն դուստրը Նայիրի իր հօր կտակը աւարտին հասցնելու համար կրկին պիտի այցելէ Մուսա Լեռ եւ Ժան Աբրահամեանի մոխիրը պիտի թողու լերան քամիին, որպէսզի տարածուի ամբողջ Մուսա Լերան։
