Կորուստին թախիծը եւ վաստակի երանութիւնը

Կարելի է մտա­ծել թէ ո՞րն է մար­դը բնու­թագրող յատ­կութիւ­նը։ Մտա­ծեցի այս մա­սին եւ հա­մոզո­ւած եմ որ մար­դը բնու­թագրո­ղը իր վարքն է։ Վար­քը ցո­լացումն է մտա­ծումնե­րու, կրթու­թեան, զգաց­մունքի ու նաեւ գա­ղափար­նե­րու։ Որքան հա­կասա­կան պի­տի ըլ­լար ընդմիշտ բա­րիքի մա­սին խօ­սող, բայց իրա­կանու­թեան մէջ չա­րիք պատ­ճա­ռող կեր­պար մը։ Հա­կառակն ալ են­թադրել կա­րելի է։ Յա­ճախ չա­րագո­րու­թեան մէջ յայտնո­ւած, բայց են­թա­գիտակ­ցութեան մէջ բա­րիքով լե­ցուն կեր­պարներ ալ կան։ Այս մա­սին կը մտա­ծեմ շատ սի­րելի բա­րեկա­մի մը՝ Այ­տըն Էն­կի­նի մա­հուան բօ­թը լսե­լով։ Ան իր ներ­քին բո­լոր բա­րիքը կը ցո­լաց­նէր նաեւ ար­տաքնին վրայ եւ իր վար­քով կը վա­յելէր բո­լորին հա­մակ­րանքը։ Ան­շուշտ որ կա­յին իր գա­ղափար­նե­րուն հետ հաշտ չե­ղող­ներ, նոյ­նիսկ անոնք միշտ տրա­մադիր էին զինք դգալ մը ջու­րի մէջ խեղ­դա­մահ ընե­լու։ Բայց անոնք ու­նէին ու­րիշ յատ­կութիւն մը, եր­բեք ան­ձամբ չէին հան­դի­պած իրեն։ Անոր մա­սին լսած էին ու­րիշնե­րու խօս­քե­րէն։ Իսկ եթէ առի­թը ու­նե­նային ան­ձամբ ծա­նօթա­նալու, մի գու­ցէ կարճ, բայց իր հետ զրու­ցե­լու իս­կոյն պի­տի փո­խուէր անոնց վա­րուե­լակեր­պը։

Այդ նոյն հաս­տա­տու­մը ի զօ­րու է նաեւ Այ­տըն Էն­կի­նի ըն­կերնե­րէն Հրանդ Տին­քի հա­մար ալ։ Մա­հափոր­ձէն ետք շա­տեր կը բաժ­նէին, այն կար­ծի­քը թէ, եթէ ոճ­րա­գոր­ծը քա­նի մը նա­խադա­սու­թիւն փո­խան­ցած ըլ­լար Տին­քի հետ, չէր կրնար գոր­ծել այդ ոճի­րը։

Վար­քի այս յատ­կութիւ­նը կա­րելի է նկա­րագ­րել նաեւ մտեր­մութիւն եզ­րով։ Մտե­րիմ էր Այ­տըն Էն­կին։ Քո­վըն­տի ոչ մէկ ակնկա­լու­թիւն ու­նէր իր կար­ծիքնե­րը ար­տա­յայ­տած պա­հուն։ Կը խօ­սէր հա­ւատա­ցածը միայն։ Կեղ­ծա­ւորու­թիւն չէր գի­տեր։

Ինչ զար­մա­նալի զու­գա­դիպու­թիւն, երբ եղ­բօր մա­հուան պատ­ճա­ռած ցա­ւը կի­սելու հա­մար կը զան­գա­հարէի վա­ղեմի ըն­կե­րոջս՝Սար­գիս Քիւ­լե­կեչի, ան ալ նոյն յատ­կա­նիշով բնու­թագրեց իր աւագ եղ­բայրը՝ Նշա­նը։ «Շիփ շի­տակ մարդ մըն էր։ Ինչ որ մտա­ծէր այս կ՚ըսէր»։ Ես ալ կը հաս­տա­տեմ ըն­կե­րոջս այդ վկա­յու­թիւնը, քա­նի որ որոշ ժա­մանակ բա­րի դրաց­նութիւն մը ապ­րած եմ իր հետ։

Ինչ որ կը մտա­ծէ այդ ըսող­նե­րը եր­բեմն նկա­տելով թէ իրենց խօս­քը կրնայ վի­րաւո­րական ըլ­լալ, կը նա­խընտրեն լռու­թիւն պա­հել։ Իսկ Այ­տըն Էն­կին լռու­թիւն պա­հող­նե­րէն ալ չէր։ Չէր զլա­նար խօս­քը եւ դիւ­րաւ կը հա­տու­ցէր այդ խի­զախու­թեան պար­տադրած հար­կադրան­քը։ Այդ իսկ պատ­ճա­ռաւ դա­տուե­ցաւ, բան­տարկո­ւեցաւ եւ աք­սո­րեալի պայ­մաննե­րով ապ­րե­ցաւ օտա­րու­թեան մէջ։

Իր յի­շատա­կը մեր աչ­քե­րուն առ­ջեւ կը դրոշ­մո­ւի Հրան­դի մա­հուան յա­ջոր­դող օրե­րուն «Ակօս»ին մէջ ստանձնած, այդ նո­ւիրեալ վար­քով։ Ոճ­րի յա­ջոր­դող օրե­րուն «Ակօս»ի անձնա­կազ­մը գլխա­տուած հա­ւու մը տպա­ւորու­թիւնը կը պար­զէր։ Մեր սի­րելի կրտսեր ըն­կեր Արիս Նալ­ճը «Զոմ­պիի նման էինք» ըսե­լով կը նկա­րագ­րէ այդ հո­գեվի­ճակը։

Իսկ ան՝ Այ­տըն Էն­կին իր հա­սու­նութեան մէջ գոր­ծե­րը ծրագ­րա­ւորող գլխա­ւոր տարրն էր։

Ի դէմ բո­լոր հա­լածանքնե­րուն եր­ջա­նիկ կեանք ապ­րե­ցաւ շնոր­հիւ իր գա­ղափա­րակից եւ նոյնքան խի­զախ տիկ­նոջ՝ Օյա Պայ­տա­րի։

Կորսնցու­ցինք հսկայ մը եւս, որուն բա­ցակա­յու­թիւնը կսկիծ, իսկ յի­շատա­կու­մը երախ­տիք պի­տի պատ­ճա­ռէ։ Երախ­տիք՝ զինք ճանչցած եւ ըն­կե­րու­թիւնը վա­յելած ըլ­լա­լու բեր­մամբ։

pakrates@yahoo.com