Հայաստանի Հանրապետութիւնը իր երեք տասնամեակի երկարող պատմութեան մէջ երկրորդ անգամ կ՚ապրի Հանրապետութեան Նախագահի հրաժարման դէպքը։ Առաջին անգամ Լեւոն Տէր Պետրոսեանն էր որ նախագահական պաշտօնին երկրորդ անգամ ընտրուելէ ետք հրաժարեցաւ տիրող քաղաքական լարուածութիւնը աւելի ծանր եւ անլուծելի հանգրուաններու հասցնելէ խուսափելով։ Իսկ այսօր Արմէն Սարգսեան, երբ Հայաստան նախագահական համակարգը փոխելով որդեգրեց խորհրդարանի վարչաձեւը, դժգոհելով իր իրաւասնութիւններու սահմանափակութենէն, հրաժարական ներկայացուց։ Ստորեւ՝ նախագահին յայտարարութիւնը.
«1990-ականների սկզբին աշխարհաքաղաքական մեծ փոփոխութիւնների հետեւանքով մեր ժողովրդին մեծագոյն հնարաւորութիւն ընձեռուեց ստեղծել իր անկախ պետութիւնը։ Մեր առաքելութիւնը ոչ թէ մի դրօշը մէկ ուրիշով փոխարինելն էր, այլ՝ կառուցել երկիր, որը դարեր անց վերստին կապահովի հայերի անվտանգութիւնը, առաջընթացը եւ բարգաւաճումը։
Ընդգծում եմ՝ անկախ պետութեան գոյութեան հիմնական իմաստը պատասխանատուութիւն ստանձնելու ու կրելու կարողութիւնն է, երբ ինքներս ենք գիտակցում, որ միայն մենք ենք, որպէս մէկ միասնական մարմին, սեփական յաղթանակներ կերտողը եւ սեփական պարտութիւնների մեղաւորը։
Նման պատմական հնարաւորութեամբ ոգեւորուած՝ ես, ինչպէս եւ իմ շատ հայրենակիցնէր, նուիրուեցի այդ առաքելութեանը։ Տարբեր պատճառներով այս կամ այն փուլերում իմ մասնակցութեան ակտիւութիւնը փոխւում էր, բայց ես չէի դադարում հաւատալ մեր վերջնական համազգային յաջողութեանը։ Եւ հէնց դա էր Հայաստանի նախագահի պաշտօնը զբաղեցնելու առաջարկութեանը համաձայնելու իմ գլխաւոր շարժառիթը։
Ընդունելով այդ կարեւոր որոշումը ես ելնում էի ինձ արուած առաջարկութիւնից, ըստ որի նախագահական նոր ինստիտուտը ունենալու է գործիքներ եւ հնարաւորութիւններ՝ ազդելու արտաքին քաղաքական եւ տնտեսական, ներդրումային քաղաքականութեան վրայ, Սփիւռքի հետ յարաբերութիւնների վրայ, ինչպէս նաեւ միջազգային ասպարէզում համազգային շահերն առաջ մղելու եւ նոր գիտակրթական ու բարձր տեխնոլոգիական միջավայր ձեւաւորելու համար։
«Որոշ ժամանակ անց տեղի ունեցան 2018թ. Ապրիլ-մայիսեան իրադարձութիւնները…
Կարող է հարց ծագել ինչո՞ւ ես հրաժարական չտուեցի այդ պահին։ Պատասխանն ակնյայտ է այն պատասխանատուութեան պատճառով, որը ես վերցրել էի ինձ վրայ ստանձնելով Հանրապետութեան նախագահի պաշտօնը։ Ես պարտաւոր էի անել ինձնից կախուած ամէն ինչ բացառելու ներքին պառակտման յետագայ խորացումը, հնարաւոր բախումները, որոնք կարող էին յանգեցնել չափազանց բացասական հետեւանքների։ Ես նաեւ ձգտում էի իմ երկարամեայ աշխատանքի շնորհիւ ձեռք բերած հեղինակութիւնը, կապերը եւ իմ միջազգային քաղաքական ու տնտեսական ներուժը ծառայեցնել ուժեղ եւ կայուն պետականութեան կառուցմանը։
Կրկին կարող է հարց առաջանալ, թէ ինչո՞ւ Նախագահը չկարողացաւ ազդել այն քաղաքական իրադարձութիւնների վրայ, որոնք մեզ հասցրել են ներկայիս համազգային ճգնաժամի։ Պատճառը կրկին ակնյայտ է համապատասխան գործիքների պակասը, գործիքներ՝ որոնցով ցանկացած պետական պաշտօնեայի օժտում է բացառապէս մէկ փաստաթուղթ՝ Սահմանադրութիւնը։ Հէնց գործող Հիմնական օրէնքի մէջ են թաքնուած մեր որոշ կարեւոր խնդիրների արմատները։
Մենք ունենք պարադոքսալ իրավիճակ, երբ Նախագահը ստիպուած է պետականութեան երաշխաւոր լինելփաստացի չունենալով որեւէ իրական գործիք։ Սահմանադրութիւնը նաեւ ենթադրում է մէկ ինստիտուտի գերակայութիւն միւսի նկատմամբ, Սփիւռքի յայտնի մասնագէտների համար ստեղծում է խոչընդոտներ պատմական Հայրենիքի պետական ինստիտուտների կառավարմանը մասնակցելու համար, եւ այլն։
Մենք խորհրդարանական հանրապետութիւն ենք ձեւով, բայց ոչ բովանդակութեամբ։ Իմ առաջարկութեան իմաստը եւ նպատակը եղել է ոչ թէ կառավարման մի ձեւից միւսին (խորհրդարանականից կիսանախագահականի կամ նախագահականի) անցնելը, այլ՝ զսպումների եւ հակակշիռների վրայ հիմնուած պետական համակարգ ստեղծելը։ Առանց դրա դժուար է խօսել նշանակալից ձեռքբերումների մասին, քանի որ առաջընթացի եւ յաջողութեան հնարաւոր է հասնել միայն կանխատեսելի եւ ներդաշնակ համակարգի պայմաններում։
Ուրախ եմ, որ ստեղծուել է սահմանադրական փոփոխութիւնների յանձնաժողով, ինչի համար շնորհակալութիւն եմ յայտնում կառավարութեանը։ Ես յոյս ունեմ, որ, ի վերջոյյ, սահմանադրական փոփոխութիւնները տեղի կ՚ունենան, եւ յաջորդ նախագահն ու նախագահական ինստիտուտը կը կարողանան աշխատել աւելի հաւասարակշռուած եւ համակարգուած միջավայրում։
Մենք ապրում ենք իւրատեսակ իրականութեան մէջ, իրականութիւն, որտեղ նախագահը չի կարող ազդել պատերազմին եւ խաղաղութեանը վերաբերող հարցերի վրայ։
Իրականութիւն, երբ նա չի կարող վետօ կիրառել այն օրէնքների վրայ, որոնք համարում է պետութեան եւ ժողովրդի համար ոչ նպատակայարմար։
Իրականութիւն, երբ նախագահի հնարաւորութիւններն ընկալւում են ոչ թէ որպէս առաւելութիւն պետութեան համար, այլ՝ տարբեր քաղաքական խմբերի կողմից դիտարկւում են որպէս իրենց սպառնացող վտանգ։
Իրականութիւն, որտեղ նախագահն իր ներուժի գերակշիռ մասը չի կարողանում օգտագործել ի նպաստ համակարգային ներքին եւ արտաքին քաղաքական խնդիրների լուծման։
«Իրականութիւն, որտեղ աշխարհը գտնւում է մշտական տուրբուլենտութեան գօտում, սակայն նախագահը սահմանադրական գործիք չունի՝ օգնելու իր երկրին։
Իրականութիւն, որտեղ պետութեան գլուխը եւ երբեմն նաեւ նրա ընտանիքը թիրախաւորւում են տարբեր քաղաքական խմբաւորումների կողմից։ Վերջիններս այնքան էլ հետաքրքրուած չեն նախագահական ինստիտուտի կողմից ի շահ երկրի իրականացուած ձեռքբերումներով, որքան իմ անցեալով, դաւադրութեան զանազան տեսութիւններով ու միֆերով։ Իմ անձի հանդէպ այդ «մտահոգուածութիւնը» դուրս է գալիս նաեւ բարոյականութեան սահմաններից՝ վերջնական արդիւնքում ուղղակիօրէն բացասաբար ազդելով առողջութեան վրայ։
Ես շատ երկար եմ մտածել եւ որոշել եմ մօտ չորս տարի ակտիւ աշխատելուց յետոյ հրաժարական տալ Հանրապետութեան նախագահի պաշտօնից։
Այդ որոշումը բացարձակապէս էմոցիոնալ չէ եւ բխում է որոշակի տրամաբանութիւնից։
Նախագահը չունի անհրաժեշտ գործիքներ՝ երկրի եւ ազգի համար ներկայիս բարդ ժամանակներում ազդելու ներքին եւ արտաքին քաղաքականութեան արմատական գործընթացների վրայ։
Մեր պետութեան համար այս բարդ փուլում, երբ անհրաժեշտ է համազգային միասնութիւն, նախագահական ինստիտուտը չպէտք է դառնայ բամբասանքների ու դաւադրութեան տեսութիւնների թիրախ՝ դրանով իսկ շեղելով հասարակութեան ուշադրութիւնը կարեւորագոյն խնդիրներից։
Այսօր, ինչպէս երբեք, անհրաժեշտ են իմաստալից, խորը մտածուած, կշռադատուած եւ բովանդակալից գործողութիւններ։ Այլապէս մենք՝ ողջ աշխարհի հայութիւնը, չենք հասնի մեր առաքելութեան նպատակին եւ կը յայտնուենք պատմութեան լուսանցքում։
Մենք այլեւս սխալուելու իրաւունք չունենք։
Վերջում ցանկանում եմ առանձնակի երախտագիտութիւն յայտնել մեր քաղաքացիներին եւ Սփիւռքի մեր հայրենակիցներին՝ երկրի համար այս բարդ ժամանակներում հաստատակամութիւն, տոկունութիւն, համբերատարութիւն եւ արիութիւն ցուցաբերելու համար։
Առանձնայատուկ շնորհակալութիւն մեր քաջարի բանակի զինուորներին եւ սպաներին, խոնարհումս մեր Հայրենիքի համար իրենց կեանքը զոհաբերած հերոսների ընտանիքներին։
Շնորհակալ եմ նաեւ Հանրապետութեան նախագահի աշխատակազմի բոլոր աշխատակիցներին եւ պետական կառոյցների իմ գործընկերներին՝ համատեղ արդիւնաւէտ աշխատանքի համար»։
