Ազգային, ապազգային կամ գերազգային

1789-ի Ֆրան­սա­կան մեծ յե­ղափո­խու­թե­նէ ետք արար աշ­խարհ մէկ կողմ շպրտեց յե­ղափո­խու­թեան հիմ­նը դար­ձած կար­գա­խօսը եւ սկսաւ փա­ռաբա­նել ազ­գա­յին կո­չուած իբ­րեւ թէ սրբու­թիւնը։ Մինչդեռ յե­ղափո­խու­թեան ոգին կ՚ար­տա­ցոլո­ւէր «Ազա­տու­թիւն, հա­ւասա­րու­թիւն եւ ար­դա­րու­թիւն» կար­գա­խօսով։ Յե­ղափո­խու­թիւնը վերջ տո­ւաւ աւա­տապե­տական փառ­քե­րով եւ տա­րան­ջա­տուած մե­նատի­րու­թիւննե­րու։ Անոնց տեղ կազ­մո­ւեցան ազ­գա­յին պե­տու­թիւններ եւ նոյ­նիսկ շատ ան­գամ հան­րա­պետու­թիւններ։ Ապա այդ ըն­թացքին մէջ է որ աճե­ցաւ մարդկա­յին մտքի ամե­նաթու­նա­ւոր գա­ղափար­նե­րէն մէ­կը՝ ազ­գայնա­կանու­թիւնը։ Առանց շատ ու­շա­նալու ան ու­նե­ցաւ նաեւ իր թագ ու պսա­կը, որ կը կո­չուի ցե­ղապաշ­տութիւն կամ աւե­լի տա­րածուն հա­մաշ­խարհա­յին տեր­մինով ռա­սիզմ։ Շա­տեր միամի­տօրէն կը կար­ծեն թէ ազ­գա­յին կամ ագ­զայնա­կան կո­չումնե­րը կու գան բա­ցատ­րե­լու իր ազ­գը սի­րելու երե­ւոյ­թը։ Սա մեր ժա­մանակ­նե­րու մե­ծագոյն սուտն է, որով­հե­տեւ ազ­գա­յինը կը սնա­նի ու­րիշ ազ­գե­րու հան­դէպ նա­խատինք եւ ատե­լու­թիւնով։ Ազ­գա­յինը կը ձգտի ինք ու իր պատ­կա­նած ազ­գը վեր դա­սելու տխմար մար­մա­ջին։ Այդ մար­մա­ջով հետզհե­տէ կ՚աճեց­նէ թշնա­մու­թիւն եւ նող­կանք ու­րիշնե­րու հան­դէպ։ Ի վեր­ջոյ ըն­դունե­լու ենք թէ ազ­գա­սիրու­թիւն կո­չուա­ծը պար­տա­ւոր է մար­դա­սէր ըլ­լա­լու։ Այս հաս­տա­տումնե­րը յա­րատեւ օրա­կարգ մը կը կազ­մեն մեր դի­մաց։ Իսկ եր­բեմն դէպ­քե­րու զար­գա­ցու­մը անոր կը շնոր­հէ գե­րազանց այժմէակա­նու­թիւն։ Աֆ­ղանստա­նի մէջ պա­տահած­նե­րը ոչ թէ աֆղան ժո­ղովուրդի յե­տամ­նա­ցու­թեան, այլ այդ եր­կի­րը յե­տամ­նա­ցու­թեան դա­տապար­տե­լէ յոյ­սեր ակնկա­լող­նե­րու չար արարքն է։

Ափ­սո­սան­քով կը նկա­տենք թէ կան մար­դիկ որոնք զար­մանքի կը մատ­նո­ւին հայ թեր­թի մը էջե­րուն վրայ Աֆ­ղանստա­նի զար­գա­ցումնե­րուն այսքան լայն ար­ծարծո­ւելուն։ Իրենց միամ­տութեան ամե­նահե­տաքրքրա­կան դրսե­ւորու­մը կը յայտնո­ւի «Մե­զի հետ ի՞նչ կամ ու­նի որ» զար­մանքի շեշ­տադրու­թիւնով։

Վա՜յ ինձ, վա՜յ ինձ, վա՜յ ինձ։ Որո՞ւ եւ ի՞նչ եղա­նակով պատ­մեմ թէ երկրա­գունդը բո­լորիս տունն է եւ այդ տան որեւէ մէկ ան­կիւնի փոր­ձանքը իր բնա­կան հե­տեւանքնե­րը կ՚ու­նե­նայ մեր առօ­րեային վրայ ալ։ Մա­նաւանդ որ սե­փական երկրի իբ­րեւ թէ անվտան­գութիւ­նը ապա­հովող­նե­րը ուղղա­կիօրէն մե­ղաւոր­ներն են այլ եր­կիրնե­րու մէջ գոր­ծո­ւած չա­րիք­նե­րուն։

Հասկնա­լի է, մար­դիկ չեն ու­զեր իրենցմէ այդքան հե­ռու կա­տարո­ւած չա­րիք­նե­րու մեղ­քը ստանձնել։ Բայց իրո­ղու­թիւնը կը մնայ ան­փո­փոխ։ Աֆ­ղանստա­նի այս օրը 20 տա­րի առաջ ծրագ­րո­ւեցաւ ԱՄՆ-ի պաշտպա­նու­թեան նա­խարա­րու­թեան հնգան­կիւն շէն­քի նկուղային նրբանցքնե­րուն մէջ։ Ու­րեմն իւ­րա­քան­չիւրս ու­նինք մեր պաիաս­խա­նատո­ւու­թեան բա­ժինը։ Այլ խօս­քով բո­լորս ձե­ւով մը պար­տա­կան ենք անե­լի մատ­նո­ւած աֆ­ղան կա­նանց հան­դէպ։

Պա­հը ան­գամ մը եւս զօ­րակ­ցութիւն կը թե­լադ­րէ։ Զօ­րակ­ցութիւն յա­նուն խղճի ազա­տու­թեան։ Զօ­րակ­ցութիւն յա­նուն «մարդ» կո­չու­մի ար­դա­րաց­ման։ Հա­զիւ գե­րազ­գա­յին սկզբունքնե­րով կա­րելի պի­տի ըլ­լայ ոչ միայն ազ­գա­յին, այլ հա­մամարդկա­յին ար­ժա­նիք­նե­րու վե­րահաս­տա­տումը։