16 Նոյեմբերին լրացաւ բողոքի երգերու մեծ կատարող Ահմետ Քայայի մահուան 20-ամեակը։ 10 Փետրուար 1999 թուին, Մակազին Լրագրողներու Միութեան կազմակերպած մրցանակատուուչութեան ճաշկերոյթին Քայա ելոյթ ունեցած ու յայտարարած էր թէ յաջորդ ալպոմին մէջ պիտի երգէ իր մայրենիով՝ «քրտերէն»։ Այդ ելոյթը զայրացուցած էր սրահին մէջ գտնուող թուրք ազգայնականները, որոնց բողոքը իսկոյն վերածուեցաւ լինճի, որմէ Քայա փրկուեցաւ քիւրտ մատուցողներու օգնութեամբ։ Յաջորդ օր լինճը շարունակուեցաւ ազգայնապաշտ մամուլի միջոցաւ, որու հետեւանքով Ահմետ Քայա հարկադրուեցաւ Փարիս ապաստանելու։ Հոն պանդխտութեան պայմաններու մէջ, 16 Նոյեմբեր 2000-ին մահացաւ սրտի ինֆաքթրի պատճառաւ։ Մահուան 20-ամեակին զինք կը յիշատակենք դստեր կողմէ գրի առնուած այս սրտցաւ յօդուածով։
ՄԵԼԻՍ ՔԱՅԱ*
Եթէ նկատի չունենանք խօսքի ծանրութիւնը, պատճառած կսկիծը, կծու արտայայտութիւններուն բացի ենթակայէն, անոր հարազատներուն վրայ գործած ցաւը, անշուշտ կը ձայնակցինք «Մարդ պէտք է արտայայտուի» հաստատումին։ «Երանի բանաստեղծութեան գերազգայնութենէն նշոյլ մը իսկ ունենար» մտաբերած էի երբ կարդացի իր գրառումը։ Որպէս Ահմետ Քայայի դուստրը (բոլոր իրաւական առիթներս վերապահելով) իրաւունք ունիմ պատասխանելու։ Իմ հայրս մահացաւ միանշանակ, 13 տարեկան էի։
Հայրս եղբայրութեան երգերով փայփայեց, բարեկամութեան պատմութիւններով մեծացուց զիս։ Սէրը, սիրելը սորվեցայ իրմէ, ներելը եւ խաղաղութիւնը...։ Կրօնները մեզ անջատելու համար չէ, այլ խաղաղութիւն պարգեւելու համար էին։ Բոլոր լեզուները, բարբառները մարդկանց իրար հասկնալուն, զգացումները լաւագոյնս արտայայտելու համար կային։ Իր շնորհիւ սորվեցայ կրօնային, սեռային, ազգային, ցեղային բոլոր պատկանելութիւններէն վեր դասել մարդկութիւնը։ Ան իմ ասպետն էր
Շատեր զիս բախտաւոր կը տեսնեն Ահմետ Քայայի աղջիկը ըլլալուս համար։ Ես շնորհակալ եմ այդ իրողութեան։ Ես իսկապէս բախտաւոր էի, քանի ունէի աշխարհի բոլոր բարիքները հաւաքելով անկողնիս եզրին թողած հայր մը։ Իսկ դուք՝ իմ այդ քաղցր անցեալս անխղճօրէն բռնաբարողներ, ափսոս որ ինծի նման բախտաւոր չէք։
Հայրս մեռած ատեն 13 տարեկան էի։ Այսօր աշխարհը ակնկալել կը ջանամ 21 տարեկանի գիտակցութեամբ։ Բայց իր բացակայութեան մէջ տակաւ երախայ եմ եւ կը շարունակեմ այդպէս ալ մնալ։ Եթէ այդ մանուկը չի մնար իմ մէջ, հաւանաբար նման գրութիւն ալ չէի ունենար եւ տակաւին չէի արտասուեր։
Հայրս երբ մերաւ 43 տարեկան էր։ Շատ մեծ կը թուէր, փարթամ, մանկական պատմութիւններուս ասպետը։ Այսօր 40 տարեկան ընկերներ ունիմ, որոնք այնքան երիտասարդ կը թուին որ...։
Ինքնագիտակցութեանս բոլոր ժամանակներուն ընտանիքս պայքարի մէջ էր։ Ես այդ պայքարին մէջ մեծացայ։ Առաւօտ մը հայրս մեռաւ ու ես մօրս հետ առանձին մնացի։ Այդ առանձնութեան մէջ, այսքան խոշտանքուելէ ետք փութացան զգայնականութեան իմ բոլոր սպասումները։ Անվերջանալի էին ձեր ատելութիւնը հօրս, անոր ներկայացուցած արժէքներուն, մօրս, քեռիիս, զարմիկիս, հօրաքրոջս հանդէպ։ «Քայա» ազգանունը ձեր կողմէ պիտակաւորուած «անչատողական» կոչումէն մաքրագործելու համար շատ տուայտեցանք։ Մեր այդ յամառ պայքարի հետեւանքով է որ պետնախարար մը զղջման խօսքեր արտասանեց, հօրս երգերը կրկին հնչեցին պետական հեռուստակայանի «ԹՌԹ»ի հաղորդումներով։
Դուք այդ պայքարի ոչ մէկ հանգրուանին մեր կողքին էիք։ Ես ոչ մէկ բանով պարտական եմ ձեզի։ 13 տարեկանիս իմ ապագայի ամենաթանկագին կէսը տուի։ Որովհետեւ ես շրջանաւարտութեանս ուրախութիւնը, շահած առաջին գումարը, առաջին ընկերութիւնս, դեռ չծնած զաւակներս, արտադրելիքներս, երջանկութեանս հիմքերը տուի։
Ո՞վ էք դուք։
Ձեզմէ հազարաւոր քիլօմեթր հեռուն, գետնին քանի մը մեթր խորը հանգչող, այլեւս երգելու կամ խօսելու համար յաւիտեանս լռած մէկու մը ձայնը մարե՞լ կ՚ուզէք։ Չենք արտօներ, կը մնանք մեր սեփական երկիրը, կը շարունակենք մեր իրողութեան հետ կողք կողքի ապրիլ։ Առանց փոխադարձի ակնկալութեամբ, առանց որեւէ շահի պիտի հրապարակենք ձեր չարիքը նախ եւ առաջ ձեզ։ Մեզ վիրաւորող խօսքերնիդ յիշեցնող հայելի մը պիտի բռնենք ձեր դէմքերուն։
Բաւ է, ելէք այդ թաքստոցներէն, հրաժարեցէք հօրս յիշատակը խոշտանքելէ։ Բաւ է հօրս հանդէպ ձեր անարգանքը, հայհոյանքը, նուաստացումը։ Հեռու կեցէք մեզանից։ Իմ ու մօրս ապրած տառապանքը ձեզմէ ոչ ոք չէ ապրած։ Իմ շալկած բեռը, իմ տարած ցաւը չէք կրնար պատկերացնել իսկ։ Վերջապէս մեր սրտերը Փարիս թաղած ենք։
Բոլոր երախաներուն կը մաղթեմ իմ հօրս նման հայրիկի մը հետ առնուազն 13 տարի ապրած ըլլալ։ Յանուն բոլոր երախաներու, կը մաղթեմ թէ աշխարհ այլեւս կշտացած ըլլայ հայրերու մահէն։ Ու կ՚ողջունեմ հօրս վաստակը գնահատող բոլոր իրաւ բարեկամները։
*Սոյն գրութիւնը թարգմանուած է www.ahmetkaya.com կայքէջէն։
