ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
pakrates@yahoo.com
Բազում անգամներ գրած էինք Ռենա Լուսին Պիթմեզի մրցանակաւոր վաւերագրական ֆիլմի՝ «Աստուած գաղթական մանուկները կը սիրէ՞ մայրիկ»ի մասին։ Քանի կը շարունակէր ֆիլմի փառատօներու մասնակցութիւնը, առիթը չէինք ունեցած զայն դիտելու։ Նախորդ ուրբաթ երեկոյ յատուկ ցուցադրութեան մը շնորհիւ արժանացանք այդ առիթին, ֆիլմը դիտելով Ֆերիգիւղի եկեղեցւոյ Շիրինօղլու սրահին մէջ։
Նախ պարտինք նշել, որ ֆիլմը պատմութեան մէջ իր արժանի տեղը պիտի ունենայ ճիշդ ալ ներկայ ժամանակներու յատուկ տառապանքները վաւերականօրէն ներկայացնելու առումով։
Վաւերագրական ֆիլմերու կարեւոր թերութիւններէն մէկը անոնց շարժանկարի յատուկ պատմելաոճէն դուրս մնալով բանաւոր պատմութեան օրինակ հանդիսանալն է։ Սակայն Ռենա Լուսին Պիթմեզ մեծ յաջողութեամբ շրջանցած էր այդ ծուղակը եւ հանդիսատեսին մատուցած գեղարուեստական բարձր որակով գործ մը։
Պիթմեզի տեսախցիկը հիմնականօրէն երեք վայրերու մէջ է, որ կեանքի դրուակներ կը ձերբակալէ։ Այդ վայրերու առաջինն է պատմական Գումգաբու թաղը, որ ինչպէս անցեալին, այսօր ալ այս քաղաքին մէջ ապաստան գտած բազմազգի գաղթականութեան մը օրրանն է։ Սակայն մենք գործ ունինք նորանկախ Հայաստանէն ապրուստ ճարելու համար Թուրքիա եկած եւ այստեղ դժուար պայմաններով կեանք շարունակող հայերու հետ։ Արդարեւ Պիթմեզի ոսպնեակի պատկերներ որսացած երկրորդ վայրը քանի մը ընտանիքներու միասնաբար օգտագործած հին շէնք մըն է։
Ինչպէս անունն ալ պիտի վկայէ, ֆիլմի գլխաւոր դերակատարները անչափահասներ են, որոնք իրենց ծնողաց ընկերակցելով եկած են այս օտար քաղաքը եւ կը փորձեն ոտք յարմարցնել տիրող միջավայրին։
Կարելի է ըսել, թէ ֆիլմի կարեւորագոյն պատգամները պահուած են մանրամասնութիւններու մէջ։ Այդ պահուած իմաստը ընկալելու համար հարկ է իմանալ Հայաստանի պայմանները։ Առտնի դաստիարակչութեան մշակոյթի մը լաւագոյն դրսեւորումները կը տեսնենք երիտասարդ գաղթական կնոջ իր աղջկան հետ զրոյցի պահուն։
Ֆիլմի նկարահանուած երրորդ վայրն է Հրանդ Տինք վարժարանը, կամ այլ խօսքով Կետիկփաշայի Աւետարանչական եկեղեցիի նկուղին տեղադրուած դասարանները։ Այստեղ դարձեալ ականատես կ՚ըլլանք Հայաստանի մանկավարժական բարձր մակարդակին, ուր աշակերտը կը պատրաստուի իր մտքի, ընկալման եւ պատկերացման սահմանները ընդմիշտ ընդլայնելով։
Հաստատենք վերեւ նշուած միտքը, ըսելով թէ մեր դիմաց ունինք ոչ միայն յաջող շարժանկարի գործ մը, այլ Հայաստանի անկախացումէն ետք գոյացած ճգնաժամի պայմաններուն մէջ Իսթանպուլ եկած հայ գաղթականներու ապրումներուն մասին իրաւացի վկայութիւն մը։
Այդ վկայութիւնը ալ աւելի յստակացաւ, երբ ցուցադրութենէ ետք բեմադրիչ Ռենա Լուսին Պիթմեզ ընդառաջելով բուռն ծափահարութիւններուն, հանդիսատեսը ողջունեց իր կողքին ունենալով ֆիլմի պատանի դերասանները։ Այդ օր ցուցադրութեան մասնակցած էին նաեւ Հրանդ Տինք դպրոցի տնօրէնուհի Հերիքնազ Աւագեան եւ հոգաբարձուներ՝ Թալար եւ Արթօ Հորոզօղլու ամոլը։
Արուեստը կրկին անգամ արդարացուց իր հետ կապուած ակնկալութիւնը, որն է թարգման ըլլալ ժողովուրդի ապրումին։
