dzovinarlok@gmail.com
Կայ կինոյում ժանր, որը կոչւում է հօրօր (horror film), երբ հանդիսատեսը շարունակ շունչը պահած գտնւում է հաճելի վախի մէջ։ Ինչո՞ւ հաճելի։ Յիշենք մթնշաղին մանկական հաւաքոյթները, երբ ինչ-որ մէկը՝ամենիմացը, շշուկով պատմում էր սարսափազդու պատմութիւններ, իսկ մնացած ներկաները սարսափից քարանում էին...
Ամերիկեան գրող Էտկար Ալլան Պոյի (1809-1849) պատմուածքները հէնց այդ ժանրից էին։ 20-րդ դարում նրա պատմուածքներին յաճախ էին դիմում էկրանաւորման համար։ Աւելի շատ, քան որեւէ ուրիշ գրողի։ Յատկապէս նրա «Սեւ Կատու» պատմուածքին։ Սակայն էկրանաւորումը գրականութիւնից երբեմն այնքան է հեռանում, որ պատմուածքից մնում են միայն որոշ մանրամասնութիւններ։ Պատահական չէ, որ Ֆ.Դոստոեվսկին (1821-1881) Ալլան Պոյի պատմուածքների նախաբանում նկատում է, որ Էտկար Պոյի ՛՛երեւակայութեան ունակութեան մէջ կայ մի առանձնայատկութիւն, որը մենք չենք հանդիպել ոչ ոքու մօտ. դա մանրամասների ուժն է։
Երեւանեան «Մեթրօ» թատրոնում «Սեւ կատու» պատմուածքի հիման վրայ խաղացւում է ներկայացում Զառա Անտոնեանի բեմադրութեամբ։ Դերերում Անդրանիկ Միքայէլեանն է եւ Մարիկա Դովլաթբեկեանը։ Երաժշտական ձեւաւորումը Ջեմմա Մինասեանինն է, նա էլ ողջ ներկայացման ընթացքում պատի որմախորշում նստած թաւջութակ է նուագում։ Զգեստների հեղինակը Վալենտինա Ջուլհակեանն է։
Այժմ անդրադառնամ պատմուածքի թատերականացմանը։ Ի տարբերութիւն էկրանաւորման այս ներկայացման մէջ ոչ մի շեղում չկայ Ալլան Պոյի տեքստից։ Այնուամենայնիւ սա Ալլան Պօ չէ։ Որովհետեւ ներկայացման գերխնդիրը ամենեւին էլ հօրօրը չէ։ Ներկայացման իմաստը շատ աւելին է։ Դա ընդհանրապէս Սեւի մասին է, այն սեւի, որը մթութեան մէջ է պահում մարդու գիտակցութիւնը 21-րդ դարում։ Ակամայ մի շարքի մէջ են շարւում Սեւ լուսինը, Սեւ ամպերը, Սեւ ձիւնը, Սեւ մարդը։ Սեւ ճակատագիրը։ Ահա ինչ է կատարւում աշխարհի հետ, որտեղ մարդու գիտակցութիւնը մթագնում է։
Երբ բեմը լուսաւորւում է (իսկ ժամանակակից բեմերը զուրկ են վարագոյրից), մենք տեսնում ենք ուտեստներով եւ խմիչքով լի շքեղ սեղան, որի երկու ծայրին նստած են կին եւ տղամարդ։ Սակայն նրանք հանգիստ չեն։ Շուտով նրանք սկսում են միմեանց վրայ նետել շշերով եւ խնձորներով։ Եւ շուտով մենք անդրադառնում ենք, որ շշերը չափազանց շատ են եւ տղամարդը ուղղահայեաց լեցնում է պարունակութիւնը կոկորդի մէջ։ Ինչպէ՞ս չի խեղդւում։ Նաեւ բացայայտում ենք, որ կինը ամենեւին էլ կին չէ, այլ այն սեւ կատուն է, սեւ բախտն է, որից տղամարդը ճար չունի։ Փորձում է խեղդել, նոյնիսկ բռնաբարում է։ Բայց ձերբազատուել չի կարող, որովհետեւ սեւ բախտը այլեւս նրա գիտակցութեան մէջ է, որը պատռում է ենթագիտակցութեան կաղապարը եւ մերկացնում այն։ Ինչպէ՞ս է դա արւում։ Բեմի վրայ մանկական խաղալիքներ են ցիր ու ցան արւում. թւում է, թէ դրանք ոչ մի կապ չունեն գործողութեան հետ։
Կին եւ տղամարդ։ Սէր եւ ատելութիւն, որոնք մէկ լծուածքի մէջ են։ Եթէ փորձես սպանել ատելութիւնը, սէրն էլ կը սպաննուի։ Եւ այդ ամէնը Սեւ կատուի ախտանիշն է։ Դարի ախտանիշը։ Գուցէ եւ բոլոր դարերի...
