ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ
oksana.karapetian@gmail.com
Հայոց աւանդազրոյցներում յաճախ կրնանք հանդիպել Ալեքսանդր Մեծի մասին աւանդապատումներու, որոնց մի մասին բախտ ունեցանք անդրադառնալ մեր նախորդ գրութիւններում։ Այս անգամ կուզենք պատմել մէկ այլ հետաքրքիր հրաշապատում այն մասին, թէ ինչպէս Մակեդոնացին կը փորձէ յաղթել մահը…
Անմահութիւն ձեռք բերելու համար, կ՚ըսեն, հարկ է անմահական ջուր ըմպել։ Այսու Աղեքսանդր Մակեդանոսը (այսպէս կը յիշուի նա աւանդազրոյցի մէջ) ճամբայ կ՚ընկնէ՝ անմահութեան թրմի որոնումներով։
Միայն ծերունիներին էր յայտնի անմահական ջրի տեղը։ Սակայն այդ ժամանակուայ բարքերի հետեւանքով ծերունի գտնելը մեծ փորձութիւն էր դարձել։ Բանն այն է, որ սովորութեան համաձայն ծերունիներին քթոցի մէջ կը դնէին եւ կը գլորէին ձորն ի վար։
Երկար փնտռտուքներէ ետք երիտասարդ տղայ մը կը ներկայանայ Մակեդանոսին եւ նրանմէ խօսք առնելով, որ պատժի չի արժանացնէ, կը պատմէ, թէ ինչպէս իր հօրը շատ սիրելու համար չէր կրցած նրան սպաննել եւ թաքցրել է ջրհորի մը մէջ։
Աղեքսանդրը ջրհորէն հանել կու տայ աս ծերունուն եւ նրանք միասին կ՚երթան գտնելու անմահական ջուրը։ Ծերունին կը պատմէ, որ այն կը գտնուի Լոյս Աշխարհում, ուր հասնելու համար, նրանք նախ պէտք է անցնեն Մութ Աշխարհի միջով։
Մտիկ կ՚ընեն թէ ինչպէս երթան, որ ետդարձի ճամբան չկորցնեն եւ ապահով դառնան տուն։ Ոմանք խորհուրդ կու տան թոկ կապել եւ ծայրը բռնած գնալ, ոմանք ալ կ՚առաջարկեն յարդ թափել ճամբին եւ դրա հետքով ետ դառնալ։
Ծերունու խորհուրդն այլ էր․ նա կ՚առաջարկէ մատակ ձիերի վրայ նստած գնալ, իսկ նրանց քուռակներին թողնել տանը, որպէսզի ձիերը վերադառնան քուռակների մօտ, իրենք ալ՝ ձիերի հետ։
Այդպէս ալ կ՚ընեն։ Մատակ ձիերին բարձած կ՚երթան Մութ Աշխարհի միջով կը հասնեն Լոյս Աշխարհ, կը գտնեն Անմահական Ջրի աւազանը, ջուրը սրուակի մը մէջ կը լցնեն եւ տուն կը դառնան։
Ետդարձի ճամբին, երբ նրանք կը հասնեն Մութ Աշխարհ, ծերունին ցոյց կու տայ Մակեդանոսին գետնին ընկած թանկագին քարերը եւ կ՚ըսէ թէ. «Կ՚ուզէք վերցրէք, կ՚ուզէք՝ ոչ։ Տարբերութիւն չկայ։ Վերցնողն ալ, չվերցնողն ալ, երկուքն ալ կը զղջան։ Վերցնողը կը զղջայ, թէ ինչու աւելի շատ չվերցրեց, չվերցնողը՝ թէ ինչու գոնէ մէկ հատ չվերցրեց»։
Աղեքսանդրը անմահական ջրով սրուակը կը դնէ պահարանի մէջ՝ առանց կում մը խմելու։ Սրա մասին շուտով կ՚իմանայ նրա քոյրը, բաց կ՚ընէ պահարանը եւ կ՚ըմպէ ամբողջ ջուրը։
Աղեքսանդրը կ՚իմանայ սրա մասին եւ սուրը քաշած կը շտապէ քրոջ մօտ։ Քոյրը սրտաճաք կը նետուի տան դիմաց տարածուած ծովի մէջ...
Կ՚ըսեն թէ Աղեքսանդրի քոյրը մինչ օրս կենդանի է եւ տիրել է ծովին, բայց կը վախենայ ծովէն դուրս գալ՝ կարծելով, թէ եղբայրը նոյն պէս ըմպել է անմահական ջուրը եւ յաւիտեանս պիտի տիրէ աշխարհին։
«Ծովի տիրուհու» եւ «աշխարհի անմահ տիրակալի» մասին այս աւանդազրոյցի ուրիշ տարբերակում կ՚ըսուի թէ պատերազմ գնալիս Իսկանդերը, իմա՝ Ալեքսանդրը, կը խմէր սխտորէն քամուած անմահական թուրմ մը։ Անգամ մը նա իր աղջկան կը հրամայէ այդ թուրմէն գաւաթ մը բերել։
Աղջկայ հետաքրքրութիւնը տեղի կու տայ, եւ նա կը խմէ անմահական թուրմը։ Իսկանդերը, իմանալով եղածի մասին, պատեանէն կը հանէ սուրը, սակայն երկիւղած աղջիկը կը հասցնէ պատուհանէն ցած նետուել ծովը։
Կ՚ըսեն թէ նա մինչ օրս կենդանի է եւ վերածուել է հրեղէն էակի՝ կէս-մարդ, կէս-ձուկ մարմնով։ Նա կը հագնէ, մեծամասամբ, կապոյտ զգեստ եւ գիշերները ապառաժի մը վրայ նստած լուռ կը սանտրէ իր ոսկեզօծ վարսերը։
Ժամանակ անց նա ամուսնացել է ձկների թագաւորի հետ եւ նրանմէ ծնուել են կէս-մարդ, կէս-ձուկ էակները։
Իսկանդերի հրեղէն աղջիկը, սակայն, կը գերադասէ մարդկանց հասարակութիւնը եւ միջոցներ կը փնտռէ մարդկանց գրաւելու համար։
Երբ նաւորդները իրենց դոյլերը ծով կը նետեն ջուր վերցնելու համար, հրեղէն աղջիկը կը կպնէ դոյլին եւ դէպի իրեն կը քաշէ նաւորդներին։ Բայց նա ամբողջ մարմնով դողալով կ՚անհետանայ, հէնց նրան կ՚ըսես թէ «Իսկանդեր թագաւորը կու գայ», քանզի կը կարծէ թէ եղբայրը մինչ օրս կենդանի է եւ կը տիրէ աշխարը։
