ԻՇԽԱՆ ԷՐՏԻՆՉ
ishanerdinc@gmail.com
ՄԱԿ-ի որոշումով 2008 թուականէն այս կողմ 2 Ապրիլ թուականը համաշխարհային տարածութեամբ կ՚ընդունուի «Աուտիզմի գիտակցման օր»։ Այս շրջագծով աշխարհի զանազան երկիրներէ ներս բազմաթիւ հասարակական կազմակերպութիւններ բազմաբնոյթ միջոցառումներով կ՚անդրադառնան օրուան իմաստին։
Երեւանի մէջ 2004-ին հիմնուած է «Իմ ուղին (My Way), ուսման ու զարգացման կեդրոն»ը։ Կեդրոնի նախաձեռնողները եղած են հինգ ծնողներ, որոնց երախաները կը տառապէին աուտիզմէ։ Մշակեցին անտարբերութեան, հիասթափութեան բազմաբնոյթ դժուարութիւններու լուծումներ առաջարկող կեդրոնի մը նախագիծը։ 2012-ին Երեւանի քաղաքապետարանը այս նախագծին գործադրման համար տրամադրեց միջոցներ եւ յատկացուած շէնքերու վերակառուցումը։ Այժմ կեդրոնի մէջ շուրջօրեայ ծրագիրներ կը մշակուին մասնագէտ հոգեբաններու, հոգեբոյժներու եւ ուսուցիչներու հսկողութեան տակ։ Աուտիզմի դժուարութիւն ունեցող աւելի քան 100 երախաները արուեստի միջոցաւ կեանքին յարմարեցնելու համար կը կիրարկուին նկարչութեան, երաժշտութեան, խեցեգործութեան եւ պարի դասընթացքներ։
«Իմ ուղին, ուսման ու զարգացման կեդրոն»ին աջակցելու միտումով 13 Ապրիլ շաբաթ օր ժամը 17.00-ին Գարակէօզեան վարժարանի Նատիա եւ Տիգրան Կիւլմեզկիլ արուեստի աշխատանոցին մէջ պիտի կայանայ ցուցահանդէս մը, որուն եկամուտը պիտի տրամադրուի այս բարենպատակ հաստատութեան։
Անի Քուրտեանի նախաձեռնութեամբ կայանալիք ցուցահանդէսին իրենց գործերը նուիրած են Հայաստանէն Գագիկ Ղազանճեան, Լիլիթ Սողոմոնեան եւ Պոլիսէն ալ Անի Փեքքիւչիւք, Կիւլիզար Արթուչ, Իտա Քահրաման, Գարին Ճինճիօղլու եւ Թալին Մերթ։
Այս առթիւ զրուցեցինք պոլսահայ կրթական հաստատութիւններու վարիչներուն հետ։ Հայ դպրոցներու մէջ թէեւ կան աուտիզմի ախտաճանաչում ունեցողներ, բայց ափսոս որ իրենց մասին տեղեկութիւնները կը պակսին։ Սուրբ Փրկիչ Հիւանդանոցի քարտուղար Մարգրիտ Արսլանի համաձայն մտային եւ մարմնական թերութիւն ունեցող տղոց համար գործող ԶԻՊԷՉ հաստատութեան կազմին մէջ աուտիզմ ունեցող երախայ չկայ։ Միւս կողմէ Գարակէօզեան վարժարանի տնօրէնուհի Արուսեակ Գօչ Մոնէ կը յայտնէ թէ դպրոցին մէջ ունին միայն մէկ աուտիստիկ աշակերտ։ «Նախորդ հինգշաբթի եւ ուրբաթ օրերուն դպրոցի մէջ յիշեցինք աուտիզմի համաշխարհային օրը։ Աուտիզմը խորհրդանշող կապոյտ ժապաւէններ կապեցինք։ Դժբախտաբար զուրկ ենք այս տեսակ աշակերտներու հետ ընդմիշտ զբաղուող, այդ պատճառաւ ալ –ստուէր ուսուցիչ- ըլլալով յիշուող կազմէ։ Սակայն այդ բացը կ՚ամբողջացնենք ներկայ ուսուցիչներու նման մերձեցումով աշխատելուն շնորհիւ»։
Ֆերիգիւղի Մէրամէթճեան վարժարանի տնօրէնուհի Արփի Մանուկեան եւս կը հաստատէ, թէ այս ուսման տարեշրջանին աուտիստիկ աշակերտ չունին։ «Անցեալին ունեցած էինք այս տեսակի աշակերտներ։ Մենք որպէս վարժարան մեր աշակերտներուն մօտ աուտիզմի գիտակցութիւն գոյացնելու համար աշխատութիւններ կը տանինք։ Այս նիւթին մէջ շատ կարեւոր է ծնողաց գիտակցութիւնը եւ իրողութեան հետ առերեսումը։ Միայն ծնողներու հետ համագործակցութիւնով է, որ կարելի է արդիւնքի հասնիլ» կ՚եզրակացնէ Արփի Մանուկեան։
Աուտիզմը ի ծնէ կամ ալ կեանքի առաջին տարիներուն յայտնուող ջղային եւ զարգացման խանգարում մըն է։ Ընդհանուր համոզումը կը միտի թէ աուտիզմը ուղեղի կազմը եւ գործելակերպը խանգարող ջղային դրութեան բարդութիւններէն կը ծագի։ Աուտիզմի ազդանշաններն են աչքի շփումի անյաջողութիւնը, մատնացոյց ընելու դժուարութիւնը, տարեցներու խաղերուն նկատմամբ անտարբերութիւնը, դարձող կամ շրջող սարքերու նկատմամբ արտակարգ ուշադրութիւնը եւ խօսելու դժուարութիւնը։ Աուտիզմի պարագային խիստ կարեւոր է կանուխ ախտաճանաչումը։ Կանուխ ախտաճանաչումով մեկնարկող յատուկ ուսման դրութիւնը կարեւոր դերակատարութիւն ունի հարցը աւելի դիւրին լուծելու մէջ։
