Շնորհաւոր Մեծ Պաս

ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ

oksana.karapetian@gmail.com

Մեծ կամ ինչպէս Բուլանը­խի հա­­յերը կ՚ըսէին Ջոջ Պա­­սի առա­­ջին օրը «լո­­ւացա­­րուք սրբե­­ցարու­­քի» օրն է. տան­­տի­­­կին­­ներն ու հարսնե­­րը կը հա­­նեն տան աման-չա­­մանը, կը լո­­ւանան ամ­­բողջը, կը սրբեն, մրով կը շփեն ու բերնքսի­­վայր կը շա­­րեն չո­­րանա­­լու։ Մաք­­րել-սրբել կու տան նաեւ ամ­­բողջ տու­­նը, կահ­­կա­­­րասին, տախտն ու առի­­քը, նոյնպէս եւ գոմն ու մա­­ռանը։

Ապա ալիւ­­րով շա­­ղախո­­ւած լա­­թերով կամ աւե­­լով կը ներ­­կէին տան շե­­մը, եր­­դի­­­կին աստղեր ու զա­­նազան կեն­­դա­­­նիներ կը պատ­­կե­­­րէին, դռնե­­րին խա­­չէր կը գծէին։ Ճեր­­մակ աստղե­­րով ու խա­­չերով լի այդ տու­­նը այ­­լեւս պաշտպա­­նուած կը հա­­մարո­­ւէր չա­­րիքէն։ Եւ, ան­­պայման, եւս մէկ ան­­գամ կը կա­­տարէին ձմրան ոգի­­ներուն՝ շվոտ­­նե­­­րուն, խոն­­ջո­­­լեզ­­նե­­­րուն եւ այլն, տնէն վռնտե­­լու ծէ­­սը։

Պա­­սի առա­­ջին օրը նաեւ «կռճօն» կամ «կրծոնք» կը կո­­չուի, որով­­հե­­­տեւ այդ օրը առա­­ւելա­­պէս երե­­խանե­­րին եւ երի­­տասարդնե­­րին կա­­րելի է ու­­տել-վեր­­ջացնել Բա­­րեկեն­­դա­­­նէն մնա­­ցած կրճօն­­նե­­­րը։ Յա­­ճախ կը պա­­տահէր, սա­­կայն, որ դրանք կու­­տէր մեծ տա­­տը։

Նա առա­­ւօտ կա­­նուխ կ՚արթննար, եր­­կու ճի­­պոտ կը վերցնէր, կո­­լորէր, խա­­չաձեւ կը կա­­պէր, վրան ախիլ­­պապ կը կա­­պէր, ծայ­­րին՝ սոխ, սո­­խէն՝ եօթ փե­­տուրներ ու թե­­ւերին՝ ման­­րիկ քա­­րեր, ու կը կա­­խէր այդ ծի­­սական տիկ­­նի­­­կը տան եր­­թի­­­կի խա­­չեր­­կա­­­թէն։

Այ­­նուհե­­տեւ երե­­խանե­­րը երբ կարթննա­­յին, տա­­տը ցոյց կը տար նրանց այդ եւ դող­­դո­­­ղուն ձայ­­նով կ՚ար­­տա­­­սանէր. «Տե­­սէ՜ք, տղաք, ախա­­լոչը էկեր է, չըլ­­լի թը՝ պա­­սերտ ու­­տէ՜ք, թը­­չը քար կը ցկէ գլխնե­­րուդ»։ Բայց յա­­ջորդ վայրկեանին նոյն տա­­տը կը նստէր տան շե­­մին՝ մէջ­­քը դրսի դրան առած, կ՚ու­­տէր Բա­­րեկեն­­դա­­­նի կրճօն­­նե­­­րը։

Ախիլ­­պա­­­պը այ­­ծի մա­­զէն բեղ-մօ­­րուք ու­­նե­­­ցող տիկ­­նիկ էր, որ կը խորհրդան­­շէր Մեծ Պա­­սը հսկող պա­­պին։ Յայտնի էր տար­­բեր անուննե­­րով՝ Մեծ պաս, Պաս պա­­պիկ, Ակ­­լա­­­տիզ, Ախա­­լոճ, Ախը­­լոջ, Խու­­խուլիճ, Խու­­լուճիկ, Ախա­­ցել, Ախե­­լուծ, Գո­­գոռոզ, Մոռ­­մո­­­ռոզ, Մռմռաս, Որոջ­­բեկ, Ֆռիկ եւ այլն։

Ակ­­լա­­­տիզը տան եր­­դի­­­կէն կա­­խելով՝ երա­­խաներն ու տա­­տիկ­­նե­­­րը կ՚եր­­գէին.

«Ակ­­լա­­­տիզ, չո­­ւանը վիզ,

Եկաւ մեզ հիւր՝ կա­­խուաւ եր­­դիս»

կամ

«Տա­­տը գնաց շե­­րեփը ձե­­ռին,

Պա­­պը եկաւ չոմ­­բախն ու­­սին»

Նաեւ կ՚ար­­տա­­­սանէին. «. . . շնհա­­ւոր մենծ պաս, բա­­րով հաս­­նինք Զա­­տիկը՝ ու­­րախ սրտով, ցա­­մաք աչ­­քով. պա­­պին շնոր­­հա­­­ւորե­­ցէք, տե­­սէք՝ թե­­ւաւո­­րուած ոտ­­նե­­­րը կախ արեց մեր եր­­դի­­­կովը, ծանր-ծանր նստեց, բա­­րով պա­­պի բմբուլնե­­րը պո­­կելով տկլո­­րաց­­նենք, ումբրը լո­­րի պոչ շի­­նենք (կեան­­քը լո­­րի պո­­չի պէս կար­­ճացնենք), հետ ածենք գնայ, քա­­րափ­­նե­­­րի տա­­կին տապ կե­­նայ»։

Այս կերպ Պաս պա­­պին տուն հրա­­ւիրե­­լուն զատ մին­­չեւ 1915 թո­­ւակա­­նը Բարձր Հայ­­քում պահ­­պա­­­նուած էր պա­­տանուն Ախը­­լոճ դարձնե­­լու սո­­վորու­­թիւնը. ըն­­կերնե­­րը նրան թարս քուրք կը հագցնէին, վրան՝ կե­­մէ գօ­­տի կը կա­­պէին, գո­­տուց՝ քա­­նի մը զան­­գակ, գլխին բարձր ու բրդոտ գդակ կը դնէին, դէմ­­քը եր­­կար ու ճեր­­մակ բեղ-մօ­­րու­­քով կը զար­­դա­­­րէին, երե­­սը կը մրո­­տէին ու ձեռ­­քը մեծ դա­­գանակ մը կը տա­­յին։

Մէկ ու­­րի­­­շը գօ­­տուն կա­­պած չո­­ւանը բռնած «Ախը­­լոճին» տնե­­տուն կ՚առաջ­­նորդէր։ Նրանց հետ շրջող տղա­­քը կ՚եր­­գէին. «Օխ­­տը շա­­բաթը եկաւ, Փո­­րիս փառ­­գա­­­լը բուզմիշ եղաւ…» եր­­գը։

Տուն մտնե­­լուն պէս Ախը­­լոճը յան­­կարծա­­կի թպրտա­­լով վար կ՚ընկնէր, իբր ու­­շագնաց է եղել։ Ախը­­լոճին ու­­ղեկցող տղա­­քը մէ հա­­րահ­­րոց, սուգ ու շի­­ւան կը կա­­պեն, տան երա­­խանե­­րը սար­­սա­­­փահար մայ­­րե­­­րի գիր­­կը կը նե­­տուեն։ Ապա տղա­­քը կը սկսին շո­­յել մեռ­­նող Ախը­­լոճին, ձեռ­­քե­­­րը շփել, որ­­պէսզի ուշքի գայ։

Ախը­­լոճն ալ աչ­­քե­­­րը բա­­նալուն պէս մեծ դա­­գանա­­կը ձեռ­­քը կառ­­նէ ու ճօ­­ճուե­­լով ու ան­­խօս կը շրջէ տան մէջ՝ հե­­տապնդե­­լով դիւ­­րա­­­հաւատ­­նե­­­րուն, ապա դուրս կը գար տնէն, տնե­­ցինե­­րը ջուր կը սրսկէին իր վրայ, ին­­չին ի պա­­տաս­­խան Ախը­­լոճը կը մտրա­­կահա­­րէր անոնց։

Մեծ Պա­­սի առա­­ջին օրը նաեւ թա­­տերա­­կան ներ­­կա­­­յացումներ կը խա­­ղային, զո­­րօրի­­նակ Վա­­րան­­դա­­­յի Խաչ­­մաչ գիւ­­ղում աւա­­նակ մը կը թամ­­բէին, կին մը կը նստեց­­նէին վրան, երե­­սին մուր կը քսէին եւ դա­­ւուլ-զուռնա­­յի հնչիւննե­­րու ներ­­քոյ կը պտտցնէին գիւ­­ղով մէկ եւ դրամ կը հա­­ւաքէին, որը տեղ մը պահ կը դնէին, որ­­պէսզի Զատ­­կի օրը դրա­­նով մա­­տաղ ընեն։ Այդ սե­­ւերես կի­­նը կը խորհրդան­­շէր Մեծ Պա­­սը, ուստի նրան պա­­տուով տնե­­տուն կա­­ռաջ­­նորդէին, որ­­պէսզի Մեծ Պա­­սը բա­­րով, ան­­փորձանք անցնի։

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ